Η παρακμή της πολιτικής μας ζωής αποτελεί
επιφαινόμενο. Χωρίς εθνικό όραμα η πολιτική μετατρέπεται σε άγονο
ανταγωνισμό ανάμεσα σε αντιφατικές φιλοδοξίες και συμφέροντα. Το όραμα
αφορμάται από την όραση∙ προϋποθέτει, δηλαδή να έχουμε στον οπτικό μας
ορίζοντα το μέλλον, είτε ως ευκαιρία προς εκμετάλλευση, είτε ως κίνδυνο
προς αποτροπήν. Κατά τη Μεταπολίτευση, ο κίνδυνος του πολέμου και η
ελπίδα του εκδημοκρατισμού ανήγαγαν σε όραμα τον εξευρωπαϊσμό, επιδίωξη η
οποία δικαιώθηκε με την κατάρρευση του κομμουνισμού και την ευρωπαϊκή
οικοδόμηση.
Όταν, όμως, το 1981 το όραμα της Ευρώπης έγινε
πραγματικότητα, άρχισε μια περίοδος εθνικής μυωπίας. Η Ιστορία είχε
τελειώσει, δεν χρειαζόταν βλέμμα προς το μέλλον, αρκούσε η
«νομοτελειακή» πορεία από φάση σε φάση, σε μία προδιαγεγραμμένη και
«αδιαπραγμάτευτη» οδό σύγκλισης. Οι ψευδαισθήσεις κατέρρευσαν. Κυριαρχεί η σύγχυση, η
οποία δεν μπορεί, βέβαια, να φτιάξει όραμα. Το πολιτικό πρόβλημα είναι,
επομένως, πρωτίστως πνευματικό. Για να οριστεί, όμως, πορεία χρειάζεται
προσανατολισμός. Οι έως χθες αποπροσανατολισμένοι Έλληνες σήμερα είναι
απροσανατόλιστοι. Όσο δεν διακρίνεται ορίζων, η πολιτική θα αναλίσκεται
σε εσωστρεφείς μικρές ή μεγάλες συγκρούσεις.
Η Ελλάδα λειτούργησε και λειτουργεί ακόμη ως
προέκταση και εξάρτημα της Δύσης, ως περιφέρεια της Ουάσιγκτων και των
Βρυξελλών. Αποδέχθηκε την δυτική πολιτισμική υπεροχή και προσπάθησε να
προσαρμοστεί στην εντόπια δυτικόφρονη διανόηση. Η ευθυγράμμιση με την
Δύση είχε ασφαλώς οφέλη, αλλά όχι μόνον. Χωρίς να αφίενται οι ημέτερες
αμαρτίες, η ελληνική κρίση είναι, πάντως, σύμπτωμα βαθειάς δυτικής
αστοχίας. Αποτρέπεται προς το παρόν η ελληνική κατάρρευση, επειδή
υπάρχει κίνδυνος να συμπαρασύρει και άλλες χώρες. Όταν ο φόβος
εξαλειφθεί, η Ελλάδα θα αφεθεί στη μοίρα της, όπως το 1922.
Η ελληνική ασθένεια είναι οξεία, η δυτική είναι
χρονία. Αν η Ελλάδα κατορθώσει να χαράξει τη δική της πορεία,
απηλλαγμένη από τις έξωθεν ιδεολογικές αγκυλώσεις, θα ανανήψει σύντομα.
Αντιθέτως, η Ευρώπη, με την πολύ μεγαλύτερη κοινωνική και πολιτισμική
της αδράνεια, δύσκολα θα ξεφύγει από την αργή αλλά σταθερή παρακμιακή
τροχιά.Ο κόσμος αλλάζει. Αναδύεται μια πολυκεντρική
πραγματικότητα. Ένα μεγάλο μέρος της Ανθρωπότητας εισβάλλει δυναμικά στο
προσκήνιο της Ιστορίας. Οι επάλληλες οικονομικές κρίσεις εκφράζουν
ριζικές γεωοικονομικές και γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Οι απόπειρες να
αντιμετωπιστούν μεταθέτουν απλώς τα προβλήματα. Η προσπάθεια να κρατηθεί
η Δύση τεχνητά σε αναπτυξιακή πορεία οδήγησε στην τραπεζική κρίση του
2008. Ο αγώνας να αποφευχθεί η οικονομική κατάρρευση των Τραπεζών
οδήγησε στη σημερινή κρίση των Κρατών. Οι τρέχουσες περιοριστικές
πολιτικές θα κλονίσουν την ανάπτυξη. Μετά από ένα κύκλο καταστροφικών
κρίσεων, επιστρέφουμε, επομένως, στο αρχικό πρόβλημα: την αναπτυξιακή
υστέρηση της Δύσης απέναντι στα ανερχόμενα οικονομικά σύνολα, όπως η
Κίνα και η Ινδία.Η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμι όπου συναντώνται
τα δυτικά με τα ανατολικά συμφέροντα. Διαθέτει σημαντικές ευκαιρίες,
αλλά είναι και εκτεθειμένη σε τεράστιους κινδύνους. Το διαμορφούμενο
πλαίσιο διαφέρει πλήρως από το υφιστάμενο. Τα σημερινά προβλήματα,
κληρονομία του παρελθόντος, μπορούν να ξεπεραστούν πολύ πιο εύκολα από
όσο δείχνουν τα φιανόμενα∙ όμως, και οι απειλές είναι πολύ σοβαρότερες
από όσο φανταζόμαστε. Νέοι καιροί, νέες απαιτήσεις, νέα οράματα.
Λίγο πριν λήξει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο
Γάλλος διανοητής Andre Siegfried έγραφε για τη σχέση μεσογειακού και
δυτικού πολιτισμού: «η έννοια του pater-familias, της ομάδας, της
ακίνητης ιδιοκτησίας, της οικογενειακής αλληλεγγύης, η μεσογειακή
αντίληψη του ρόλου της γυναίκας ανήκουν περισσότερο στο παρελθόν παρά
στο μέλλον. Πρόκειται για έναν αρχαϊσμό, ο οποίος έχει και
πλεονεκτήματα, καθώς συντηρεί την αίγλη ορισμένων αξιών, τις οποίες έχει
ανάγκη η ίδια η δυτική Ανθρωπότητα και των οποίων η απώλεια θα την
οδηγούσε εν τέλει σε παρακμή».Προφητεία για την Ευρώπη; Διακρίνεται, όμως, και μια
ελπίδα για χώρες όπως η Ελλάδα, οι οποίες διατηρούν ακόμη στοιχεία
«αρχαϊσμού». Το ζητούμενο σύγχρονο όραμα μπορεί να προκύψει μέσα από μια
τολμηρή σύνθεση αξιών ανάμεσα στα επερχόμενα και τα εγκαταλειφθέντα.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 01/06/2010)