H Επιλογή της 'Ανγκελα

Η Γερμανία περνά τη χειρότερη κρίση στις διεθνείς της σχέσεις εδώ και δεκαετίες. Μπορεί να μην το πρόσεξαν πάρα πολλοί, αλλά η κρίση απομόνωσε τη Γερμανία στην Ευρώπη σε βαθμό πρωτοφανή στην πρόσφατη ιστορία μας. Η Γερμανία έξαφνα επέστρεψε στην ατυχή περίοδο όπου θεωρούνταν ο ταραχοποιός της Ευρώπης, με τις ηγεμονικές φιλοδοξίες. Αυτή τη φορά μιλάμε για οικονομική ηγεμονία.

Μετά από πολλά-πολλά χρόνια, η Γερμανία εκμεταλλεύεται την ισχύ της: επί τω προκειμένω, την οικονομική της ισχύ. Ήδη επέβαλε στους εταίρους της το θεσμικό πλαίσιο να εναρμονιστεί αυτή της η θέση, της ηγεμόνος της ηπείρου. Αλλά η Γερμανία θυμάται πάντα το παλιό σχολικό αξίωμα: κανείς δε συμπαθεί τον πρώτο μαθητή. Οι εταίροι μας βλέπουν ξανά τη Γερμανία σαν τη χώρα που δίνει όλα τα παραγγέλματα, σαν τον ξερόλα της ηπείρου. Στην Ελλάδα, ζωγραφίζουν σβάστικες στις σημαίες· στη Μεγάλη Βρετανία οι αντίπαλοι του ευρώ πανηγυρίζουν για τις τελευταίες εξελίξεις: πάντοτε επωφελούνται από τη φαντασίωση πως το ευρώ δεν ήταν παρά ένα γερμανικό κόλπο για να κυριαρχήσει η Γερμανία στην Ευρώπη.

Ελλάδα: το πρώτο ντόμινο

Οι πάντες μπορούν να αντιληφθούν πως χάρη στο ευρώ, η Γερμανία αποκόμισε δυσανάλογα οφέλη από την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά: με τους χαμηλούς μισθούς της, τη μεγαλύτερη παραγωγή της και την καλύτερη ποιότητα των προϊόντων της, κυριαρχεί στις ευρωπαϊκές εξαγωγές, μετακυλώντας ελλείμματα που τα μικρότερα κράτη δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν. Η Γερμανία λειτουργεί ως ο έμπορος ναρκωτικών, με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη να παίζουν το ρόλο του εξαρτημένου χρήστη που ξοδεύει όλα του τα λεφτά σε «μερσεντές» και BMW. Όσο για τις γερμανικές τράπεζες, έχουν αδυναμία στα ομόλογα των εμπορικών εταίρων της Γερμανίας -της Ελλάδας επί παραδείγματι.

Η Ελλάδα είναι σήμερα το πρώτο «ντόμινο» που κινδυνεύει να πέσει κάτω από το διπλό βάρος της παγκόσμιας ύφεσης και της εσωτερικής της οικονομικής καχεξίας, και η κατάστασή της χειροτερεύει από την διεθνή οικονομική αναταραχή και το χάος που κυριαρχεί στην λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Η Πορτογαλία και η Ισπανία βρίσκονται κι αυτές στο χείλος της καταστροφής. Αλλά η Γερμανία εμφανίζεται σκληρόκαρδη: αυτή τη φορά δεν προτίθεται να «βάλει το χέρι στην τσέπη», διακηρύσσει η «σιδηρά καγκελάριός» της. Εξάλλου και οι συνθήκες αποκλείουν να υπάρξει δημοσιονομική σύγκλιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Υπονομεύοντας το πολιτικό έργο πολλών γενεών

Μια που το έφερε η κουβέντα, αν κάποιος θέλει να κατανοήσει τους λόγους του κλυδωνισμού της Ευρώπης , δεν έχει παρά να διαβάσει καλά τους κανόνες λειτουργίας της. Που είναι φως φανάρι που δε σχεδιάστηκαν για να αντιμετωπίσουν μια τριπλή κρίση, παγκόσμιας ύφεσης, μεγα-ελλειμμάτων και οικονομικής κακοδιαχείρισης και διαφθοράς. Οι κανόνες δε σχεδιάστηκαν για να σώνουν χώρες από τη χρεοκοπία. Οι κανόνες σχεδιάστηκαν ώστε η οικονομική ηγεμών Γερμανία να πατρονάρει όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αλλά οι συντάκτες αυτών των κανόνων αγνόησαν μια απλή αλήθεια: πως κάθε κοινό νόμισμα χρειάζεται κοινή φορολογική και οικονομική πολιτική. Η ενιαία αγορά δεν μπορεί να εξισορροπήσει από μόνη της.

Αν τελικά η ενιαία αγορά και το ενιαίο νόμισμα κατέρρεαν, θα υπονομευόταν η ίδια η ΕΕ, το πολιτικό επίτευγμα πολλών γενεών. Η 'Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel) αναγκάστηκε να τα σκεφτεί όλα αυτά τις προηγούμενες μέρες.

Τα ερωτήματα που αντιμετώπιζε ήταν πολύ συγκεκριμένα:

• Να βοηθήσει την Ελλάδα, παραβιάζοντας όλους τους κανόνες της ΕΕ, υπονομεύοντας το ευρώ και στρώνοντας το έδαφος στους κερδοσκόπους να προετοιμάσουν τις επόμενες επιθέσεις τους, κατά της Πορτογαλίας και της Ισπανίας ;
• Να ξεσηκώσει πολιτική θύελλα στο εσωτερικό της, λίγες εβδομάδες πριν τις εκλογές στη Βόρειο Ρηνανία-Βεστφαλία, όπου η αντιπολίτευση ήδη τη ρωτάει αν προτίθεται να υποχρεώσει τους Γερμανούς φορολογούμενους να πληρώσουν για τα παχυλά μπόνους των Ελλήνων μισθωτών ;
• Να προκαλέσει στη Γερμανία μια «ευρωπαϊκή» συνταγματική κρίση, δίνοντας στους Γερμανούς ευρωσκεπτικιστές την χρυσή πολιτική ευκαιρία που αναζητούν εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστο ;

Χρωστάει μια χάρη στο Σαρκό

Με άλλα λόγια, η Μέρκελ χρειάστηκε να διερωτηθεί αν ήθελε στ' αλήθεια να διακινδυνεύσει την ΕΕ, το σημαντικότερο εργαλείο της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής ή αν αντίθετα όφειλε να μείνει προσκολλημένη στο γράμμα των συνθηκών και να διατηρήσει την ψυχραιμία της παρά την εκκωφαντική κατακραυγή και τις κραυγές αγανάκτησης, επιβάλλοντας σε ολόκληρη την Ευρώπη τη δημοσιονομική πειθάρχηση, μία από τις πιο... τρομακτικές «γερμανικές αρετές».

Τελικά η Μέρκελ διατήρησε την ψυχραιμία της -με τη βοήθεια του προέδρου Νικολά Σαρκοζί (Nicolas Sarkozy). Η Γάλλος πολιτικός, που υποτίθεται πως δεν είχε καμία αντίρρηση να δοθεί μια χούφτα ευρώ ως έκτακτη βοήθεια στην Ελλάδα, τελικά εισάκουσε τις εκκλήσεις της Μέρκελ για πειθαρχία. Σημειώστε πως του χρωστάει μια χάρη.

Το αρχικό σοκ έχει πλέον δώσει τη θέση του στη βαθιά συνειδητοποίηση πως η Ευρώπη έχει ένα μεγάλο πρόβλημα: το νόμισμά της χρειάζεται κοινή οικονομική και δημοσιονομική πολιτική· χρειάζεται κανόνες που θα καθοδηγούν τον αδύναμο, που θα χαλιναγωγούν τον ισχυρό. Ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (Wolfgang Schäuble) φαίνεται πως το έχει κατανοήσει αυτό, εξ ου και οι δηλώσεις του περί ποινών και δημοσιονομικών ελέγχων. Η παλιά του ιδέα της «Ευρώπης των πολλαπλών ταχυτήτων» κερδίζει ξανά έδαφος.