Εν μέσω της καταστροφής στον Κόλπο του Μεξικού, η είδηση για
τη σύγκρουση δύο δεξαμενοπλοίων στα Στενά της Σιγκαπούρης και τη διαρροή 18.000
βαρελιών πετρελαίου πέρασε μάλλον απαρατήρητη. Το ατύχημα δεν απασχόλησε
ιδιαίτερα την κοινή γνώμη και οι αρχές της χώρας αντέδρασαν άμεσα, καθαρίζοντας
το πετρέλαιο μέσα σε έξι ημέρες.
Το περιστατικό αυτό πάντως μας θυμίζει ότι η Ασία δεν είναι
απρόσβλητη σε περιβαλλοντικές καταστροφές αντίστοιχης κλίμακας με αυτή της ΒΡ.
Η Σιγκαπούρη είναι ένα μεγάλο διϋλιστικό και μετακομιστικό κέντρο ανάμεσα στις
αγορές της Ανατολικής Ασίας και τον Περσικό Κόλπο. Η αναζήτηση φθηνότερου και
αφθονότερου πετρελαίου για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες της περιοχής έχει ως
αποτέλεσμα την αύξηση των υπεράκτιων εξορύξεων από την Ινδία μέχρι τον Κόλπο
της Ταϊλάνδης, το Βιετνάμ και τον Κόλπο Μποχάι στις βορειοανατολικές ακτές της
Κίνας.
Αναλογιζόμενοι τον κίνδυνο αυτό, καθώς και τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης για την Ασία, οι
οικονομολόγοι επανεξετάζουν την προτεραιότητά της ως μέτρο της πολιτικής,
ειδικά όσον αφορά τη χρήση του ΑΕΠ.
Οι ασιατικές κυβερνήσεις έχουν επικεντρωθεί ιδιαίτερα στη
χρήση του ΑΕΠ ως το στατιστικό στοιχείο εκείνο που επιβεβαιώνει τις πολιτικές
τους. Ο πρόεδρος της Asia Society της Νέας Υόρκης, Βισάκα Ντεσάι, τις αποκαλεί
«ναρκομανείς του ΑΕΠ».
Για τους τοπικούς αξιωματούχους στην Κίνα, το ΑΕΠ ήταν μέχρι
πρότινος το μέτρο έναντι του οποίου κρινόταν το μέλλον τους στο Κ.Κ. Η
οικονομική ανάπτυξη εξακολουθεί να αποτελεί βασικό κριτήριο στις προαγωγές,
όπως τονίζει ο Ταμ Κονγκ Γιαμ, καθηγητής του Πολυτεχνείου Νανγιάνγκ της
Σιγκαπούρης, το οποίο παρέχει ειδικά μαθήματα για τους δημάρχους της Κίνας. Για
τους αξιωματούχους αυτούς, «υπάρχει ένα τεράστιο κίνητρο να προωθήσουν τις
επενδύσεις και την βιομηχανική παραγωγή. Αυτό εξηγεί την τρομακτική μόλυνση»,
σημειώνει.
Το ΑΕΠ όμως έχει δεχτεί έντονη κριτική, μετά την δημοσίευση
της μελέτης του οικονομολόγου Τζόζεφ Στίγκλιτζ, ο οποίος τόνισε πως η εξάρτηση
από αυτό έχει τυφλώσει τις κυβερνήσεις από το 2004 και μετά. Η αγνόηση αυτού
του κινδύνου, σύμφωνα με τον ίδιο, στοιχίζει τη μελλοντική ανάπτυξη και
συμβάλει στην περιβαλλοντική κρίση.
«Οι τιμές διαστρεβλώνονται διότι δεν υπάρχει χρέωση για τις
εκπομπές διοξειδίου. Προφανώς, τα οικονομικά μέτρα που αντανακλούν αυτό το
κόστος διαφέρουν σημαντικά από τα συνηθισμένα μέτρα», σημειώνει.
Οι οικονομολόγοι στην Ασία θεωρούν πως η διαμάχη για το ΑΕΠ
είναι εκτός θέματος. Ως στατιστικό στοιχείο έχει νόημα, ισχυρίζονται, ενώ λάθος
είναι η υπερβολική έμφαση που του δίνουν οι κυβερνήσεις σε σχέση με αυτό που
μετρά, δηλαδή το σύνολο της ετήσιας παραγωγής ενός έθνους.
«Το πρόβλημα δεν είναι το ΑΕΠ», τονίζει ο καθηγητής Μπανότζι
Ράο. «Το πρόβλημα είναι η κουλτούρα της κατανάλωσης».
Ο κ. Ράο ανήκει σε μια ομάδα οικονομολόγων που διερωτώνται
κατά πόσο ο υψηλός βαθμός ανάπτυξης στην Ασία (10,3% για την Κίνα και 15% για
τη Σιγκαπούρη) έχει ως αποτέλεσμα μια πιο ευτυχισμένη και πιο υγιή ήπειρο.
Ορισμένες χώρες προσπαθούν να αναδομήσουν το ΑΕΠ ώστε να
περιλαμβάνει το περιβαλλοντικό κόστος της ανάπτυξης, δημιουργώντας έτσι ένα
πράσινο ΑΕΠ. Οι προσπάθειες αυτές, σύμφωνα με τον κ. Ταμ, δυσχεραίνονται από τον
υπολογισμό του κόστους αυτού. «Χρειάζεται ένας εσωτερικός διάλογος στις αναπτυσσόμενες
χώρες για την οδό που θέλουμε να ακολουθήσει η ανάπτυξη», προσθέτει ο κ. Ράο.
Ο οικονομολόγος Άντι Ζί υποστηρίζει ότι 1,3 δισεκατομμύρια
Κινέζοι δεν μπορούν να περιμένουν ότι θα ζήσουν σαν τους Αμερικανούς. Το Πεκίνο
φαίνεται να το έχει αντιληφθεί αυτό σε ένα βαθμό, αν αναλογιστούμε τις
επενδύσεις που γίνονται στις μεταφορές και την πράσινη ανάπτυξη. Οι οικονομολόγοι
προειδοποιούν ότι ακόμα και με την έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη, το αποτέλεσμα
μπορεί να είναι το ίδιο αν στόχος είναι ο αμερικανικός τρόπος ζωής. Αντιθέτως,
η Ασία θα έπρεπε να ακολουθήσει ένα άλλο όραμα για την ευημερία το οποίο δεν θα
βασίζεται σε όλο και μεγαλύτερη κατανάλωση.
Η απάντηση για ορισμένους εντοπίζεται στις θρησκείες της ηπείρου
– τον Σιντοϊσμό, τον Ταοϊσμό, τον Βουδισμό και τον Ινδουισμό – με την έμφαση
που δίνουν στην φυσική αρμονία και στην άρνηση του εαυτού.
«Υπάρχει καμία θεϊκή προσταγή ότι κάποιος πρέπει να έχει τη
δική του πισίνα;» διερωτάται ο κ. Ράο. Παραθέτει επίσης το απόφθεγμα του Γκάντι
ότι η Γη παρέχει αρκετά για τις ανάγκες όλων, αλλά όχι και για την απληστία όλων.
«Και τι έγινε αν μειωθεί το ΑΕΠ;» συμπληρώνει.