Όπως πληροφορηθήκαμε από τα μέσα ενημέρωσης, ολοκληρώθηκε την Παρασκευή το απόγευμα, 11 Ιουνίου, στο Λουξεμβούργο, το Συμβούλιο Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ήταν και το τελευταίο επί Ισπανικής Προεδρίας. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν η Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, η οποία μας «εξέπληξε» για μια ακόμη φορά με τις θέσεις που εξέφρασε ως αρμόδια Υπουργός για την αντιμετώπιση της ξηρασίας και της λειψυδρίας.
Συγκεκριμένα η Υπουργός ανέφερε ότι τα μέτρα που προγραμματίζονται στη χώρα μας είναι: «η εφαρμογή προγραμμάτων εξοικονόμησης νερού μέσω αποτελεσματικού ελέγχου των διαρροών στα συστήματα διανομής, η θέσπιση νομοθετικού πλαισίου και η προώθηση έργων επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων, η προώθηση νομοθετικού πλαισίου για την κατ’ οίκον εξοικονόμηση νερού και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η τεχνολογία της αφαλάτωσης, κατά προτίμηση σε συνδυασμό με ήπιες μορφές ενέργειας, για την υδροδότηση άνυδρων περιοχών και ιδίως των νησιών».
Πραγματικά πολύ «πρωτότυπες» θέσεις για μια Μεσογειακή χώρα... που στο εγγύς μέλλον θα αντιμετωπίσει σοβαρότατα προβλήματα από έλλειψη αποθηκών για τους χειμερινούς κυρίως υδατικούς της πόρους.
Φαίνεται ότι η «περιβαλλοντική ευαισθησία» της κας Υπουργού την έκανε να αποβάλλει από το λεξιλόγιό της την κυρίαρχη παγκοσμίως λύση αντιμετώπισης του προβλήματος, δηλαδή την δημιουργία ταμιευτήρων και λιμνοδεξαμενών.
Οι λοιπές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν λύσει από χρόνια τα προβλήματα αυτά, μεγιστοποιώντας την πολλαπλή σκοπιμότητα των υδραυλικών τους έργων. Η τοποθέτηση της Ελληνίδας Υπουργού θα τους έδωσε μια πρόσθετη ερμηνεία για τον κατήφορο της χώρας μας...
Η Ελλάδα είναι γνωστό ότι παρουσιάζει προβλήματα ανεπάρκειας των υδατικών της πόρων, τα οποία οφείλονται στην ασύμμετρη γεωγραφική και χρονική κατανομή μεταξύ επιφανειακών απορροών και ζήτησης και στη μη ικανοποιητική μέχρι σήμερα ανάπτυξη, διαχείριση και εκμετάλλευση του πλούσιου υδατικού δυναμικού της.
Τα τρία τελευταία χρόνια ήταν ευτυχώς ιδιαίτερα ευνοϊκά από πλευράς βροχοπτώσεων και έτσι ξεχάστηκε δυστυχώς και πάλι το πρόβλημα της λειψυδρίας. Αντίθετα η παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας που είχε προηγηθεί, είχε φέρει τότε και πάλι στο προσκήνιο την ανάγκη για συντονισμό των δραστηριοτήτων γύρω από την διαχείριση, εκμετάλλευση και παραπέρα ανάπτυξη των Υδατικών Πόρων της χώρας.
Σήμερα το ΥΠΕΚΑ ασκεί, με βάση την νέα ισχύουσα νομοθεσία, την αρμοδιότητα διαχείρισης των Υδατικών Πόρων, αλλά μια σειρά άλλων Οργανισμών (όπως η ΔΕΗ, το ΙΓΜΕ κλπ), Περιφερειακών και Νομαρχιακών φορέων, Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλων Υπουργείων εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στα θέματα διαχείρισης των Υδατικών Πόρων της χώρας.
Η ΔΕΗ με τους ταμιευτήρες των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων που διαθέτει, διαχειρίζεται εκ των πραγμάτων το μεγαλύτερο ποσοστό των Υδατικών Πόρων της χώρας. Δεκαέξι μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα σε λειτουργία, παράγουν το 10% περίπου (4500 έως 5500 εκατομμύρια κιλοβατώρες) της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και διαθέτουν το 25% περίπου (3.000 MW) της εγκατεστημένης ισχύος του συστήματος. Οι ταμιευτήρες της ΔΕΗ έχουν ωφέλιμο όγκο για την αποθήκευση νερού 5.300 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, το 30% των οποίων περίπου (1.500 έως 2.000 εκατομμύρια κυβικά το χρόνο) διατίθενται για την ικανοποίηση αρδευτικών και άλλων αναγκών, πέραν της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας. Ας σημειωθεί ότι στη χώρα μας έχει αξιοποιηθεί μόνο το 35% περίπου του υπάρχοντος Υδάτινου Δυναμικού για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό αυτό αξιοποίησης ξεπερνά το 90%.
Ενώ είναι ζωτικής σημασίας για την χώρα μας η δημιουργία νέων μικρών και μεγάλων αποθηκών νερού, αλλά και υποχρέωσή μας ο τετραπλασιασμός του ποσοστού της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες και ήπιες πηγές που δεν μολύνουν το περιβάλλον (μέχρι το 2020 το ποσοστό αυτό θα πρέπει να αυξηθεί από το 10 στο... 40%), έχουμε εξοβελίσει παντελώς την ανάπτυξη υδροηλεκτρικών έργων μεγαλύτερων των 15 MW, με το πρόσχημα ότι δεν παράγουν ανανεώσιμη ενέργεια, αγνοώντας σαφώς την Οδηγία της Ε.Ε 2009/28 και όλη την προγενέστερη σχετική νομοθεσία, προκειμένου να χαϊδέψουμε κάποιους που ισχυρίζονται ατεκμηρίωτα ότι τα υδροηλεκτρικά έργα βλάπτουν το περιβάλλον.
Και για τους δύσπιστους, ας δούμε παρακάτω μερικά από τα νούμερα για το ετήσιο μέσο δυναμικό της χώρας μας σε βροχή, τις πραγματικές απορροές των ποταμών μας, τις συνολικές ανάγκες μας σε νερό και τις αποθήκες νερού που διαθέτουμε ή κατασκευάζουμε (σε εκατομμύρια κυβικά μέτρα, hm3).
Όγκος βροχής 116.000 hm3
Εξάτμιση 59.000 hm3
Υπόγεια & επιφανειακά νερά57.000 hm3
Εισροές από άλλες χώρες 13.000 hm3
Απορροή μεγάλων ποταμών 47.000 hm3
Σημερινή ζήτηση 8.200 hm3
Ταμιευτήρες Υδροηλεκτρικών ΔΕΗ5.300 hm3
Ταμιευτήρες Άρδευτικών Έργων 450 hm3
Ταμιευτήρες Ύδρευσης 900 hm3
Σύνολο ταμιευτήρων 6.700 hm3
Ταμιευτήρες σε κατασκευή 1.318 hm3
Από τα οποία 1.318 hm3 όμως, των υπό κατασκευή ταμιευτήρων, τα 1.080 hm3 είναι από τους ταμιευτήρες των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων Ιλαρίωνα, Μεσοχώρας, Συκιάς και ως γνωστόν τα δύο τελευταία έχουν εγκαταληφθεί στη τύχη τους, προς δόξαν των οικολογούντων συμβούλων της κας Υπουργού και ορκισμένων εχθρών των όποιας χρήσης μεγάλων ταμιευτήρων, αν ήταν στο χέρι τους θα γκρέμιζαν όλα τα μεγάλα φράγματα.
Έτσι κανείς από αυτούς που έφτασαν να ισχυρίζονται ακόμη και ότι πρέπει να γκρεμίσουμε τα φράγματα, δεν σκέπτεται ότι π.χ. η λίμνη Πλαστήρα με την από όλους πλέον παραδεκτή περιβαλλοντική και οικολογική μοναδική ομορφιά, δημιουργήθηκε με την κατασκευή του ομώνυμου μεγάλου φράγματος, με το οποίο έγινε η πρώτη εκτροπή του... Αχελώου στην Θεσσαλία και λειτουργεί πλέον όχι τόσο για την υδροηλεκτρική παραγωγή, αλλά κυρίως για την ύδρευση της Καρδίτσας και τις αρδεύσεις. Μήπως θα έπρεπε λοιπόν να σταματήσει άμεσα η λειτουργία και αυτού του έργου;
Η Θεσσαλονίκη υδρεύεται από τα μεγάλα φράγματα του Αλιάκμονα, μέρος των νερών του οποίου εκτρέπονται για το σκοπό αυτό εκτός της κύριας κοίτης του.
Ο ασύγκριτης ομορφιάς βιότοπος της Κερκίνης στον ποταμό Στρυμώνα δημιουργήθηκε και αυτός τεχνητά με την κατασκευή μεγάλου φράγματος.
Το Αγρίνιο της Αιτωλοακαρνανίας, υδρεύεται από νερά του μεγάλου φράγματος του Καστρακίου στον ποταμό Αχελώο.
Και τέλος τι να πει κανείς που για την ύδρευση της Αθήνας έχουν εκτραπεί νερά από τον Μαραθώνα, τον Μόρνο και τον Εύηνο; Για τους πολύ αυστηρούς ίσως και αυτά τα μεγάλα φράγματα... κακώς έγιναν!!!
Ας τους φωνάξουμε όσο γίνεται ποιο έντονα λοιπόν, μήπως και το ξανασκεφτούν πριν είναι πολύ αργά για όλους μας:
- Οι μεγάλοι ταμιευτήρες επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον (κυρίως θετικά και όχι μόνον αρνητικά όπως θέλουν να μας επιβάλλουν)
- Οι μεγάλοι ταμιευτήρες είναι έργα πολλαπλού σκοπού και απόλυτα αναγκαίοι για τις μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα
- Είναι πρακτικά αδύνατη η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων χωρίς ταμιευτήρες και φράγματα
- Οι ταμιευτήρες είναι συνήθως πλούσιοι σε χλωρίδα και πανίδα και εξελίσσονται σε σημαντικούς υγροβιότοπους
- Τα Υδροηλεκτρικά με τους ταμιευτήρες τους συμβάλλουν διπλά στην ήπια ανάπτυξη και με την κατασκευή τους (επενδύσεις, ανεργία) και με την πολλαπλής χρήσης λειτουργία τους (ανανεώσιμη καθαρή ενέργεια, αρδεύσεις, ύδρευση κλπ)
- Ο εκσυγχρονισμός των αρδευτικών δικτύων θα συμβάλει σημαντικά στην εξοικονόμηση νερού, αλλά δεν θα παύσουμε να έχουμε ανάγκες σε νερό
- Με την υπερετήσια εκμετάλλευση των μεγάλων ταμιευτήρων, εξασφαλίζονται τα απαραίτητα αποθέματα για την αντιμετώπιση περιόδων ξηρασίας, αλλά και η αντιπλημμυρική προστασία των κατάντη περιοχών.
- Και τέλος ας μην επαναπαυόμαστε στις πολλές βροχές των τριών τελευταίων χρόνων, θα έρθουν και τα άνυδρα χρόνια και τότε θα μας πουν και πάλι οι φίλοι μας οι Ευρωπαίοι, των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν...
Ίσως η βαθιά πολύπλευρη κρίση που περνάμε μας οδηγήσει και σε κάτι θετικό, μας αναγκάσει επιτέλους να σκεπτόμαστε επίσης και να μην συνθηματολογούμε μόνο!!!
*Ο Ι.Π. Στεφανάκος είναι Δρ. πολιτικός μηχανικός, Λέκτορας ΕΜΠ
(από το www.capital.gr)