Το μικρό νησάκι του Σαρωνικού είναι παντού γνωστό για την απαράμιλλη
φυσική του ομορφιά. Αναδυόμενο απότομα από τα φιλόξενα νερά μιας
κλειστής ελληνικής θάλασσας φέρνει στο νού την απέραντη μαγεία μιάς
ατέλειωτης αιωνιότητας όπου σκληρός βράχος και απέραντο γαλάζιο
ενώνονται στην δημιουργία μιας αξέχαστης ελληνικής γής. Η Υδρα όμως δεν
είναι μοναχά ολοζώντανη φυσική ομορφιά. Είναι και παράδειγμα ιστορικής
παράδοσης που θα μπορούσε πολλά να διδάξει την ταλαιπωρούμενη σήμερα
ελληνική κοινωνία. Η Υδρα έζησε σε μια απόλυτα αυτάρκη ευημερία πριν
ακόμη υπάρξει το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Και την οποία θυσίασε στην
πορεία για την δημιουργία του.
Όταν μετά την επανάσταση αναπτύσσονταν οι συζητήσεις για το τελικό
μόρφωμα στο οποίο θα έπρεπε τελικά να σχηματoποιηθεί η καινούργια
κρατική οντότητα κάποιοι φιλέλληνες, όπως ο διορατικότατος Αγγλος
Stanhope, επέμεναν πως στην ιδιοσυγκρασία του ελληνικού χώρου δεν
ταιριάζει το συγκεντρωτικό κράτος. Με βάση τις μέχρι τότε εμπειρίες του
λαού του ευρύτερου ελληνικού χώρου πολλοί υποστήριζαν πως…
ένα απόλυτα αποκεντρωμένο σύστημα αυτόνομης
διακυβέρνησης θα ταίριαζε καλύτερα στις αναπτυγμένες τοπικές παραδόσεις
και συνήθειες. Εκτιμώ πως η περίπτωση της Υδρας αποτελούσε βασικό
παράγοντα για την διαμόρφωση των σχετικών σκέψεων.
Σε ολόκληρη την πορεία της μεσαιωνικής και την υπό τον Οθωμανικό ζυγό
Ελλάδας το μικρό αυτό νησάκι του Σαρωνικού ξεχώρισε σαν αυτόνομη
κοινωνική οντότητα και, σε ορισμένες νεώτερες χρονικά φάσεις,
μεγαλούργησε. Το παράδειγμα της Υδρας προσφέρει ένα αξιοθαύμαστο πρότυπο
σωστής διοικητικής δομής και χρηστής, προς όφελος του συνόλου,
οικονομικής διαχείρισης. Η Υδρα απετέλεσε πρότυπο αυτόνομης πολιτικής
παρουσίας που με στήριγμα τις δικές της αποκλειστικά δυνάμεις πέτυχε
αξιοθαύμαστα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης. Δίχως ίχνος κρατισμού και
δημόσιας παρέμβασης στις οικονομικές υποθέσεις των πολιτών της η Υδρα
αναπτύχθηκε στη βάση ενός ευρύτερου συστήματος οικονομικών συναλλαγών,
με βασικό μοχλό βέβαια την ναυτιλία.
Η πρόσβαση στις κάθε είδους οικονομικές δραστηριότητες ήταν εντελώς
ελεύθερη ενώ οι ναυτιλιακές δράσεις των κατοίκων της νήσου είχαν από
τότε καλύψει όλες σχεδόν τις θάλασσες και τους ωκεανούς της γής.
Εμπορεύματα από κάθε γωνιά του πλανήτη εισέρεαν ελεύθερα στο μικρό αυτό
νησάκι του Σαρωνικού με αποτέλεσμα την άνθιση του τοπικού και
περιφερειακού εμπορίου καθώς και την επίτευξη ενός επιπέδου ευημερίας
ανεπανάληπτου για τις περισσότερες γωνιές του ελληνικού χώρου. Αυτό που
είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον ήταν η απόλυτη διασύνδεση τοπικής
διακυβέρνησης με την συμμετοχή στα κοινά οικονομικά βάρη.
Το νησί
διοικούσε μια επιτροπή δημογερόντων που έφεραν και το μεγαλύτερο βάρος
συνεισφοράς πόρων στα κοινά. Ανάλογα δηλ με το μέγεθος της επιβάρυνσης
του καθενός για την αντιμετώπιση των εξόδων της κοινότητας (σχολεία,
λιμενικές κατασκευές, κοινής χρήσης οικοδομές, εκκλησίες, συντήρηση
γιατρών κλπ) τόσο ισχυρότερη ήταν η φωνή του στις αποφάσεις για την
διοίκηση της ιδιαίτερης αυτής νησιώτικης πολιτικής οντότητας.
Την εξουσία την ασκούσαν όχι όσοι φώναζαν περισσότερο αλλά εκείνοι
που έβαζαν το πορτοφόλι τους εκεί που βρισκόταν το στόμα τους. Με βάση
την τότε λογική διαχείρισης των κοινών οικονομικών υποθέσεων η Υδρα
ουδέποτε θα είχε φθάσει στην αθλιότητα των σημερινών αδιεξόδων. Παρ’
όλα τα πλεονεκτήματα της ιδιαιτερότητας που απολάμβανε η Υδρα δεν
δίστασε να τα θυσιάσει όλα στο όνομα της επίτευξης του γενικότερου
εθνικού στόχου.
Το όραμα ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους οδήγησε το
πανίσχυρο οικονομικά νησάκι να χρηματοδοτήσει την επανάσταση. Διέθεσε
έτσι τα πλοία της για τον εθνικό σκοπό ενώ τα περισσότερα έσοδα της
εξέγερσης προήλθαν από τα ταμεία των προυχόντων της. Ετσι η Υδρα δεν
είχε διαθέσιμους τους απαραίτητους πόρους για να περάσει από τα
ιστιοφόρα στα ατμόπλοια. Κι’ αναγκάσθηκε να μπεί σε πορεία δραματικής
οικονομικής παρακμής. Ενώ η ένταξή της στο ενιαίο ελληνικό κράτος την
υποχρέωσε να υποταγεί στα κελεύσματα μιάς απόμακρης κεντρικής δημόσιας
γραφειοκρατίας. Με μάλλον αρνητικά τελικά αποτελέσματα.
Το πετράδι λοιπόν αυτό του Σαρωνικού, εκτός από φυσικές
ομορφιές, μας προσφέρει μέσα από την ιστορία ένα παράδειγμα ορθολογικής,
και γνήσια ελληνικής, πορείας ανάκαμψης και ευημερίας.