Να χρηματοδοτηθεί η Ελλάδαή όχι;Το ερώτημα τελευταία απασχολεί τα πρωτοσέλιδα. Οι οπαδοί της ανάγκης να χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα επιχειρηματολογούν πως αν η χώρα καταρρεύσει, θα ακολουθήσουν κι άλλες. Οι χρηματαγορές υποδεικνύουν ήδη τους νέους υποψηφίους. Ολόκληρη η «οικονομική και νομισματική ενότητα» (ΟΝΕ) κλυδωνίζεται. Η χρηματοδότηση και η επίδειξη «αλληλεγγύης» προς τα πιο χρεωμένα κράτη-μέλη είναι η μόνη λύση προκειμένου να διασωθεί το ευρώ.
Είναι πράγματι αλήθεια πως πρόκειται για μια κρίσιμη στιγμή για την ΟΝΕ -μα για τους αντίθετους λόγους. Η Ελλάδα θα συνεχίζει να υποστηρίζεται από διάφορα ευρωπαϊκά ταμεία. Αλλά η οικονομική ενίσχυση από κράτη-μέλη της ΕΕ ή κοινοτικούς θεσμούς που αμέσως ή εμμέσως θα επιδοτήσουν την ελληνική οικονομία, είναι κάτι που θα συνιστά ευθεία παράβαση των ευρωπαϊκών συνθηκών -και θα υπονομεύσει τα ίδια τα θεμέλια της ΟΝΕ. Δεν παίζει κανείς με τέτοιες βασικές αρχές. Μόλις χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα, τα φράγματα προστασίας της ΟΝΕ θα έχουν σπάσει. Από τη στιγμή που θα επιδοτηθεί ένα κράτος-μέλος της ΟΝΕ, κανείς δε θα μπορεί πια να αρνηθεί να κάνει το ίδιο και για τα υπόλοιπα. Όπως φαίνεται, πολλοί παρατηρητές έχουν ξεχάσει τι είναι η ΟΝΕ, και τι δεν είναι.
Η ΟΝΕ στηρίζεται σε δύο πυλώνες: ο ένας είναι η σταθερότητα του ευρώ, που την εγγυάται μια κεντρική τράπεζα με ξεκάθαρη εντολή να σταθεροποιήσει τον τιμάριθμο. Ο άλλος είναι η δημοσιονομική πειθαρχία, που ανατίθεται στο κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά.
Τα κράτη-μέλη εξακολουθούν να είναι κυρίαρχα. Η ΟΝΕ δεν είναι ένα κράτος· είναι ένας ιστορικά πρωτοφανής θεσμικός διακανονισμός. Τη δεκαετία του 1990, πολλοί οικονομολόγοι, ανάμεσά τους κι εγώ, προειδοποιούσαν πως προχωρώντας στη νομισματική ενότητα χωρίς πολιτική ενότητα βάζαμε το κάρο εμπρός από τα άλογα.
Τώρα το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορεί πράγματι να επιβιώσει η νομισματική ενότητα χωρίς την πολιτική ενότητα. Η διαχείριση της τρέχουσας κρίσης θα πρέπει να μας οδηγήσει σε θετική απάντηση. Αυτό που διακυβεύεται είναι ούτε λίγο-ούτε πολύ η ίδια η βιωσιμότητα ολόκληρης της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής. Το κράτος-μέλος που εντάσσεται στην ΟΝΕ αποδέχεται τους κανόνες της. Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, η Ελλάδα είχε
πλήρη συνείδηση πως υιοθετώντας ένα σταθερό νόμισμα, η κεντρική της
τράπεζα έχανε το νομισματικό έλεγχο, κάτι που συνιστούσε μια απόλυτη
ρήξη με το παρελθόν της. Η υποτίμηση του νομίσματός της και η πληθωριστική πολιτική ήταν πια εκτός συζήτησης. Έχουμε πλέον ένα κοινό νόμισμα, που το ελέγχει μια κεντρική τράπεζα, και ευθύνη του κάθε κράτους-μέλους είναι να πράξει ό,τι είναι απαραίτητο ώστε αυτή η ρύθμιση να αποβεί αποτελεσματική για όλους.
Η συμμετοχή στην ΟΝΕ παρουσιάζει πελώρια πλεονεκτήματα. Τα πλεονεκτήματα μάλιστα αυτά είναι σημαντικότερα για χώρες που δεν είχαν τη δυνατότητα να παραγάγουν μόνες τους τόσο θετικές οικονομικές συνθήκες. Χάρη στο ευρώ, οι Έλληνες απόλαυσαν μια μακρά περίοδο με ιστορικά χαμηλά επιτόκια. Αλλά αντί να εκπληρώσουν το δικό τους τμήμα υποχρεώσεων και να μπουν στην ΟΝΕ μειώνοντας τα ελλείμματα, καταλείφθηκαν από φρενίτιδα δαπανών. Η κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα δεν είναι αποτέλεσμα ενός «εξωτερικού πλήγματος», σαν ένα σεισμό π.χ., αλλά τα επέχειρα πολυετών ανεύθυνων πολιτικών.
Η χρηματοδότηση της Ελλάδας θα συνιστούσε επιβράβευση αυτής της συμπεριφοράς και θα δημιουργούσε στο μέλλον ζημίες σε κλίμακα που ούτε να φαντασθούμε δεν μπορούμε σήμερα. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα συμπέρασμα είναι ολοφάνερο: η
επιδότηση των οικονομιών των κρατών-μελών που παραβίασαν τους όρους
συμμετοχής στην ΟΝΕ, θα αποτελούσε καίριο πλήγμα σε ολόκληρο το
ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η ΟΝΕ είναι εκ κατασκευής ένας οικονομικός χώρος «μη οικονομικής συνδρομής» προς τα κυρίαρχα κράτη-μέλη. Η μεταφορά των χρημάτων των φορολογουμένων των κρατών που σέβονται τους κανόνες προς εκείνα που τους παραβιάζουν θα προκαλέσει αντιπαλότητα προς τις Βρυξέλλες αλλά και τριβές ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Θα υπονομεύσει τα αισθήματα ταύτισης των καθημερινών Ευρωπαίων προς το εγχείρημα της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Ζούμε στιγμές κρίσιμες για το μέλλον της ΟΝΕ και της Ευρώπης. Οι περισσότεροι παρατηρητές υπογραμμίζουν τους μεγάλους κινδύνους της συγκυρίας, που κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως υπάρχουν. Μολοταύτα, κάθε κρίση παρέχει και μια ευκαιρία.
Για την Ελλάδα μάλιστα, αλλά και για άλλους, πρόκειται για μια μεγάλη ευκαιρία, πιθανότατα την τελευταία, να κατορθώσουν να προσαρμοστούν πλήρως σε ένα οικονομικό πλαίσιο σταθερού νομίσματος και δημοσιονομικής πειθάρχησης. Για την ΟΝΕ συνολικά, η τρέχουσα κρίση θα κρίνει αν ο επιλεγμένος θεσμικός διακανονισμός (νομισματική ένωση χωρίς πολιτική ένωση) είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμος. Οι χαλαροί έλεγχοι και οι συμβιβασμοί όσον αφορά την τήρηση των θεμελιακών κανονισμών πρέπει να σταματήσουν εδώ.
Η ΟΝΕ είναι μια λέσχη κρατών με αυστηρούς κανόνες, που τους τηρούν όλα τα μέλη της. Οι κανόνες αυτοί δεν είναι δυνατό να αλλάζουν εκ των υστέρων. Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να ξεχνούν τι υποσχέθηκαν στους πολίτες τους όταν τους έπειθαν να εγκαταλείπουν τα εθνικά τους νομίσματα.
(Ο Otmar Issing είναι πρόεδρος του «κέντρου οικονομικών μελετών», πρώην μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ)
(από "Financial Times"-www.ppol.gr, 17/02/2010)