«Κεντρικές» Ερωτήσεις

Υπάρχει η «Κεντρική Ευρώπη»; Εξαρτάται από το πολιτικό κλίμα. Εν διαμέσω ανησυχιών ότι η Γαλλία και η Γερμανία ρυθμίζουν τις αποφάσεις στην Ε.Ε., η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβακία ανανεώνουν τους δεσμούς τους και προωθούν τις κοινές ιδέες για την ενεργειακή ασφάλεια και τις σχέσεις με την ανατολή.

Η συμμαχία ξεκίνησε στο Βίζεγραντ, πόλη της Ουγγαρίας, το 1991, όταν ακόμα και η προοπτική της συμμετοχής στην Ε.Ε. φαινόταν μακρινή. Μόλις τα όνειρα της συμμετοχής στα δυτικά κλαμπ έγιναν πραγματικότητα, η συνεργασία τους δεν έληξε. Τα νέα μέλη απέφευγαν οτιδήποτε τα έκανε να φαίνονται διαφορετικά από τους υπόλοιπους. Οι διαφορές, όπως για τη μεταχείριση της ουγγρικής μειονότητας στη Σλοβακία, επικράτησαν στις συναντήσεις του Βίζεγκραντ. Ορισμένοι πρότειναν ακόμη και τη διάλυση του κλαμπ.

Όχι πια όμως. Σε συνάντηση στη Βουδαπέστη στις 24 Φεβρουαρίου, το Βίζεγκραντ έδειξε σημάδια ανανέωσης. Η μεγάλη αλλαγή προέρχεται από την Πολωνία, όπου οι πολιτικές απομόνωσης έδωσαν τη θέση τους στον ενθουσιασμό για τη συνεργασία με τους γείτονες. Με βάση τους κανόνες ψηφοφορίας της συνθήκης της Νίκαιας, οι οποίοι βρίσκονται σε ισχύ ως το 2014, οι χώρες του Βίζεγκραντ διαθέτουν τόσες ψήφους στην Ε.Ε. όσες η Γαλλία μαζί με τη Γερμανία.

Την επόμενη χρονιά η Ουγγαρία και η Πολωνία θα έχουν η καθεμία έξι μήνες στην προεδρία της Ένωσης. Οι γραφειοκράτες των Βρυξελών θεωρούν την προεδρία περιττή τώρα που υπάρχει πλέον ένας μόνιμος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι Πολωνοί και οι Ούγγροι εργάζονται από κοινού για να το διαψεύσουν αυτό. Η Ουγγαρία επιθυμεί μια στρατηγική του Δούναβη ώστε να διοχετευθούν πόροι στην περιοχή. Η Πολωνία το υποστηρίζει αυτό σε αντάλλαγμα για το «ναι» της Ουγγαρίας σε μεγαλύτερη ενίσχυση χωρών όπως η Γεωργία, η Μολδαβία και η Λευκορωσία.

Ο όμιλος κερδίζει συμμάχους. Το Βίζεγκραντ «Συν» περιλαμβάνει ορισμένους γείτονες, κυρίως από την παλιά αυστρο-ουγγρική αυτοκρατορία. Οι περισσότεροι βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο ρωσικό αέριο και πετρέλαιο, τα οποία στοιχίζουν αρκετά και προέρχονται από γηρασμένα κοιτάσματα μέσω παλαιών αγωγών οι οποίοι περνούν μέσα από το έδαφος μη αναξιόπιστων χωρών και συνοδεύονται από κακούς πολιτικούς όρους.

Ένας τρόπος για την αλλαγή της κατάστασης αυτής είναι η μετατροπή των αγωγών αερίου του άξονα ανατολής-δύσης σε ένα δίκτυο με διασυνδέσεις από το βορρά προς το νότο. Νέοι ουγγρικοί αγωγοί στη Ρουμανία και την Κροατία πρόκειται να ολοκληρωθούν φέτος. Μια διασύνδεση Τσεχίας-Πολωνίας θα ξεκινήσει να λειτουργεί το καλοκαίρι του 2011. Άλλη διασύνδεση μεταξύ Βοσνίας και Σερβίας θα ανακοινωθεί στις 5 Μαρτίου. Μια δεύτερη ιδέα είναι η κατασκευή τερματικών λιμένων στη Πολωνία και την Κροατία για την εισαγωγή LNG από χώρες όπως το Κατάρ. Η τρίτη ιδέα είναι ο Nabucco, ένας φιλόδοξος αγωγός που θα ενώνει την Κασπία και τα ιρακινά κοιτάσματα με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Η ομάδα του Βίζεγκραντ πιέζει επίσης για κοινοτικούς κανόνες που θα αφορούν την αλληλοβοήθεια σε περίπτωση ενεργειακής κρίσης. Οι κανόνες αυτοί μπορούν να αποφέρουν μεγαλύτερη ενεργειακή ασφάλεια, αλλά παραμένουν ορισμένα εμπόδια. Ένα είναι η Ρωσία, η οποία εντείνει τη συνεργασία της με φιλικές ενεργειακές εταιρείες στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία. Σε πρόσφατο ταξίδι του στη Γαλλία, ο ρώσος πρόεδρος, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ξεκίνησε επίσημες επαφές για την απόκτηση τεσσάρων πολεμικών πλοίων, ενώ η γαλλική GDF Suez απέκτησε μερίδιο 9% στον Nord Stream.

Η Ρωσία επίσης συνεχίζει να πιέζει για την υλοποίηση του South Stream, ο οποίος πλέον διαθέτει μικρότερη υποστήριξη από τον Nabucco. Ο νέος Κροάτης πρωθυπουργός, Τζαντράνκα Κοσόρ, επισκέφτηκε τη Μόσχα αυτή τη βδομάδα και υπέγραψε συμφωνία αγοράς ρωσικού αερίου μέσω του αγωγού. Αλλά η Ουγγαρία και άλλες χώρες έχουν ενδυναμώσει την κροατική αντίσταση σε άλλους τομείς, όπως η προσπάθεια ελέγχου ενός αγωγού από την Κροατία προς την Ουγγαρία. Ο αγωγός αυτός αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την κρατική MOL, η οποία κατά τα άλλα στηρίζεται στο πετρέλαιο από την ανατολή και αντιμάχεται τη ρωσική Surgutneftegaz για τον έλεγχό του.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η ενεργειακή ασφάλεια στοιχίζει. Οι διασυνδέσεις για παράδειγμα ακούγονται καλοί, αλλά ο παραπάνω ανταγωνισμός πλήττει τις κρατικές εταιρείες που έχουν συνηθίσει να λειτουργούν μονοπωλιακά. Οι κυβερνήσεις του Βίζεγκραντ μπορεί να πιέζουν τους δυτικοευρωπαίους, αλλά έχουν πολλά να κάνουν και στην περιοχή τους.

(από το περιοδικό Economist)