Σεισμικά Κύματα Προκαλεί η Μετατόπιση της Ζήτησης Πετρελαίου προς Ανατολάς

Οι μεγάλοι διεθνείς παίκτες της ενέργειας πρόκειται να συνεδριάσουν αυτή την εβδομάδα στο Κανκούν του Μεξικού, εν μέσω μιας διαφαινόμενης αλλαγής στον κλάδο. Ο τρόπος με τον οποίο θα ανταποκριθούν στην πρόκληση αυτή πρόκειται να διαμορφώσει το σκηνικό στην προσφορά και τη ζήτηση στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, επηρεάζοντας ταυτόχρονα και το γεωπολιτικό γίγνεσθαι.

Πολλοί καταναλωτές στη Δύση αρχίζουν να βλέπουν την «πράσινη» ενέργεια πιο θετικά σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα. Επίσης, η πετρελαϊκή βιομηχανία και ο OPEC βρίσκονται αντιμέτωποι με μια μετάπτωση της ζήτησης από τη Δύση προς την Ανατολή, καθώς η Ινδία, η Κίνα και άλλα κράτη αυξάνουν ολοένα και περισσότερο τις ανάγκες τους σε ενέργεια και αναπτύσσουν τις οικονομίες τους.

Ο Νόε βαν Χουλστ του International Energy Forum χαρακτηρίζει τη στροφή αυτή ως «αποφασιστικής σημασίας»: «Η Μέση Ανατολή κοιτά προς τα ανατολικά, όπου βρίσκεται η ανάπτυξη της ζήτησης». Πρόσφατα η Σαουδική Αραβία συμφώνησε να διπλασιάσει τις εξαγωγές της προς την Ινδία, η οποία στηρίζεται ήδη στη Ριάντ για το ένα τέταρτο των αναγκών της. Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε ότι η ποσότητα του σαουδικού πετρελαίου που εισάγει η Ινδία έχει επταπλασιαστεί μεταξύ 2000 και 2008.

Τα τελευταία τρία χρόνια άλλωστε η Κίνα διπλασίασε τη δική της κατανάλωση σαουδικού αργού, φτάνοντας το 1 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα. Την ίδια στιγμή, οι εξαγωγές του βασιλείου προς τις ΗΠΑ υποχώρησαν κάτω από το επίπεδο αυτό. Η χώρα εισάγει πλέον περισσότερο πετρέλαιο από τον Καναδά και την Αφρική, καθώς η κυβέρνηση επιχειρεί να περάσει νομοθεσία για το σύστημα εμπορίας ρύπων.

Στην Ευρώπη επικρατεί ανάλογη εικόνα, αφού η κρίση, οι φόροι, τα βιοκαύσιμα και η προσπάθεια περιορισμού των εκπομπών έχουν οδηγήσει καθοδικά τη ζήτηση. Ο ΙΕΑ εκτιμά πως η αμερικανική ζήτηση θα μειώνεται με ρυθμό 0,7% ετησίως στα επόμενα 20 χρόνια με βάση την ισχύουσα πολιτική. Στην Ιαπωνία ο ρυθμός θα αγγίξει το 1,8% και στην Ευρώπη 0,4%.

Ο κ. Αλί Ναίμι, υπουργός Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας, δέχεται συχνά ερωτήσεις σχετικά με την Κίνα. Τα χρόνια εκείνα όταν προτεραιότητα αποτελούσε η Αμερική ως εισαγωγέας για το πετρέλαιο έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν, αφού είναι κατανοητό πως η κινεζική ζήτηση και η σταθερή παραγωγή του OPEC οδήγησαν τις τιμές του βαρελιού στα 80 δολάρια.

Οι πραγματικότητες όμως του πετρελαίου θα περιορίσουν την μετουσίωση των νέων αυτών σχέσεων σε μια γεωπολιτική στροφή προς την Ανατολή. Σημασία έχει πάντως το γεγονός ότι η σχέση της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα δεν μαστίζεται από τα προηγούμενα της σχέσης της με τις ΗΠΑ.

Για το βασίλειο πάντως, η πιο σημαντική αλλαγή συμβαίνει πολύ κοντά στο έδαφός της και πιο συγκεκριμένα στο Ιράκ, το οποίο είναι ιδρυτικό μέλος του OPEC και πλέον, μετά από δεκαετίες απραξίας επιχειρεί να αυξήσει κατακόρυφα την παραγωγή του, απειλώντας τις διαμορφωμένες ισορροπίες στον Οργανισμό. Ο κ. Σαριστάνι, υπουργός Πετρελαίου του Ιράκ έχει θέσει ως στόχο τα 12 εκατ. βαρέλια ημερησίως για τα τέλη αυτής της δεκαετίας. Ακόμα και αν η χώρα καταφέρει εν μέρει τον στόχο αυτό και πάλι η επίδραση στην αγορά θα είναι ισχυρή, ενισχύοντας υπερβολικά την προσφορά. Σήμερα, η αγορά δεν είναι σε θέση να απορροφήσει όλο το πετρέλαιο που ο OPEC μπορεί να παράγει εν δυνάμει. Για αυτό και τον Δεκέμβριο του 2008, τα μέλη του συμφώνησαν σε μειώσεις, διατηρώντας 6 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα σε εφεδρεία.

Τότε, το καρτέλ απέφυγε το ζήτημα του Ιράκ, αλλά οι υπόλοιπες χώρες γνωρίζουν πολύ καλά ότι θα χρειαστεί να παραχωρήσουν ένα μερίδιο στο Ιράκ εν τέλει. Το Ιράκ είναι άλλωστε το μόνο μέλος δίχως ανώτατα όρια παραγωγής, αφού αναγνωρίζεται πως η Βαγδάτη δεν ήταν σε θέση να ελέγξει την πετρελαϊκή της βιομηχανία εξαιτίας των διεθνών μέτρων, των συγκρούσεων και της κατοχής. Ο κ. Σαριστάνι δήλωσε πρόσφατα ότι «ο OPEC προφανώς θα πρέπει να ‘κάνει χώρο’ για το Ιράκ». Πρόσθεσε πως δεν θα πρέπει να υπάρξουν περιορισμοί προτού η παραγωγή ξεπεράσει τα 4 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα. Οι θέσεις αυτές θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε ρήξη με το Ιράν, καθώς από τον μεταξύ τους πόλεμο και μετά οι δύο χώρες απολάμβαναν αντίστοιχους όρους στους κόλπους του OPEC.

Προκειμένου να ενσωματώσει την αυξημένη ιρακινή παραγωγή, το καρτέλ θα πρέπει να γνωρίζει πως ακριβώς θα κινηθεί η ζήτηση. Προς τον σκοπό αυτό, στην επικείμενη συνάντηση στο Μεξικό, οι πετρελαιοπαραγωγοί θα ζητήσουν από τις χώρες-καταναλωτές να υιοθετήσουν πιο διαφανείς ενεργειακές πολιτικές σε ότι έχει σχέση με τη νομοθεσία που οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης.

Σχετική αναφορά έχει ήδη συγγραφεί από τον πρώην επικεφαλής του OPEC και του ΙΕΑ, ο οποίος δηλώνει: «Η θέσπιση ισχυρών και φιλόδοξων στόχων στα βιοκαύσιμα πριν από την εξασφάλιση της βιωσιμότητας (όπως συνέβη στην πρώτη γενιά βιοκαυσίμων), οδηγεί σε αβεβαιότητα στην παραγωγή, η οποία μπορεί να αποσταθεροποιήσει την αγορά μεσοπρόθεσμα».

Για τον OPEC, η ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας αποτελεί μια νέα συναρπαστική δυνατότητα, αλλά το ζήτημα του Ιράκ αναγκάζει το καρτέλ να διατηρήσει ψηλά τη ζήτηση στους πιο παραδοσιακούς του πελάτες.