Στο σωτήριο έτος 2010, η Τουρκία, το πλέον
ισχυρό έθνος του Ισλάμ, κατάφερε, χάρη στην πολιτική του Ταγίπ Ερντογάν,
αλλά και του Αχμέτ Νταβούτογλου που ανέλαβε το ΥΠ.ΕΞ. αφού χρημάτισε σύμβουλος για Εξωτερικές Υποθέσεις, να χαίρει
μεγάλης εκτίμησης σε Ευρώπη και ΗΠΑ, ιδιαίτερα ύστερα από τη στήριξη
των Παλαιστινίων της Γάζας που ηρωοποίησε τον Ερντογάν στο απανταχού
Ισλάμ και κατέγραψε τον παγκόσμιο θαυμασμό, αφού η Τουρκία καθίσταται
ένθερμη υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που, παρεμπιπτόντως, τόσο
πολύ δεινοπάθησαν στην ίδια τη χώρα. Δεν είναι διόλου τυχαίο που
ακούγονται φιλοτουρκικά σχόλια όπως: « Η Ε.Ε. δεν θα είναι πλήρης χωρίς
την Τουρκία» ή, «Η Ελλάδα είναι πολύ χειρότερη οικονομικά από την
Τουρκία» (άρα γιατί η δεύτερη είναι εκτός Ε.Ε.;) ή, τέλος, « Χάσαμε έναν
πολύτιμο φίλο της Δύσης!».
Ενα πρόπλασμα του «νεο-οθωμανικού δόγματος» που χαρακτηρίζει την
πολιτική του ΑΚΡ, του κυβερνώντος «Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης»
που ανήλθε στην εξουσία το 2002, ενυπήρχε στις ιδέες και τα οράματα του
αποθανόντος πρώην πρωθυπουργού και μετέπειτα προέδρου της Τουρκίας
Τουργκούτ Οζάλ, που συχνά αναφερόταν στην «αυτοκρατορική κληρονομιά» της
χώρας, αλλά και σε «μια νέα εθνική συναίνεση βάσει της οποίας θα
μπορούσαν να συμβιώσουν αρμονικά πολλαπλές ταυτότητες, ευρωπαϊκής,
ασιατικής και αφρικανικής προέλευσης».
Ο Οζάλ οραματίστηκε τη διαμόρφωση
συμμαχικών πόλων με τα κράτη της Μέσης Ανατολής αλλά και με τις μη
ευρωπαϊκές πρώην Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ενωσης· «έφυγε» όμως νωρίς,
αλλά και αν ζούσε ακόμα, δεν είχε την ακτινοβολία ούτε το σθένος να λέει
ένα ξερό όχι, όπως ο Ερντογάν στις ΗΠΑ, αν και διέθετε μεγάλη
διπλωματική ευελιξία (χαρακτηριστικό παράδειγμα η διπλωματική στάση
ουδετερότητας στον οκταετή πόλεμο Ιράν - Ιράκ που τα χαρακτήρισε
αμφότερα «φίλα» έθνη ) και ήταν σαφώς πολύ πιο αμερικανόφιλος από τον
σημερινό πρωθυπουργό, φτάνοντας στο σημείο να σεμνύνεται ότι Οθωμανική
Αυτοκρατορία και ΗΠΑ είχαν πολλά κοινά μεταξύ τους.
Ωστόσο ούτε
χαρισματικός ήταν ούτε διέθετε το προφίλ ήρεμης δύναμης ενός Ερντογάν,
που εμπνέει τον απόλυτο σεβασμό στον ισλαμικό κόσμο, όχι μόνο μετά το
πρόσφατο επεισόδιο του στολίσκου («Μαβί Μαρμαρά»), που επιχείρησε την
άρση του αποκλεισμού της Γάζας, αλλά και με τη στάση του το 2003, όταν
απαγόρευσε ρητά στις ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν την Τουρκία ως βάση για
επιθέσεις κατά του Ιράκ· ούτε βέβαια είχε υπουργούς του κύρους ενός
Νταβούτογλου που διακηρύττει urbi et orbi «τα μηδενικά προβλήματα της
Τουρκίας με τις γειτονικές χώρες» και την ανάγκη άσκησης ήπιας
(«μαλακής») πολιτικής, κάτι που όμως διαψεύδεται από τα ωμά γεγονότα.
Ατυχώς, λοιπόν, όλα παραμένουν προσώρας ευσεβείς πόθοι, διότι, εκτός της
τουρκικής κατοχής της Κύπρου και του Κουρδικού, αμφότερα ατυχέστατα
(παρα)δείγματα μηδενικού προβληματισμού με γείτονες, πρόσθετα η Τουρκία
έχασε τον πιστότερο φίλο, το Ισραήλ, κάτι που συνεπάγεται και τη
δημιουργία νέων εχθρών που, μολονότι εν μέρει ξεδοντιασμένοι,
εξακολουθούν ακόμα να δαγκώνουν φαρμακερά: είναι οι νεο-συντηρητικοί που
δεν συγχωρούν την προκλητικά αντι-ισραηλινή στάση των Τούρκων.
Πολλοί είναι αυτοί που εκφράζουν σκεπτικισμό για τα μεγαλεπήβολα
σχέδια που εκθέτει εναργώς ο Νταβούτογλου στο βιβλίο-ευαγγέλιο του
νεο-οθωμανισμού «Stratejik Derinlik» [«Στρατηγικό Βάθος» (2000)] όπου
οραματίζεται μια οιονεί επανασύνδεση όσων κρατών ανήκαν στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία συγχέοντας χρόνους και συγκείμενα. Οι λαοί της πάλαι ποτέ
αυτοκρατορίας έχουν γίνει πλέον αυτάρκεις χώρες (μερικές πλούσιες σε
πετρέλαια) και δεν νοσταλγούν τα οθωμανικά μεγαλεία των Τούρκων, παρά
τον κάποιο αντιαμερικανισμό τους που πρόσφατα ο Ερντογάν επιχειρεί να
εκμεταλλευτεί. Τραγική ειρωνεία: πίσω από τον «μεγαλοϊδεατισμό» του
νεο-οθωμανισμού, εμφωλεύει το τυραννικό εθνικό πλέγμα μειονεκτικότητας
λόγω εκπεφρασμένης πλέον απόρριψης της Τουρκίας από τη μεγάλη
ευρω-οικογένεια.
(Ο κ. Θάνος Κακουριώτης είναι Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ)
(από την εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", 05/07/2010)