Η
Google
μάχεται εδώ και καιρό
με την κυβέρνηση της Κίνας (και όχι μόνο) σχετικά με την ελεύθερη λειτουργία της
στην τεράστια αυτή αγορά. Πρόκειται ουσιαστικά για μια προβολή της «εξωτερικής
πολιτικής» της εταιρείας, η οποία είναι σύμφωνη με τη φιλελεύθερη φιλοσοφία της.
Το παράδοξο είναι ότι αρκετοί άνθρωποι ανά τον κόσμο φαίνεται να υιοθετούν την άποψη
αυτή και να υποστηρίζουν την
Google
ως σταυροφόρο της ελευθερίας.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Οι πολυεθνικές σήμερα
επιλέγουν να προωθούν τα προϊόντα τους σε συνδυασμό με μια κάποια ιδεολογία. Υπό
αυτή την έννοια, η
Google
δεν παρέχει απλά
υπηρεσίες στο διαδίκτυο, αλλά παράλληλα αποτελεί και «παράθυρο στην ελευθερία»
για καταπιεσμένους ανθρώπους σε μακρινές χώρες. Αυτό όμως στην πράξη είναι το ίδιο
λάθος, όσο το να λέμε ότι η
Nike
προσφέρει αθλητικό ήθος
εκτός από παπούτσια και ότι η
Stabucks
παρέχει την έννοια της
«ομόνοιας» μαζί με τον καφέ της. Η τακτική αυτή στο μάρκετινγκ προφανώς είναι
αποτελεσματική, αφού εκτός από την κοινή γνώμη, φαίνεται να πείθει και μερίδα
ακαδημαϊκών.
Υποστηρίζουν, λοιπόν, τη
Google στην απόφασή της να
προτιμήσει να μείνει εκτός της Κίνας, παρά να αποδεχθεί τους περιοριστικούς όρους
του Πεκίνου. Εδώ όμως υπάρχει ένα λογικό λάθος, καθώς η ίδια η τεχνολογία δεν
μπορεί να είναι εξ ορισμού απελευθερωτική για τον άνθρωπο, παρά μονάχα ένα μέσο
και τίποτα παραπέρα. Γνωρίζουμε άλλωστε από την εποχή του Μαρξ ότι η τεχνολογία
όντως έχει τη δυνατότητα να αναμορφώσει δραστικά την κοινωνία, αλλά δεν είναι ποτέ
αποκλειστικά θετική η επίδρασή της.
Ας αφήσουμε στην άκρη το γεγονός ότι στη Δύση το διαδίκτυο
χρησιμοποιείται κατά κόρον για τη διάδοση της παιδικής πορνογραφίας και της μισαλλοδοξίας
και ας επικεντρωθούμε μόνο στην υπόθεση της
Google
με την Κίνα. Αντιμετωπίζεται
αυτή ως ευκαιρία για να εξετάσουμε τους παγκόσμιους κανόνες που θα έπρεπε ή δεν
θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν το διαδίκτυο. Οι δηλώσεις φιλελεύθερων διανοητών στις
ΗΠΑ είναι έκδηλες του κλασσικού ιδεολογικού αδιεξόδου στο οποίο δεν παύουν να πέφτουν:
Ο φιλελευθερισμός περιέχει δύο αντικρουόμενες φιλοσοφίες. Από τη
μια επιβεβαιώνει την ηθική ισότητα όλων των απόψεων και από την άλλη αντιμετωπίζει
τις δικές του απόψεις για την ανοχή και την ειρηνική συνύπαρξη ως τις μόνες
αποδεκτές. Με άλλα λόγια, ο φιλελευθερισμός ανέχεται τις διαφορετικές φωνές,
αρκεί να είναι υποκείμενες στις ίδιες αυτές αξίες. Έτσι, οι ιδεολογικές διαφορές
μειώνονται απλά σε πολιτιστικές ιδιαιτερότητες, εξασφαλίζοντας την ηθική προτεραιότητα
του φιλελευθερισμού.
Η προσπάθεια ρύθμισης του κυβερνοχώρου με την επιβολή των δυτικών
αξιών – ελευθερία έκφρασης, συγκέντρωσης, πληροφόρησης κτλ – προέρχεται από το
φιλελεύθερο αίτημα για ηθική ομοιομορφία και σκοπεύει στην τελική παύση των
ιδεολογικών διαφορών, όταν θα επιβληθεί ένας μόνο τρόπος ζωής χάριν στην
δημοκρατία της ελεύθερης αγοράς.
Αυτό είναι φυσικά μόνο ένας μύθος, έστω και αν είναι ο θεμελιώδης
μύθος του μοντερνισμού. Πιστεύοντας αυτή την ιδέα, οι διάφοροι συγγραφείς που
μιλούν για το ρυθμιστικό καθεστώς του διαδικτύου, ουσιαστικά εφαρμόζουν τη
φιλελεύθερη φιλοσοφία κατά γράμμα. Θεωρώντας τους εαυτούς τους πρώτους μεταξύ ίσων
(χρησιμοποιώντας όρους όπως «
netizen» ή «παγκόσμιο χωριό»,
οι οποίες στερούνται νοήματος), θέλουν να διαμορφώσουν ένα ηθικό πλαίσιο για ένα
κατά τα άλλα παγκόσμιο και ελεύθερο εργαλείο. Όσοι εξαρτώνται από τη Δύση για
αυτό το εργαλείο μπορεί σύντομα να έρθουν αντιμέτωποι με μια επιλογή: Δεχθείτε
τη φιλελεύθερη ορθοδοξία ή αφεθείτε στην τύχη σας.
Από όλα αυτά, προκύπτει μια ενδιαφέρουσα διαπίστωση: Ολοένα και
περισσότεροι θεωρητικοί πιστεύουν ότι ζούμε σε καιρούς μετα-ιδεολογικούς. Αλλά
η συζήτηση για το μέλλον του κυβερνοχώρου αποκαλύπτει για άλλη μια φορά πως η
φιλελεύθερη Δύση αντί να αποδεχθεί έναν άναρχο κόσμο, έχει συγκεκριμένες ιδέες για
την ιδεολογική του κατεύθυνση και είναι έτοιμη να τους γνωστοποιήσει και να τους
επιβάλει.