Αφού το φετινό καλοκαίρι ο καύσωνας και η ξηρασία προκάλεσαν
τόσες καταστροφές στη
Ρωσία, θα δούμε επιτέλους την ηγεσία αυτή της χώρας να λαμβάνει σοβαρότερα
υπόψη της την κλιματική αλλαγή; Η απάντηση είναι σημαντική, όχι μόνο για
τη Ρωσία,αλλά για ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα. Μετά την Κίνα και τις
Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος ρυπαντής
θερμοκηπικών αερίων στον κόσμο. Μέχρι σήμερα, η ρωσική στάση απέναντι στις
απειλές από την κλιματική αλλαγή ήταν στην καλύτερη περίπτωση η αδιαφορία. Το
2003, σε μια διεθνή συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή ο πρόεδρος Πούτιν (Putin)
δήλωσε πως με την υπερθέρμανση του πλανήτη «εμείς οι Ρώσοι θα
ξοδεύουμε λιγότερα σε γούνινα παλτά». Η Ρωσία προσυπέγραψε μεν το πρωτόκολλο του Κιότο αλλά
το έκανε στο πλαίσιο μιας κυνικής «ρεαλπολιτίκ». Οι Ηνωμένες
Πολιτείες αρνούνταν να προσυπογράψουν τη συμφωνία καιοι ηγέτες του
πλανήτη προσπαθούσαν απεγνωσμένα να συγκεντρώσουν τον απαιτούμενο αριθμό
υπογραφών, ώστε να μην καταρρεύσει η διεθνής συμφωνία. Ως αντάλλαγμα στη
συμμετοχή αυτή, προωθήθηκε η ένταξη της Ρωσίας στον «παγκόσμιο οργανισμό εμπορίου»
(ΠΟΕ), ενώ η Μόσχα αμείφθηκε πλουσιοπάροχα για τις μειώσεις των εκπομπών της,
ακόμα κι αυτών που προέκυψαν από το κλείσιμο πολλών μη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων
της απαρχαιωμένης σοβιετικής οικονομίας, που μετά το 1989 θα έκλειναν ούτως ή
άλλως.
Πολλά μέλη της ρωσικής ηγεσίας πίστευαν πως η κλιματική
αλλαγή θα αποδεικνυόταν θετική για τη Ρωσία.Διαμέσου των βορείων ακτών
της χώρας,το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής θαάνοιγε προσβάσιμες
οδούς στον υπόγειο ορυκτό της πλούτο· η γεωργία θα επεκτεινόταν σε γαίες που
σήμερα δεν καλλιεργούνται. Από την άλλη, η ανάληψη συγκεκριμένων μέτρων κατά
της κλιματικής αλλαγής θα ζημίωνε την οικονομική ανάπτυξη της Ρωσίας.
Οι καταστροφές του φετινού καλοκαιριού ανέδειξαν εν
μέρει την αφέλεια αυτών των αντιλήψεων. Κανείς δεν μπορεί να διαβεβαιώσει πως
τα φετινά ακραία καιρικά φαινόμενα οφείλονταν πράγματι στην κλιματική αλλαγή.
Σε κάθε περίπτωση όμως, λειτούργησαν ως ισχυρή προειδοποίηση για το ποιες
μπορεί να είναι οι συνέπειεςτης κλιματικής αλλαγής. Αποδείχτηκε πως η
Ρωσία είναι εξαιρετικά ευάλωτη στην αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών
φαινομένων που θα επιφέρει η ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή. Φέτος η χώρα απώλεσε το 25% της σοδειάς της.Οι πλημμύρες επίσης θα πλήξουν με ιδιαίτερη σφοδρότητα τις παράκτιες περιοχές της χώρας και την Αγία Πετρούπολη.Εξίσου
επώδυνες αναμένεται να είναι η αλλαγή στην κοίτη των ποταμών, η αύξηση των
καταιγίδων, η τήξη των παγετώνων και πολλά ακόμα αναμενόμενα φαινόμενα.
Η αλήθεια είναι πως ο τόνος στις δηλώσεις των Ρώσων
ηγετών άρχισε να αλλάζει πριν τα γεγονότα του φετινού καλοκαιριού. Το 2009 η
χώρα υιοθέτησε ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, έστω κι αν
στην πράξη εφάρμοσε ελάχιστα μέτρα. Μετά την παγκόσμια
σύνοδο της Κοπεγχάγης, ο πρόεδρος Μεντβέντεφ (Medvedev)
ανακοίνωσε πως η Ρωσία θα αποδεχόταν το στόχο να μειώσει τις εκπομπές
θερμοκηπικών αερίων της κατά 15%-20% σε σχέση με το 1990, ποσοστό που αργότερα
αυξήθηκε στο 20%-25%. Οι επικριτές της ρωσικής κυβέρνησης δεν παρέλειψαν να
παρατηρήσουν πως έστω κι έτσιη χώρα θα ήταν στην πραγματικότητα εις θέση
να αυξήσει τις μελλοντικές εκπομπές της, λόγω της κατάρρευσης της σοβιετικής
βαριάς βιομηχανίας. Πάντως αυτές οι τοποθετήσεις σηματοδοτούν μια ευπρόσδεκτη
αλλαγή στάσης σε σχέση με το παρελθόν. ΟΜεντβέντεφυπογράμμισετη
σημασία που έχει για τη Μόσχα η βελτίωση της ενεργειακής της
αποτελεσματικότητας, που είναι πολύ σημαντική με δεδομένη την σπάταλη χρήση
ενέργειας στη χώρα.
Η αλήθεια είναι πως ηαπόφαση της Ρωσίας να μειώσει τις
εκπομπές θερμοκηπικών αερίων της σε συνεργασία με άλλα κράτη και τη διεθνή
κοινότητα,μπορεί τελικά να ενισχύσει την οικονομική της ανάπτυξη, αντί να
την πλήξει. Όχι μόνο λόγω των καταστροφών που μπορεί να σαρώσουν τη χώρα -και
άρα τις οικονομικές της προοπτικές- σε περίπτωση ανεξέλεγκτης κλιματικής
αλλαγής. Η ενεργητική απάντηση στην κλιματική αλλαγή και ευρύτερα η αναζήτηση
της βιωσιμότητας μπορεί να αποδειχθεί σεσημαντικό όχημα του οικονομικού
εκσυγχρονισμού που αναζητεί η Μόσχα. Τα κράτη που σήμερα υστερούνσε
αναζήτηση βιώσιμων τρόπων ζωής και σε επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών
εκπομπών θερμοκηπικών αερίων,πιθανότατα θα δουν στο μέλλον την
ανταγωνιστικότητά των οικονομιών τους να μειώνεται. Αντίθετα πρωτοπόρα κράτη
σαν τις Γερμανία, Πορτογαλία, Κίνα, Νότιο Κορέα και αρκετά από τα μεγαλύτερα
πετρελαιοπαραγωγά κράτη της Μέσης Ανατολής, επενδύουν ήδη μαζικά στους τομείς
αυτούς. Αν δεν αρχίσει να αλλάζειτώρα,η Ρωσία κινδυνεύει να μείνει
κι άλλο πίσω στον κρίσιμο αυτό αγώνα ταχύτητας.
Μέχρι πρόσφατα, η συζήτηση για τις «κλιματικές πολιτικές»
γινόταν με όρουςκόστους. Τελευταία, και σωστά με δεδομένο όσα αναφέρθηκαν
παραπάνω, άρχισε να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις ευκαιρίες που προσφέρει η
καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Όπουυπάρχουν σημαντικά κόστη, η
Ρωσία θα πρέπει να μπορεί να βασίζεται στην έμπρακτη βοήθεια άλλων κρατών και
διεθνών οργανισμών. Οιάδειεςεκπομπών θερμοκηπικών αερίων της Ρωσίας
θα πρέπει να αξιοποιηθούν για τη χρηματοδότησημια ενεργητικής στροφής
προς πιο υπεύθυνες περιβαλλοντικά πολιτικές. Τον Ιούλιο, μετά απόπολυετή
αδράνεια, η κυβέρνηση υιοθέτησε 15 προγράμματα ανάπτυξης καθαρών μορφών
ενέργειας,που θα τη βοηθήσουν να πετύχει τις μειώσεις εκπομπών στις
οποίες έχει δεσμευτεί.
Αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος έχει κάθε συμφέρον να μειώσει
τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις παγωμένες ρωσικές κοιλάδες. Αν
λειώσει ο πάγος εκεί,θα απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα πελώριες ποσότητες
μεθανίου, ενός θερμοκηπικού αερίου πολλές φορές ισχυρότερου από τοCO2. Η
εισροή σημαντικών άμεσων ξένων επενδύσεων θα μπορούσε να βοηθήσει τη Ρωσία ναβρει
τρόπους επιβράδυνσης αυτής της διαδικασίας.
Αλλά κατά πόσο είναι ρεαλιστικό να προχωρήσει στον
απαιτούμενο εκσυγχρονισμό τόσο πολλών κλάδων της οικονομίας της και σε μιατόσο
μεγάλης κλίμακας κοινωνική και οικονομική μετάβαση,μια χώρα που συνεχίζει να
είναι τόσο βαθιά εξαρτημένη από τα έσοδά της από το πετρέλαιο και το φυσικό
αέριο; Το εγχείρημα είναι πράγματι απαιτητικότατο και θα το φέρουμε εις πέρας
μόνο με τη διεθνή συνεργασία.Σε λίγους μήνες, όταν οι θερμοκρασίες
μειωθούν και πάλι, μπορεί να δούμε να υποχωρεί το -κυρίαρχο σήμερα- αίσθημα του
επείγοντος.
Πάντωςη αλήθεια είναι πως η σοβαρή διαχείριση της
κλιματικής αλλαγής είναι προς όφελος του εθνικού και στρατηγικού συμφέροντος
της Ρωσίας, όχι εναντίον του. Αν οι Ρώσοι ηγέτες το αντιληφθούν αυτό πλήρως και
το επικοινωνήσουν πετυχημένα στο λαό τους, μπορεί ίσως να καμφθεί η μοιρολατρία
εμπρός στην επερχόμενη καταστροφή, που σε συνδυασμό με την απραξία της
γραφειοκρατίας εμποδίζουν τόσο συχνά τις αλλαγές που χρειάζεται αυτή η χώρα.
(από το www.ppol.gr)