Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την Πέμπτη που μας πέρασε την πρότασή
της για ένα Νέο Σύμφωνο Σταθερότητας, με τελικό σκοπό τον δραστικό
περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και χρέους στα κράτη-μέλη.
Χώρες με μεγάλο, επίσης, ιδιωτικό χρέος και εξωτερικά εμπορικά
ελλείμματα θα πρέπει, σύμφωνα με τις προτάσεις, να υποχρεώνονται να τα
περιορίσουν άμεσα με δραστικές περικοπές σε μισθούς και πιστωτική
επέκταση. Κανένας λόγος για δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση, καμιά
αναφορά σε αθέμιτο ανταγωνισμό χαμηλού μισθολογικού κόστους. Αντιθέτως
οι τιμωρίες και οι ποινές επικρατούν για τις χώρες-παραβάτες, που από το
2012 κιόλας, θα φτάνουν μέχρι και 0,2% του ΑΕΠ (μισό δισ. ευρώ ετησίως
για μια χώρα όπως η Ελλάδα), εξαντλητικές και ανεφάρμοστες στη
συντριπτική τους πλειοψηφία. Πρόκειται για εξαιρετικά δυσμενή εξέλιξη
για την πορεία και το μέλλον της Ε.Ε., η οποία δυστυχώς πρόκειται να
επηρεάσει αρνητικά και τη χώρα μας.
Εν τω μεταξύ η Γερμανία,
κύριος υπεύθυνος αυτής της στροφής προς την άβυσσο, επιμένει στην ιδέα
ότι τα προβλήματα των ελλειμματικών χωρών της Ευρωζώνης μπορούν και
πρέπει να λυθούν με τον συνεχή αποπληθωρισμό και την περικοπή μισθών
ώστε να ανακάμψει η ανταγωνιστικότητά τους. Πρώτιστο καθήκον για τις
χώρες αυτές, όπως υποστηρίζουν οι Γερμανοί, είναι να φιλελευθεροποιήσουν
τις επιμέρους αγορές τους ώστε να ανέλθει η ανταγωνιστικότητά τους.
Ομως, η περίπτωση της Ιρλανδίας τότε τι μας δείχνει; Η πιο
φιλελευθεροποιημένη ίσως χώρα της Ευρωζώνης αδυνατεί εντελώς να ελέγξει
το δημοσιονομικό της έλλειμμα (12% του ΑΕΠ φέτος), όχι γιατί κυριαρχεί η
διαφθορά στο πολιτικό της σύστημα, ούτε γιατί οι μισθοί της είναι
υψηλοί. Οι δε χρηματοοικονομικές της υποχρεώσεις προς τις ευρωπαϊκές
τράπεζες, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, φτάνουν περίπου
τα 640 δισ. ευρώ, 184 εκ των οποίων οφείλονται στη Γερμανία. Η χώρα αυτή
καταρρέει γιατί καταρρέουν οι ρυθμοί ανάπτυξής της, καθώς οι εξαγωγές
προς την υπόλοιπη Ευρώπη που αποτέλεσαν τη μηχανή της ανάπτυξής της,
έχουν σήμερα υποχωρήσει δραματικά. Μια άλλη χώρα που επίσης οφείλει
τεράστια ποσά στις ευρωπαϊκές τράπεζες είναι η Ισπανία, η οποία
αντιμετωπίζει κι αυτή τεράστια προβλήματα. Οι οφειλές της φτάνουν τα 856
δισ. ευρώ.
Η ευρωπαϊκή δυσπραγία σήμερα παρατηρείται εξαιτίας των
μεγάλων ανισορροπιών και αποκλίσεων που υπάρχουν στο εσωτερικό της. Δεν
είναι μυστικό ότι η Γερμανία, έχοντας καθηλωμένους τους μισθούς εδώ και
10 χρόνια περίπου (+3%, 1999-2009), λειτουργεί όπως ο γκρουπιέρης στο
καζίνο. Στο τέλος της μέρας μαζεύει όλα τα λεφτά. Οι σχετικά χαμηλοί
μισθοί που περιορίζουν τη ζήτηση, μαζί με τον αναμφισβήτητο παραγωγικό
δυναμισμό της, λειτουργεί ως «Κίνα μέσα στην Ε.Ε.». Τα πλεονάσματα δε
που συσσωρεύονται ανατιμούν περαιτέρω το ευρώ. Το σκληρό ευρώ, η
ανύπαρκτη εξωτερική και εσωτερική ζήτηση, και η απουσία δημοσιονομικής
εξισορρόπησης με έναν, για παράδειγμα, ισχυρό και αναδιανεμητικό
ευρωπαϊκό δημοσιονομικό ομοσπονδισμό, οδηγούν τις ελλειμματικές χώρες
της Ευρώπης σε όλο και βαθύτερη ύφεση.
Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι
δεν πρέπει να υπάρχουν κανόνες και κίνητρα σε ένα σύστημα νομισματικής
ένωσης. Ομως, πρέπει να στοχεύουν στην εξισορρόπηση των ανισορροπιών, με
τις πλεονασματικές χώρες να λαμβάνουν κι αυτές ένα κόστος από την
«επιτυχία» των πλεονασμάτων τους. Διότι τα τελευταία προέρχονται από τα
ελλείμματα των άλλων. Τουλάχιστον η ΕΚΤ θα μπορούσε να ακολουθήσει το
παράδειγμα της FED. Η κατάσταση, διαφορετικά, θα φτάσει σε σημείο οριακό
και τότε θα τεθεί το δίλημμα του εάν πρέπει να «σπάσει» η Ευρωζώνη ή να
επιβληθεί μια συνολική διευκολυντική νομισματική πολιτική. Μια πολιτική
που θα επιτρέψει το ευρώ να γίνει πιο ανταγωνιστικό, τις ελλειμματικές
χώρες-μέλη να δανειστούν προνομιακά με ανεκτούς όρους από την ΕΚΤ, τις
εξαγωγές των τελευταίων να ανακάμψουν, τα τεράστια πλεονάσματα της
Γερμανίας να περιοριστούν, τα επικίνδυνα σήμερα κρατικά ομόλογα να
«σηκωθούν» από τους ισολογισμούς των τραπεζών με τη συστηματική
περαιτέρω αγορά τους από την ΕΚΤ. Σε κάθε περίπτωση, εάν δεν υπάρξει από
κάπου ζήτηση μέσα στο σύστημα, η Ευρωζώνη είναι καταδικασμένη.
* Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 04/10/2010)