Σπανίως οι ΗΠΑ ατενίζουν την Ευρώπη με οικονομικό φθόνο. Οι
τελευταίες εβδομάδες, ωστόσο, υπήρξαν μια από τις σπάνιες τέτοιες
περιόδους. Οι φόβοι για την παραπαίουσα αμερικανική ανάκαμψη αυξάνονται,
όσο εκτονώνονται οι ανησυχίες για την οικονομία της Ευρωζώνης. Το
δολάριο είναι το ασθενέστερο των νομισμάτων του πλούσιου κόσμου. Ομως,
ας επιδείξουν λίγο κουράγιο οι Αμερικανοί: Είναι πολύ νωρίς για να
απελπίζονται για την οικονομία τους. Και οι Ευρωπαίοι, ας επιδείξουν
λίγη συγκράτηση: Είναι πολύ νωρίς για βεβαιότητες πως η δική τους
στέκεται ξανά σταθερά στα πόδια της.
Κάποιοι αναλυτές πιστεύουν
ότι η απογοητευτική αύξηση του αμερικανικού ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο –κατά
2,4% σε ετήσια βάση– μπορεί να είναι η αρχή μιας ολίσθησης προς δεύτερη
ύφεση. Ενας φόβος είναι οι θέσεις εργασίας ή μάλλον η έλλειψή τους. Οι
αμερικανικές επιχειρήσεις δημιούργησαν μόλις 71.000 τον Ιούλιο,
ελάχιστες για να καλύψουν την αύξηση του ενεργού πληθυσμού και για να
μειώσουν ορατά τις ουρές των ανέργων. Η ανεργία παραμένει στο 9,5%,
παρότι οι επιχειρήσεις ξεχειλίζουν από ρευστό. Οι εταιρείες παραμένουν
απρόθυμες να προσλάβουν, προτιμώντας να αποσπούν ακόμα περισσότερη
παραγωγή από λιγότερα άτομα.
Στην Ευρώπη, οι ελπίδες
αναζωπυρώνονται. Τα στοιχεία έδειξαν ότι η οικονομία της Ευρωζώνης
αναπτύχθηκε ταχύτερα από εκείνη των ΗΠΑ το δεύτερο τρίμηνο, σε μεγάλο
βαθμό χάρις στη Γερμανία. Η έκρηξη πωλήσεων σε ταχέως αναδυόμενες αγορές
–ιδίως τη Βραζιλία, την Κίνα και την Ινδία– χάρισαν στη Γερμανία το
ισχυρότερο τρίμηνο των τελευταίων δεκαετιών. Οι νεόπλουτοι των χωρών
αυτών σπεύδουν να αγοράσουν Audi και Mercedes, καθώς και πολυτελή αγαθά
από άλλες χώρες. Οι γερμανικές εταιρείες που είχαν παροπλίσει εργοστάσια
όταν βούλιαξε η παγκόσμια ζήτηση για διαρκή αγαθά, επέστρεψαν πολύ
συντομότερα απ’ όσο είχαν τολμήσει να ελπίσουν. Η γερμανική ανεργία, στο
7,6%, είναι κάπως χαμηλότερη απ’ όσο στην αρχή της κρίσης.
Ωστόσο,
το «γύρισμα της τύχης» μετράει μόλις μερικούς μήνες ζωής. Και παρά τον
τόσο λόγο που γίνεται περί ανταγωνισμού, Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη
οφείλουν να εύχονται ανάπτυξη στις ΗΠΑ, όπως και η Ουάσιγκτον οφείλει να
χαίρεται για τους Κινέζους νεόπλουτους που αγοράζουν γερμανικά
αυτοκίνητα και γαλλικά κρασιά. Γιατί, Ευρώπη και ΗΠΑ μοιάζουν να
υποφέρουν από παραισθήσεις: ισχύος και αδυναμίας, αντίστοιχα. Και ο
κινητήριος μοχλός της Ευρώπης, η Γερμανία, οφείλει να παρακολουθεί τις
επιδόσεις μιας από τις μεγαλύτερες αγορές της, των ΗΠΑ.
Πόσο
υπαρκτός είναι ο κίνδυνος διπλής ύφεσης στις ΗΠΑ; Η ανάκαμψη έχει
κατεβάσει ταχύτητα, εν μέρει γιατί καταστήματα και αποθήκες είναι πιο
γεμάτα, επομένως η αρχική τόνωση της ζήτησης με αναπλήρωση των αγαθών
εκτονώνεται. Η κατάρρευση της αγοράς κατοικίας ρίχνει ακόμα βαριά τη
σκιά της. Τα νοικοκυριά αναγκάζονται να αποταμιεύουν για να
εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Οι εταιρείες, φοβούμενες τη χαμηλή ζήτηση,
διστάζουν να επενδύσουν. Οι τραπεζικές πιστώσεις σπανίζουν. Επομένως,
ακόμα και αν δεν κινδυνεύει με διπλή ύφεση, η χώρα θα μπορούσε να
πηγαίνει καλύτερα. Οι εταιρείες της ίσως ήταν πιο πρόθυμες να δαπανήσουν
αν είχαν σαφέστερες ενδείξεις για τις προθέσεις του προέδρου Ομπάμα
σχετικά με τη συρρίκνωση του δημοσιονομικού ελλείμματος.
Τώρα, το
βλέμμα όλων είναι στραμμένο στη Fed. Στις 10 Αυγούστου, η κεντρική
τράπεζα των ΗΠΑ παραδέχθηκε ότι η ανάκαμψη έχει κατεβάσει ταχύτητα και
ανακοίνωσε ότι θα επανεπενδύσει στην αγορά ομολόγων του αμερικανικού
Δημοσίου τα έσοδα από τα τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια που λήγουν.
Ηταν μια μικρή στροφή προς την «ποσοτική χαλάρωση», που ωστόσο δεν
θεωρήθηκε αρκετή.
Η αγωνία για την έλευση αποπληθωρισμού παραμένει
εύλογη: Οποιαδήποτε ένδειξη προς αυτή την κατεύθυνση θα απαιτούσε πολύ
πιο τολμηρά μέτρα από τη Fed. Ωστόσο, προς το παρόν η τελευταία έστειλε
το σωστό μήνυμα: Ανησυχούμε, αλλά δεν πανικοβαλλόμαστε. Πέρα από
οτιδήποτε άλλο, δεν είναι σαφές αν τυχόν νέα μέτρα νομισματικής στήριξης
θα είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολλές νέες θέσεις εργασίας. Το
σχετικά υψηλό επίπεδο κενών θέσεων στις ΗΠΑ θα ήταν λογικό να οδηγεί
την ανεργία σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Κάποιες εταιρείες, όμως,
διαμαρτύρονται ότι οι διαθέσιμοι εργαζόμενοι δεν έχουν τις απαιτούμενες
δεξιότητες. Δυστυχώς, η ανεργία μπορεί να έχει βαθιές ρίζες και αυτή τη
φορά περισσότεροι άνθρωποι να μείνουν εκτός χώρου εργασίας για
περισσότερο καιρό. Θα είναι δύσκολα. Ομως, βάσει των σημερινών
στοιχείων, δεν χρειάζεται να φοβόμαστε πως η αμερικανική ανάκαμψη θα
σταματήσει.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 23/08/2010)