Υπό άλλες
συνθήκες, τα γυμνάσια της Τρίτης Στρατιάς στην Τουρκία θα περνούσαν απαρατήρητα
από τα πρακτορεία ειδήσεων. Οι συνθήκες, όμως, μόνο ομαλές δεν ήταν. Το γενικό
πρόσταγμα των γυμνασίων είχε ο στρατηγός Σαλντιράι Μπερκ, ο οποίος, εδώ και 4
ημέρες, αντιμετωπίζει προοπτική... 15ετούς κάθειρξης! Ο ανώτατος στρατιωτικός
κατηγορείται από την τουρκική δικαιοσύνη ότι συμμετείχε σε «τρομοκρατική
οργάνωση», η οποία συνωμοτούσε για την ανατροπή της κυβέρνησης Ερντογάν. Το
γεγονός αυτό δεν εμπόδισε τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ, στρατηγό Μπασμπούγ, να σταθεί στο
πλευρό του, ενώ ολόκληρη η πολιτική ηγεσία (πρόεδρος Δημοκρατίας, πρωθυπουργός
και υπουργός Αμυνας) απείχε επιδεικτικά. Μια εικόνα διχασμού του κράτους στα
ανώτατα κλιμάκια, μια εθνική κρίση στα όρια της δυαδικής εξουσίας.
Η
επιδεικτική ανταρσία δεν εκπλήσσει σε μια χώρα όπου οι ένοπλες δυνάμεις
κατέχουν παραδοσιακά προνομιακή θέση στο σύστημα εξουσίας, ως θεματοφύλακες της
κεμαλικής παράδοσης, στο όνομα της οποίας ανέτρεψαν τέσσερις δημοκρατικά
εκλεγμένες κυβερνήσεις. Πολλοί φοβούνται ότι, απέναντι σε μια κυβέρνηση
Ερντογάν που κατηγορείται ότι προωθεί κρυφή ισλαμική ατζέντα, οι στρατιωτικοί
δεν αποκλείεται να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο για πέμπτη φορά. Ωστόσο, η φυλάκιση
δεκάδων κορυφαίων στρατιωτικών την περασμένη εβδομάδα, με την κατηγορία ότι
συνωμοτούσαν, μη διστάζοντας να ανατινάξουν τζαμιά ή και να προκαλέσουν ρήξη με
την Ελλάδα, προκειμένου να αποσταθεροποιήσουν τον Ερντογάν, αποτέλεσε σημείο καμπής.
Για πρώτη φορά ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης έπεσε πάνω σε ανώτερους στρατιωτικούς,
χωρίς να υπάρξει αντίδραση. «Η Τουρκία πέρασε τον Ρουβίκωνα, όχι με ένα πάταγο,
αλλά με ένα λυγμό», εκτιμούσαν προ ημερών, παραπέμποντας στον ποιητή Τ. Σ.
Ελιοτ, οι New York Times.
Γεγονός
είναι ότι η στρατιωτική ηγεσία βρίσκεται σε υποχώρηση. Το 2007 έχασε μια
κρίσιμη μάχη καθώς απέτυχε να εμποδίσει την άλωση της προεδρίας της Δημοκρατίας
από τους ισλαμιστές: αντιμέτωπος με το νομικό πραξικόπημα του Συνταγματικού
Δικαστηρίου, ο Ερντογάν προσέφυγε στον λαό, κέρδισε το συντριπτικό 47% των
ψήφων, έναντι 34% το 2002 και επέβαλε τον Γκιουλ στην προεδρία.
Το τελευταίο
οχυρό που συνεχίζει να ορθώνεται απόρθητο στην εκστρατεία του Ερντογάν
εντοπίζεται στο δικαστικό σύστημα. Από το 1961 μέχρι σήμερα οι δικαστές έχουν
θέσει εκτός νόμου 25 πολιτικά κόμματα και λίγο έλειψε να το πετύχουν και με το
κυβερνών ΑΚΡ το 2008. Ιθύνων νους της κεμαλικής ελίτ θεωρείται ο γενικός
εισαγγελέας του Ακυρωτικού Δικαστηρίου, Αμπντουραχμάν Γιαλτσίνκαγια. «Ο γενικός
εισαγγελέας αντιπροσωπεύει τη δαμόκλειο σπάθη που επικρέμαται διαρκώς πάνω από
τα πολιτικά κόμματα», δήλωσε πρόσφατα ο Μπουρχάν Κουζού, εκ των ηγετών του ΑΚΡ,
το οποίο προωθεί συνταγματική αναθεώρηση ώστε να περιοριστεί η δυνατότητα των
δικαστών να θέτουν εκτός νόμου κόμματα και πολιτικούς.
Η φήμη του
Ο 60χρονος
δικαστικός με το μονίμως βλοσυρό βλέμμα άρχισε να ανεβαίνει τα σκαλοπάτια της
δικαστικής ιεραρχίας μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Εβρέν (1980), σε
συνθήκες πραγματικού πογκρόμ εναντίον της Αριστεράς. Διαμορφώθηκε έτσι σε
εκπρόσωπο του μαχητικού κεμαλισμού στην πιο απολυταρχική εκδοχή του.
Συνοδεύεται από τη φήμη του αδιάφθορου, που αρέσκεται σε ροβεσπιερικές πόζες
και δεν θα δίσταζε να ηγηθεί μιας Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας του κοσμικού
κράτους - και των κοινωνικών προνομίων της στρατιωτικοδικαστικής κάστας. Ηδη,
το σενάριο ακύρωσης της συνταγματικής αναθεώρησης από το Συνταγματικό
Δικαστήριο ή και του εξοστρακισμού του ΑΚΡ εκτός νόμου εάν ο Ερντογάν δεν βάλει
νερό στο κρασί του βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη.
Το πρόβλημα
με τον Γιαλτσίνκαγια είναι ότι κάτω από την κορυφή της δικαστικής πυραμίδας τα
πράγματα αλλάζουν γρήγορα, όπως μαρτυρούν και οι αδιανόητες μέχρι πρότινος
διώξεις ανώτατων στρατιωτικών. Καταλυτικό ρόλο σ' αυτήν την κατεύθυνση φαίνεται
ότι παίζει μια άλλη πολύ ισχυρή προσωπικότητα του παρασκηνίου, ο ισλαμιστής
διανοούμενος Φετουλάχ Γκιουλέν. Πρώην ιμάμης, ο Γκιουλέν δημιούργησε, με τη
στήριξη της θεοσεβούμενης, πολιτικά αποκλεισμένης αστικής τάξης της Τουρκίας,
ένα τεράστιο θρησκευτικό - κοινωνικό κίνημα, που περιλαμβάνει εφημερίδες,
εκδόσεις και σχολεία. Αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ, ο Γκιουλέν καλούσε ανοιχτά τους
οπαδούς του να διαβρώσουν το κράτος εκ των ένδον και λέγεται ότι, χάρη και στη
μεγάλη οικονομική επιφάνειά του, κατόρθωσε να προωθήσει μαζικά ισλαμιστές στο
δικαστικό σύστημα. Πόσο αποτελεσματική αποδείχθηκε αυτή η στρατηγική του
ισλαμικού «εισοδισμού» στο κεμαλικό κράτος είναι κάτι που θα μάθουμε μάλλον
σύντομα.
(από την εφημερίδα «Καθημερινή», 5/3/2010)