Συνέντευξη στο περιοδικό Spiegel έδωσε ο Πίτερ Μπόφινγκερ,
οικονομικός σύμβουλος της γερμανικής κυβέρνησης, στην οποία εξηγεί γιατί
πιστεύει πως η ευρωζώνη θα επιβιώσει μια ενδεχόμενη πτώχευση της Ελλάδας και
καλεί για μια νέα παγκόσμια νομισματική τάξη.
Σπίγκελ: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιέγραψε ένα σκληρό
πρόγραμμα λιτότητας για την Ελλάδα. Η κυβέρνηση στην Αθήνα πρέπει να μειώσει το
έλλειμμα κατά 75% ως το 2012 και η κοινοτική βοήθεια δεν προβλέπεται. Αλλά δεν
είναι ξεκάθαρο το αν η Ελλάδα θα μπορέσει μόνη της να αλλάξει πορεία. Ρισκάρουν
οι Βρυξέλες μια κρατική χρεοκοπία;
Μπόφινγκερ: Αντιθέτως. Η σκληρή στάση απέναντι στην Ελλάδα
είναι η μόνη σωστή προσέγγιση. Μια «ένεση» ρευστότητας από τις Βρυξέλες θα
θέσει ένα επικίνδυνο παράδειγμα – θα έστελνε το μήνυμα στα άλλα κράτη με
προβλήματα, όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία ότι όταν σκουραίνουν οι καιροί η
Ε.Ε. θα τα διασώσει.
Σπίγκελ: Αλλά δεν είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται τώρα; Τα
οικονομικά προβλήματα στα μέλη της Νότιας Ευρώπης ασκούν πίεση σε όλη την
ευρωζώνη. Κάποιοι οικονομολόγοι φοβούνται ότι μια κατάρρευση θα προκαλέσει
ντόμινο και μια ραγδαία πτώση της αξίας του ευρώ.
Μπόφινγκερ: Ορισμένοι οικονομολόγοι υπερβάλουν. Σε σχέση με
τις υπόλοιπες νομισματικές ζώνες, η ευρωζώνη τα πάει πολύ καλύτερα από ότι
ισχυρίζονται πολλοί. Τα εθνικά χρέη και ο νέος κρατικός δανεισμός είναι
χαμηλότερα από ότι στις ΗΠΑ. Και σε μια επείγουσα κατάσταση μπορεί να
αντιμετωπίσει μια ελληνική χρεοκοπία. Η χώρα παράγει μόλις το 2,6% του ΑΕΠ της
ευρωζώνης.
Σπίγκελ: Και πάλι, η απώλεια της πίστης στο ευρώ θα είναι
μεγάλη. Και σχετικά με το χρέος, στην ευρωζώνη κυμαίνεται περίπου στο 88% επί
του ΑΕΠ. Το θεωρείτε λίγο;
Μπόφινγκερ: Δεν είναι λίγο, αλλά είναι λιγότερο από των ΗΠΑ.
Εκεί κυμαίνεται στο 92% επί του ΑΕΠ. Στην Ιαπωνία είναι 197%. Και το έλλειμμα
της Βρετανίας είναι πολύ χειρότερο από της ευρωζώνης. Όσον αφορά την απώλεια
της πίστης, επιτρέψτε μου να αναφέρω πως η Καλιφόρνια βρίσκεται στα πρόθυρα της
χρεοκοπίας εδώ και μήνες και το δικό της μερίδιο στο αμερικανικό ΑΕΠ είναι 13%.
Υπό το πρίσμα αυτό, δεν φοβάμαι ένα ντόμινο.
Σπίγκελ: Μπορεί να έχει σχέση με το γεγονός ότι είσαστε
οπαδός του Κέινς. Ως τέτοιος, πιστεύετε στην τόνωση της ζήτησης προκειμένου να
αυξηθεί η παραγωγή και η απασχόληση και υποστηρίζετε τις μεγάλες δημόσιες
δαπάνες. Δεν σας κάνουν να νιώθετε άβολα τα υπέρογκα ελλείμματα;
Μπόφινγκερ: Μετά τη χρεοκοπία της Lehman, δεν υπήρχε
εναλλακτική επιλογή από τη διάσωση των τραπεζών και τις ακριβές πολιτικές. Αλλά
τώρα το βασικό είναι να οργανωθεί μια έξοδος η οποία είναι ταυτόχρονα
προσεκτική και αυστηρή. Για αυτό στη νέα ετήσια αναφορά μας, προτείνουμε μια
συμφωνία με βάση την οποία όλα τα ευρωπαϊκά κράτη θα δεσμεύονται με έναν
διαφανή τρόπο να επιτύχουν και πάλι ισορροπημένους προϋπολογισμούς. Η
αυξανόμενη ανησυχία στις αγορές δείχνει πόσο σημαντική είναι η δράση αυτή.
Επίσης δείχνει ότι όσο πιο άναρχες είναι οι νομισματικές πολιτικές, τόσο κακή
είναι και η κατάσταση των ελλειμμάτων.
Σπίγκελ: Τι εννοείτε;
Μπόφινγκερ: Όπως έδειξε η ασιατική κρίση του 1997, οι
ισοτιμίες είναι βόμβες με χρονόμετρα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη
διεξαγωγή εμπορικών πολέμων. Η Κίνα για παράδειγμα κρατά εδώ και χρόνια το
νόμισμά της χαμηλά με τεχνητά μέσα, κάνοντας τα κινεζικά προϊόντα φθηνά για τον
υπόλοιπο κόσμο – ένας παράγοντας που έχει ενισχύσει τις εξαγωγές της. Αλλά
άλλοι νιώθουν το βάρος των πολιτικών αυτών, όπως οι Ευρωπαίοι. Το ευρώ είναι
ισχυρότερο του ρενμίμπι και τα αγαθά από την ευρωζώνη είναι συγκριτικά
ακριβότερα στον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά οι συχνά ανώμαλες διακυμάνσεις ανάμεσα στο
ευρώ και το δολάριο είναι επίσης προβληματικές. Η αβεβαιότητα για την αξία του
δολαρίου καταστρέφει θέσεις εργασίας. Πάρτε για παράδειγμα την απόφαση της Daimler
να μεταφέρει την παραγωγή των σεντάν C-Class στις ΗΠΑ ώστε να προστατευθεί
απέναντι στις διακυμάνσεις.
Σπίγκελ: Γίνονται οι ισοτιμίες ένα όπλο των προστατευτιστών;
Μπόφινγκερ: Γίνονται ένα άπιστο όπλο. Αν η Κίνα προστατευθεί
μέσω δασμών, ο ΠΟΕ θα επέμβει. Αν η Κίνα δημιουργήσει ένα πλεονέκτημα διεθνώς
για τον εαυτό της υποτιμώντας το νόμισμά της, την καταριέται ο υπόλοιπος
κόσμος. Αλλά δεν μπορούν να την αναγκάσουν να κάνει το οτιδήποτε.
Σπίγκελ: Για αυτό ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί καλεί για
ένα διεθνές όργανο με την εξουσία να παρεμβαίνει σε χώρες που εκμεταλλεύονται
τις πολιτικές της ισοτιμίας τους. Μοιράζεστε την άποψη του Σαρκοζί ότι η
ελεύθερη αγορά συναλλάγματος θα πρέπει να διακοπεί;
Μπόφινγκερ: Θέλω να εξαλειφθεί η κερδοσκοπία που
παρατηρείται. Οι κερδοσκόποι δανείζονται σε νομίσματα με χαμηλά επιτόκια και
επενδύουν τα χρήματα αυτά σε νομίσματα με υψηλά επιτόκια. Έτσι αυξάνουν την
αξία του νομίσματος μιας αδύναμης χώρας, αντί να την υποβαθμίζουν.
Σπίγκελ: Ποιες είναι οι συνέπειες από αυτό;
Μπόφινγκερ: Το παράδειγμα της Ισλανδίας έδειξε ότι αν
εισέλθουν κάποια χρήματα σε μια χώρα, οι τράπεζες αρχίζουν και δίνουν δάνεια
ανεξέλεγκτα. Αλλά σε κάποιο σημείο, οι κερδοσκόποι ξυπνούν και αρχίζουν να
ζητούν πίσω τα χρήματα. Στο σημείο αυτό όμως, έχουν διοχετευθεί σε κακές
επενδύσεις και στο τέλος η χώρα καταλήγει στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
Σπίγκελ: Δεν θα ήταν ευκολότερο αν η Ισλανδία μπορούσε απλά
να υποτιμήσει το νόμισμά της από την αρχή ώστε να αποτρέψει τις υπερβολικές
εισροές;
Μπόφινγκερ: Φυσικά. Κάθε χώρα μπορεί να προσπαθήσει να
ελέγξει την ισοτιμία για να αποτρέψει τις ροές αυτές. Η κεντρική τράπεζα στην
Ισλανδία μπορούσε να αναζητήσει μια υποτίμηση απέναντι στο ευρώ.
Σπίγκελ: Γιατί δεν το έπραξε;
Μπόφινγκερ: Πιθανώς διότι δεν το σκέφτηκαν. Δεν ταιριάζει με
την γενικότερη συναίνεση στη νομισματική πολιτική η υποτίμηση. Πολλές κεντρικές
τράπεζες πιστεύουν ακόμα στην ελεύθερη αγορά συναλλάγματος – ακόμα και αν
προκαλεί ζημιά στην οικονομία τους. Ένα διεθνές όργανο θα εξασφάλιζε πως οι
κυβερνήσεις οφείλουν να λαμβάνουν πάντα τις πιο ορθολογικές αποφάσεις.
Σπίγκελ: Έχει σημειωθεί ήδη μια προσπάθεια ελέγχου των
διεθνών χρηματικών ροών. Το 1946, το σύστημα του Μπρέτον Γουντς ξεκίνησε να
ισχύει. Το δολάρια τότε καθιερώθηκε ως το ηγετικό νόμισμα και όλα τα υπόλοιπα
συνδέθηκαν μαζί του σε μια σταθερή ισοτιμία. Το ΔΝΤ διηύθυνε το σύστημα, το
οποίο κατέρρευσε το 1973.
Μπόφινγκερ: Δεν απέτυχε όμως επειδή ήταν λανθασμένη η
κεντρική ιδέα: Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να είναι κρατικό ζήτημα,
πρέπει να οργανώνεται και να παρακολουθείται διεθνώς. Το σύστημα του Μπρέτον
Γουντς απέτυχε διότι η Αμερική δεν έπαιξε καλά τον ρόλο της. Οι ΗΠΑ
λειτούργησαν με μια εγωιστική νομισματική πολιτική στα τέλη της δεκαετίας του
1960 και στις αρχές του 1970. Χρειάστηκαν αποφάσεις που ωφελούσαν μόνο τις ίδιες
– άσχετα από τις ισοτιμίες των άλλων κρατών. Και το ΔΝΤ δεν παρενέβη. Όταν η
ανισορροπία έγινε υπερβολικά μεγάλη, όλο και περισσότερα κράτη εγκατέλειψαν το
σύστημα του Μπρέτον Γουντς.
Σπίγκελ: Όμως δεν θα καταλήξει μοιραία με τον τρόπο αυτό; Η
ιδέα ότι τα ενιαία αποθεματικά μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των άλλων
κρατών ακούγεται κάπως ουτοπική.
Μπόφινγκερ: Για αυτό προτείνω ένα τριπολικό σύστημα με το
δολάριο, το ευρώ και το ρίνμιμπι να λειτουργούν ως τα νομίσματα των παγκόσμιων
αποθεματικών. Αντί για προκαθορισμένες ισοτιμίες, οι αξίες των τριών νομισμάτων
θα πρέπει να καθορίζονται αυστηρά από τις διαφορές των επιτοκίων. Για παράδειγμα,
αν η ευρωζώνη έχει υψηλότερα επιτόκια από τις ΗΠΑ, το ευρώ θα πρέπει να
υποτιμηθεί απέναντι στο δολάριο. Αν τα επιτόκια στην ευρωζώνη πέσουν χαμηλότερα
από τα αμερικανικά, τότε το ευρώ θα ανατιμηθεί και πάλι. Όλα τα άλλα κράτη θα
μπορούν να συνδέσουν τα νομίσματά τους σε ένα από τα τρία αυτά νομίσματα του
τριπολικού συστήματος, το οποίο θα εποπτεύεται από το ΔΝΤ, κάνοντας αδύνατες τις
ιδιοτελείς νομισματικές πολιτικές.
Ομοίως, οι κερδοσκόποι δεν θα είχαν ευκαιρίες όταν ένα δεδομένο
νόμισμα παρουσιάζει ευνοϊκά επιτόκια, καθώς θα αντισταθμίζεται από την υποτίμηση
του νομίσματος. Αυτό θα συμβάλει αποφασιστικά στη σταθεροποίηση της διεθνούς
οικονομίας.
Σπίγκελ: Ακούγεται δελεαστικό, αλλά θα ήταν δύσκολο να
εφαρμοστεί πολιτικά. Πως θα έπειθε κάποιος τους Κινέζους να παραδώσουν τον έλεγχο
του νομίσματός τους σε έναν διεθνή φορέα;
Μπόφινγκερ: Οι Κινέζοι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την ανάδειξη
του γιουάν διεθνώς. Η κατοχή μιας ηγετικής θέσης στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα
θα ήταν ένας καλός λόγος για να παραδώσουν την αυτονομία τους.
Σπίγκελ: Αλλά αυτό δεν είναι ένα πειστικό επιχείρημα για τους
Αμερικανούς. Ούτως ή άλλως ήδη εκδίδουν το νόμισμα των διεθνών αποθεματικών.
Για εκείνους, το τριπολικό σύστημα σημαίνει μόνο μια απώλεια ισχύος.
Μπόφινγκερ: Παρόλα αυτά, ακόμα και οι Αμερικανοί θα είχαν μόνο
να κερδίσουν από ένα τέτοιο εγχείρημα. Αυτή τη στιγμή δεν ελέγχουν τα επιτόκιά τους,
με αποτέλεσμα ο υπόλοιπος κόσμος να αναλαμβάνει το ρόλο αυτό. Το δολάριο γίνεται
τότε η μαριονέτα των ξένων κυβερνήσεων, με στόχο μια ευνοϊκή ισοτιμία για τη
δική τους οικονομία. Το τίμημα πληρώνουν οι αμερικανικές βιομηχανίες, ειδικά οι
αυτοκινητοβιομηχανίες, οι οποίες δέχθηκαν μεγάλη πίεση την τελευταία δεκαετία. Αν
υπήρχε ένα σωστά ρυθμιζόμενο διεθνές νομισματικό σύστημα, οι Αμερικανοί θα
μπορούσαν να ασκήσουν πίεση στους Κινέζους πιο αποτελεσματικά από ότι με βάση τις
τωρινές αναρχικές συνθήκες.
Σπίγκελ: Και εμείς οι Ευρωπαίοι; Τι θα κερδίζαμε;
Μπόφινγκερ: Λιγότερες πιέσεις στις εξαγωγές και συνεπώς θέσεις
εργασίας. Αν τα προϊόντα μας δεν θα γίνονται πλέον πιο ακριβά με τεχνητούς τρόπους
λόγω των φθηνών ασιατικών νομισμάτων και αν οι αβεβαιότητες για τη σχέση δολαρίου-ευρώ
έπαυαν, δεν θα χρειαζόταν να μετακομίζουν τόσες εταιρείες την παραγωγή τους στο
εξωτερικό.
Σπίγκελ: Και αυτό υποτίθεται πως είναι αρκετό για να πείσει τις
μεγάλες δυνάμεις να συνεργαστούν;
Μπόφινγκερ: Αν δεν συνεργαστούν, θα χάσουν την ευκαιρία για
μια μακρά και σταθερή ανάκαμψη. Για να ξεπεράσουμε την κρίση αυτή, πρέπει να βάλουμε
τέλος στην τωρινή νομισματική αναρχία.