Οι τελευταίες ημέρες μου θυμίζουν
τις κερδοσκοπικές επιθέσεις στη στερλίνα και την λιρέτα τον Σεπτέμβριο του
1992. Οι υπουργοί οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες της εποχής αντέδρασαν
με τρόπο οργισμένο και δίχως κατανόηση. Ο κεντρικός ρόλος της στερλίνας στον
μηχανισμό των ισοτιμιών ήταν τόσο αναποτελεσματικός τότε, όσο είναι σήμερα τα
δημοσιονομικά της Ελλάδας ή οι μισθοί της Ισπανίας.
Οι οικονομικοί αγορές του σήμερα
ορθώς αντιλαμβάνονται ότι η ευρωζώνη δεν αντιμετωπίζει τις ανισορροπίες. Μπερδεύονται
από τα συγκεχυμένα μηνύματα της Γερμανίας και της Γαλλίας για τη διάσωση. Οι
επενδυτές έχουν καταλήξει ότι η πιθανότητα μιας λοιμώδους χρεοκοπίας αυξάνεται.
Και έχουν δίκιο.
Αυτό που δεν έχει αλλάξει από
την κρίση του 1992 είναι ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και οι οικονομικοί τους σύμβουλοι
ακόμα δεν διαθέτουν μια βασική κατανόηση για το πώς αντιδρούν οι αγορές στις πολιτικές,
ή στην περίπτωση αυτή στην έλλειψη πολιτικών. Προς το παρόν, είναι εντελώς ασαφές
το τι θα συμβεί αν μια χώρα της ευρωζώνης δεν μπορέσει να αποπληρώσει το χρέος της.
Υποπτεύομαι πως θα υπάρξει μια διάσωση, αλλά δεν είμαι πλέον όσο βέβαιος ήμουν.
Η λιγότερο ωφέλιμη πρόταση
στην κατάσταση αυτή – μια που ήδη συνέβαλε στον πανικό των επενδυτών την περασμένη
εβδομαδα – είναι να επιτραπεί στο ΔΝΤ να ξεδιαλύνει το χάος. Το επιχείρημα είναι
ότι η Ε.Ε. δεν είναι σε θέση να παράσχει επείγουσα ενίσχυση αποτελεσματικά και
το ΔΝΤ διαθέτει την εμπειρία, το προσωπικό και τα μέσα για να το πράξει.
Αυτά ισχύουν, αλλά οι οπαδοί της
επέμβασης του ΔΝΤ αγνοούν βολικά το καταστροφικό μήνυμα που θα έστελνε η ενέργεια
αυτή στις αγορές σχετικά με την κατεύθυνση της ευρωζώνης. Θα έδειχνε πως η
ευρωζώνη είναι ανίκανη να ξεκαθαρίσει τα προβλήματά της. Η ευρωζώνη θα μπορούσε
να καταλήξει να χάσει τόση αξιοπιστία ώστε οι επενδυτές να την αντιμετωπίζουν όχι
ως μια νομισματική ένωση, αλλά ως ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών με ημερομηνία
λήξης.
Ένας μεγάλος επενδυτής με τον
οποίο μίλησα την περασμένη εβδομάδα για τη συμμετοχή του ΔΝΤ, κατευθείαν επικαλέστηκε
τη σύγκριση με την Αργεντινή. Η Αργεντινή δεν ήταν διατεθειμένη να υποτιμήσει
το νόμισμά της. Η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να το πράξει. Τα προγράμματα του ΔΝΤ
λειτουργούν καλύτερα με νομίσματα τα οποία μπορούν να υποτιμηθούν, διότι αλλιώς
η ρύθμιση θα πρέπει να γίνει αποκλειστικά με μείωση των μισθών και σκληρή λιτότητα.
Αν το ΔΝΤ βοηθήσει, η Ελλάδα πιθανώς θα ακολουθήσει τον δρόμο της Αργεντινής.
Θα ήταν πολύ καλύτερα αν η
ευρωζώνη έλυνε μόνη της τα προβλήματα. Αυτό θα απαιτούσε μια στρατηγική πέρα από
την οδό που υποδεικνύει το Σύμφωνο Σταθερότητας. Το πρόβλημα είναι η έλλειψη
μιας αξιόπιστης κατάληξης. Το Σύμφωνο περιέχει λεπτομερείς διαδικασίες για την
περίπτωση που μια κυβέρνηση δεν δεχθεί τη βούληση των άλλων μελών, αλλά δεν φτάνει
πέρα από το πρόστιμο. Και ποιο είναι το νόημα της επιβολής προστίμου σε ένα μέλος
που δεν συμμορφώνεται; Η κατάληξη είναι και πάλι η χρεοκοπία και η «λοίμωξη».
Συνεπώς, γιατί οι Ευρωπαίοι
πολιτικοί δεν εργάζονται ενεργά για την εγκαθίδρυση αποτελεσματικών πολιτικών αντιμετώπισης
κρίσεων; Το άκουσα να λέγεται στο Παρίσι και το Βερολίνο την περασμένη εβδομάδα
πως ένα μήνυμα διάσωσης θα γινόταν δεκτό στην Ελλάδα παρερμηνευμένο. Θα έβαζε τέλος
στις προσπάθειες εξυγίανσης. Η απάντησή μου σε αυτό είναι ότι εξαρτάται από το
τι σινιάλο θα στείλουν και ποιοι όροι θα
συμπεριληφθούν σε αυτό. Φυσικά, θα πρέπει να είναι δυσάρεστο ώστε να αποφευχθεί
ο ηθικός κίνδυνος. Επίσης, θα πρέπει να συμπεριλάβει μια απώλεια κυριαρχίας.
Καμία χώρα στα λογικά της δεν θα ήθελε να το δεχθεί. Και όποια το δεχόταν θα έπρεπε
να ξέρει πως θα υπάρξουν πολύ δυσάρεστες συνέπειες.
Ένα τέτοιο σύστημα δεν θα απέφευγε
υποχρεωτικά την χρεοκοπία σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά θα απέφευγε την εξάπλωση.
Οι χώρες που δεν θα δεχθούν τους όρους θα μπορούσαν να χρεοκοπήσουν και πάλι,
αλλά τότε οι υπόλοιπες θα είχαν την επιλογή να εμποδίσουν την εξάπλωση, εφόσον
δεχθούν την προσυμφωνημένη διαδικασία.
Σήμερα, ελλείψει του οποιουδήποτε
μηχανισμού, η απειλή της χρεοκοπίας μεταφέρεται αυτόματα από την πρώτη στην επόμενη
ευάλωτη χώρα. Την περασμένη εβδομάδα, η χρηματαγορά έπεσε ακόμη περισσότερο στη
Μαδρίτη, τη Λισσαβόνα και την Αθήνα. Και μην ξεχνάμε ότι και οι άλλες χώρες είναι
ευάλωτες. Η Αυστρία θα μπορούσε να πνιγεί από την τραπεζική της κρίση. Το Βέλγιο
έχει υψηλότερο χρέος από την Ισπανία και την Πορτογαλία και μια οικονομία πληγμένη
από την κρίση. Καθώς οι ανησυχίες επεκτείνονται προς τα βόρεια, οι σοβαροί
επενδυτές μπορεί να μπουν στον πειρασμό να στοιχηματίσουν σε μια διάσπαση της ευρωζώνης.
Στην έκτακτη οικονομική συνάντηση
αυτής της Πέμπτης, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να επικεντρωθούν στην κρίση,
παρά στις μικροοικονομικές μεταρρυθμίσεις. Οι μεγαλύτεροι πόροι για την έρευνα
δεν είναι η σωστή απάντηση εδώ. Η Ε.Ε. πρέπει να στείλει ένα επείγον μήνυμα ότι
είναι πρόθυμη να εφαρμόσει μια σημαντική πολιτική κρίσεων. Δεν χρειάζεται να γίνει
αυτή την εβδομάδα, αλλά η συνάντηση πρέπει να στείλει το μήνυμα πως η ευρωζώνη
θα αντιμετωπίσει τα προβλήματά της.
Η πολιτική θα πρέπει να είναι
επαρκής, να είναι σύμφωνη με την υπάρχουσα κοινοτική νομοθεσία και πρέπει να
περιλαμβάνει επαρκή αντικίνητρα για τους παραλήπτες. Η συνάντηση αυτή είναι ίσως
η τελευταία ευκαιρία να δοθεί τέλος στην αβεβαιότητα που προκάλεσαν οι υπουργοί
Οικονομικών και η Επιτροπή. Η Ε.Ε. πρέπει να προσφέρει στους επενδυτές τη δική της
εικόνα για το τέλος του προβλήματος, αλλιώς επιστρέφουμε στο 1992.