Χρειάστηκε μια φουτουριστική τεχνολογία για να συντελεστεί μια από τις χειρότερες οικολογικές καταστροφές. Χωρίς μια τέτοια τεχνολογία η ΒΡ δεν θα μπορούσε να πραγματοποιήσει γεωτρήσεις στην εξέδρα άντλησης πετρελαίου Deepwater Ηorizon. Παρ΄ όλα αυτά, για όποιον έχει γνώσεις περιβαλλοντικής ιστορίας, η καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού αφήνει μια παραδόξως οικεία αίσθηση, η οποία φέρνει στον νου τα γεγονότα που καθιέρωσαν την Ημέρα της Γης πριν από 40 χρόνια.
Και ίσως η καταστροφή να μας βοηθήσει να αντιστρέψουμε τη μακρόχρονη υποχώρηση από το επίκεντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος όσον αφορά το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος- μια υποχώρηση που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη μείωση της ορατής ρύπανσης. Αν γίνει έτσι, ίσως υπάρχει μια μικρή αχτίδα φωτός, σε αυτό το κατάμαυρο σύννεφο.
Ο περιβαλλοντισμός ξεκίνησε ως απάντηση στη ρύπανση που όλοι μπορούσαν να δουν. Η διαρροή πετρελαίου στον Κόλπο θυμίζει την έκρηξη του 1969 η οποία κάλυψε τις ακτές της Σάντα Μπάρμπαρα με πετρέλαιο. Το 1969 όμως ήταν επίσης η χρονιά που σημειώθηκαν καταστροφές στον ποταμό Κουγιαχόγκα και που ουσιαστικά χάθηκε η ζωή στη λίμνη Ερι εξαιτίας της υπερβολικής ανάπτυξης φυκιών. Παράλληλα οι μεγαλύτερες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών- κυρίως, αλλά όχι μόνο, το Λος Αντζελες- καλύπτονταν συχνά από πυκνή αιθαλομίχλη.
Υπό αυτές τις συνθήκες δεν ήταν πολύ δύσκολο να κινητοποιηθούν οι πολιτικές δυνάμεις για την ανάληψη δράσης. Ιδρύθηκε η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας, θεσπίστηκε το Σύμφωνο Καθαρού Νερού και η Αμερική άρχισε να σημειώνει πρόοδο στη μάχη εναντίον των πιο ορατών περιβαλλοντικών προβλημάτων της. Η ποιότητα του αέρα βελτιώθηκε: οι προειδοποιήσεις για αιθαλομίχλη στο Λος Αντζελες, που ήταν περισσότερες από 100 ετησίως, έγιναν σπάνιες. Τα ποτάμια σταμάτησαν να «πεθαίνουν» και ορισμένα έγιναν και πάλι κατάλληλα για κολύμπι. Η ζωή επανήλθε στη λίμνη Ερι, εν μέρει εξαιτίας της απαγόρευσης της χρήσης φωσφορικών αλάτων στα απορρυπαντικά.
Υπήρχε όμως και μια αρνητική πλευρά σε αυτή την επιτυχία.
Καθώς μειωνόταν η ορατή μόλυνση, μειωνόταν και η δημόσια ανησυχία για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, «οι Αμερικανοί ανησυχούν σήμερα λιγότερο για μια σειρά περιβαλλοντικά ζητήματα από οποιαδήποτε περίοδο των τελευταίων 20 ετών».
Αυτή η εξασθένηση του ενδιαφέροντος δεν θα προκαλούσε προβλήματα αν η ορατή μόλυνση ήταν το μόνο σημαντικό ζήτημα- δεν είναι όμως. Τα αέρια του θερμοκηπίου αποτελούν μεγαλύτερη απειλή από ό,τι η αιθαλομίχλη ή τα ποτάμια που πεθαίνουν. Είναι όμως δύσκολο να ευαισθητοποιηθεί το κοινό για μια μορφή μόλυνσης που είναι αόρατη και οι επιπτώσεις της οποίας μετρούνται σε δεκαετίες και όχι σε ημέρες.
Η μείωση της ορατής μόλυνσης όμως επέφερε και μια στροφή των Συντηρητικών εναντίον των ρυθμίσεων για την προστασία του περιβάλλοντος. Μεγάλο μέρος αυτής της στροφής προς τα πίσω έγινε με διάφορες απαιτήσεις για τη μείωση των περιβαλλοντικών περιορισμών. Υπήρξε όμως και μια προσπάθεια να επιβληθεί η άποψη σύμφωνα με την οποία οι υπερασπιστές της εντατικής προστασίας του περιβάλλοντος είναι είτε εξτρεμιστές - οικοναζιστές σύμφωνα με τον ακροδεξιό Ρας Λίμπο- είτε προοδευτικοί σνομπ τύποι που προσπαθούν να επιβάλουν τις αισθητικές προτιμήσεις τους σε όλους τους Αμερικανούς.
Ας το παραδεχθούμε όμως: η άποψη των αντιπεριβαλλοντιστών έχει υπερισχύσει σε σημαντικό βαθμό, κυρίως στην κοινή γνώμη.
Και μετά συνέβη η τραγωδία στον Κόλπο του Μεξικού. Ξαφνικά η καταστροφή του περιβάλλοντος απέκτησε και πάλι «φωτογένεια».
Οι περισσότεροι από τους αντιοικολόγους σιώπησαν για την καταστροφή. Ο κ. Λίμπο, ίσως ο de facto ηγέτης των Ρεπουμπλικανών, υπαινίχθηκε ότι ενδεχομένως οι περιβαλλοντιστές ανατίναξαν το γεωτρύπανο για να ανακόψουν την περαιτέρω άντληση πετρελαίου. Ισως όμως αυτή η παρατήρηση να δείχνει απόγνωση: ο κ. Λίμπο γνωρίζει ότι η φιλοσοφία του έχει δεχθεί ένα ισχυρό πλήγμα.
Η έκρηξη στην πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου λειτουργεί ως εύστοχη υπενθύμιση ότι το περιβάλλον δεν θα φροντίσει για τον εαυτό του, ότι η μοντέρνα τεχνολογία και η βιομηχανία, αν δεν παρακολουθούνται και δεν υπόκεινται σε αυστηρές ρυθμίσεις, μπορούν πανεύκολα να καταφέρουν ισχυρά πλήγματα στον πλανήτη.
Το κατά πόσον η Αμερική θα το λάβει αυτό υπόψη της εξαρτάται κατά πολύ από την ηγεσία. Ο πρόεδρος Ομπάμα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία να τα βάλει με όσους είναι υπέρ της άκριτης άντλησης πετρελαίου και να δηλώσει ότι δεν αξίζει το ρίσκο μιας αμετάκλητης περιβαλλοντικής καταστροφής για χάρη μερικών βαρελιών πετρελαίου. Η αλήθεια είναι ότι ο κ. Ομπάμα δεν είναι σε θέση να αντλήσει ένα χρήσιμο μάθημα από αυτή την εμπειρία. Μόλις πριν από έναν μήνα ενέκρινε τα σχέδια για υποθαλάσσιες έρευνες για πετρελαϊκά κοιτάσματα κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού, προκαλώντας σοκ σε πολλούς από τους υποστηρικτές του. Πρέπει όμως να ξεπεράσει αυτή τη δυσκολία. Η καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού προσφέρει την ευκαιρία να θυμηθούμε πάλι το πνεύμα της Ημέρας της Γης. Αν συμβεί αυτό, ίσως να βγει κάτι καλό από αυτόν τον οικολογικό εφιάλτη.
(από την εφημερίδα "Το Βήμα", 4/5/2010)