Πολλές ιδεαλιστικές προσδοκίες είχαν
καλλιεργηθεί πριν από την παγκόσμια διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το
κλίμα, αλλά τελικά οι 192 συμμετέχουσες χώρες περιορίστηκαν σε μια
πολιτική δήλωση αρχής.
Για πρώτη φορά, βέβαια, έκαναν αποδεκτή την επιστημονική
πρόβλεψη περί κλιματικής αλλαγής και διατύπωσαν την επιθυμία να μην
ξεπεράσει τους δύο βαθμούς η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη.
Η προηγούμενη συμφωνία του Κιότο είχε υιοθετηθεί από 47 χώρες, ενώ μόνο
μερικές αναπτυγμένες είχαν δεσμευτεί για περικοπή των εκπομπών αερίων
θερμοκηπίου. Η νέα συμφωνία είναι μεν ανεπαρκής, αλλά εμπλέκει τις
αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως τους βιομηχανικούς γίγαντες Κίνα και
Ινδία, ανοίγοντας θετικότερες προοπτικές για τις πολύπλοκες
διαπραγματεύσεις που έρχονται τα επόμενα χρόνια. Το τελικό αποτέλεσμα
είναι κατώτερο των ελπίδων, αλλά δεν απέχει από ό,τι ρεαλιστικά
αναμενόταν.
Εκατομμύρια ευσυνείδητοι πολίτες του κόσμου
ζητούσαν βέβαια το ακατόρθωτο: μια δεσμευτική διεθνή συμφωνία, που θα
περιόριζε τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και θα απέτρεπε τους
επερχόμενους καύσωνες, πλημμύρες, ερημοποίηση και άνοδο της θαλάσσιας
στάθμης. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις των πολιτών κάνουν σωστά τη
δουλειά τους, θέτοντας πολύ φιλόδοξους στόχους και πρωτοστατώντας σε
μια επιβλητική παγκόσμια κινητοποίηση. Ωστόσο, οι πολιτικοί είναι
υποχρεωμένοι να διαμορφώσουν έναν λογικό συμβιβασμό με ευρύτερη
αποδοχή.
Στους πολιτικούς απευθύνεται η εύκολη κατηγορία ότι
δεν στέκονται στο ύψος των περιστάσεων. Για τον Ομπάμα, μάλιστα, είχε
καλλιεργηθεί η παράλογη προσδοκία ότι, αγνοώντας τις αντιστάσεις
συμφερόντων που νόμιμα εκπροσωπούνται στα νομοθετικά σώματα, θα
ανέτρεπε άμεσα τη μέχρι τώρα αμερικανική πολιτική, για να ταυτιστεί με
το βορειοευρωπαϊκό όραμα ενός κόσμου μηδενικής ρύπανσης. Ωστόσο, αν οι
πολίτες, οι λαοί ή οι τοπικές ολιγαρχίες, πράγματι, ήθελαν αμεσότερη
δράση για το κλίμα, οι πολιτικοί θα επέστρεφαν με πιο συγκεκριμένες
δεσμεύσεις.
Πολλοί επενδύουν στην άποψη ότι ιστορικά υπεύθυνες
για το πρόβλημα είναι οι βιομηχανικές χώρες. Ωστόσο, η ιστορία εντείνει
τα πάθη και δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να ασκείται πολιτική. Μια
ρεαλιστική προσέγγιση, αν και αντιπαθητική, μπορεί να οδηγήσει σε
γονιμότερες συγκλίσεις. Σήμερα, το περιβάλλον απαιτεί ισχυρή αλληλεγγύη
προς τους φτωχούς και τις επόμενες γενιές, αυτή όμως μπορεί να είναι
απεριόριστη; Δύσκολα π.χ. θα πεισθούν οι Αμερικανοί πολίτες να
πληρώνουν πολύ ακριβά τη βενζίνη, όταν διανύουν με αυτοκίνητο
καθημερινά 200 χλμ., για μετακίνηση από την κατοικία στη δουλειά. Η
είσοδος της Κίνας στη βιομηχανική εποχή δίνει την ευκαιρία σε
εκατομμύρια νοικοκυριά του πλανήτη να έχουν μια συσκευή τηλεόρασης ανά
διαμέρισμα ή και ανά δωμάτιο, αλλά αν τεθούν αυστηρότερα περιβαλλοντικά
όρια για την Κίνα, θα ακριβύνουν τα βιομηχανικά αγαθά για όλο τον
κόσμο.
Δυστυχώς, οι μικρές νησιωτικές χώρες, που κινδυνεύουν να
κατακλυστούν από τη μελλοντική άνοδο της θάλασσας, δεν θα πείσουν
εύκολα την ανθρωπότητα να λάβει δαπανηρά βραχυπρόθεσμα μέτρα. Συνεπώς,
η προσδοκώμενη παγκόσμια αντίδραση κατά της κλιματικής αλλαγής ίσως να
μην έλθει τόσο άμεσα, ώστε να προλάβει όλες τις απειλούμενες
επιπτώσεις. Υπάρχει βέβαια και μια μικρή πιθανότητα να διαψευστεί η
επικρατούσα επιστημονική πρόβλεψη, όπως και μια μεγάλη ελπίδα για
σημαντική τεχνολογική πρόοδο που θα έκανε την αντιμετώπιση ευκολότερη,
δηλαδή φτηνότερη.
Προς το παρόν, δεν έχουν ωριμάσει οι προϋποθέσεις
για μια επιβολή διεθνών αυστηρών υποχρεωτικών κανόνων, η οποία μπορεί
ιδεαλιστικά να είναι επιθυμητή, στην πράξη όμως θα απαιτούσε
αποτελεσματική παγκόσμια διακυβέρνηση.
Οι ιδεολογίες περί
αδιαπραγμάτευτου της εθνικής κυριαρχίας δεν υποχωρούν τόσο γρήγορα,
επομένως η πολιτική παγκοσμιοποίηση θα καθυστερήσει για πολλές
δεκαετίες, την ώρα που η τεχνολογική, η χρηματοπιστωτική και η
περιβαλλοντική είναι ήδη παρούσες.
(Ο κ. Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής ΕΜΠ)
(από την εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", 19/02/2010)