Η ιστορία που ακούγεται παντού είναι ότι ο Μπαράκ
Ομπάμα προήδρευσε μιας τεράστιας επέκτασης των κυβερνητικών
προγραμμάτων αλλά η ανεργία παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα και αυτό
αποδεικνύει πως οι κυβερνητικές δαπάνες δεν είναι σε θέση να
δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.
Πρέπει να ξέρετε ότι αυτό είναι
μύθος. Ποτέ δεν υπήρξε μεγάλη διεύρυνση των κρατικών δαπανών. Στην
πραγματικότητα, αυτό ήταν ένα από τα κομβικά προβλήματα της οικονομικής
πολιτικής κατά την προεδρία Ομπάμα: ποτέ δεν έγινε το είδος της
δημοσιονομικής επέκτασης που θα μπορούσε να δημιουργήσει τα εκατομμύρια
θέσεις εργασίας που έχουμε ανάγκη στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αναρωτηθείτε: Ποια νέα σημαντικά ομοσπονδιακά προγράμματα ξεκίνησαν από
τότε που ανέλαβε καθήκοντα ο πρόεδρος Ομπάμα; Η μεταρρύθμιση του
συστήματος υγείας, όσον αφορά το μεγαλύτερο τμήμα της, δεν έχει
εφαρμοστεί ακόμη, συνεπώς δεν μπορεί να είναι αυτό. Μήπως
κατασκευάζονται γιγάντια έργα υποδομής; Οχι. Υπάρχουν λοιπόν νέες
σημαντικές παροχές για τους χαμηλόμισθους ή τους φτωχούς; Οχι. Πού
πήγαν όλες αυτές οι δαπάνες για τις οποίες ακούμε συνέχεια; Απλώς δεν
υπήρξαν.
Για να είμαστε δίκαιοι, οι δαπάνες σε προγράμματα
κοινωνικής προστασίας, όπως τα επιδόματα ανεργίας και το πρόγραμμα
κοινωνικής ασφάλισης Μedicaid, αυξήθηκαν- γιατί, αν δεν το προσέξατε,
αυξήθηκε κατακόρυφα και ο αριθμός των Αμερικανών χωρίς δουλειά και σε
συνθήκες οικονομικής απόγνωσης. Δόθηκαν επίσης σημαντικά κονδύλια για
τη διάσωση υπό κατάρρευση χρηματοοικονομικών ομίλων, αν και, όπως
φαίνεται, το μεγαλύτερο μέρος θα επιστραφεί στην κυβέρνηση. Οταν ο
κόσμος αποκηρύσσει τη διεύρυνση του κρατικού τομέα, συνήθως έχει κατά
νουν μεγάλους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς αλλά και μεγάλης κλίμακας
νέα προγράμματα. Και κάτι τέτοιο απλώς δεν έχει συμβεί. Σκεφθείτε
συγκεκριμένα ότι ο συνολικός αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων της Αμερικής
μειώνεται υπό την κυβέρνηση Ομπάμα. Ο συνολικός αριθμός των
εργαζομένων στο Δημόσιο μειώθηκε κατά 350.000 από τον Ιανουάριο του
2009 λόγω των μεγάλων περικοπών θέσεων σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο-
ιδίως λόγω απολύσεων στο διδακτικό προσωπικό.
Οι παραπάνω
αριθμοί δεν είναι όμως ο καλύτερος τρόπος να μετρήσουμε το μέγεθος του
κρατικού μηχανισμού, μια και το κράτος απασχολεί και εμμέσως
εργαζομένους όταν αγοράζει αγαθά και υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα.
Οι κρατικές αγορές αγαθών και υπηρεσιών έχουν αυξηθεί. Προσαρμοσμένες
όμως σε σχέση με τον πληθωρισμό, αυξήθηκαν μόνο κατά 3% τα τελευταία
δύο χρόνια - ρυθμός χαμηλότερος από εκείνο των προηγούμενων δύο χρόνων
και από τον φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας.
Οπως
είπα, λοιπόν, η μεγάλη κρατική διεύρυνση δεν συνέβη ποτέ. Εγείρονται
όμως δύο ερωτήματα. Πρώτον, γνωρίζουμε ότι το Κογκρέσο ενέκρινε ένα
πακέτο μέτρων για την τόνωση της οικονομίας στις αρχές του 2009. Γιατί
αυτό δεν μεταφράστηκε σε μια μεγάλη αύξηση των κρατικών δαπανών;
Δεύτερον, αν η διεύρυνση δεν έγινε ποτέ, γιατί όλοι νομίζουν το
αντίθετο;
Ενα σκέλος της απάντησης στο πρώτο ερώτημα είναι
ότι το πακέτο τόνωσης στην πραγματικότητα δεν ήταν μεγάλο σε
σύγκριση με το μέγεθος της οικονομίας. Επιπλέον, δεν εστίαζε στην
αύξηση των κρατικών δαπανών. Από τα περίπου 600 δισ. δολάρια του
νόμου για την ανάκαμψη το 2009 και το 2010 περισσότερο από το 40%
προήλθε από φοροαπαλλαγές, ενώ μεγάλο μέρος του αποτελούνταν από
πακέτα στήριξης για πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις. Μόνο τα
υπόλοιπα αφορούσαν άμεσες κυβερνητικές δαπάνες. Και η ομοσπονδιακή
βοήθεια σε πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις δεν στάθηκε αρκετή για να
αναπληρώσει τις μειωμένες εισπράξεις φόρων εν όψει της οικονομικής
ύφεσης. Συνεπώς, Πολιτείες και πόλεις που δεν μπορούν να διαχειριστούν
μεγάλα ελλείμματα κατέφυγαν σε δραστικές περικοπές δαπανών.
Η
απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι ότι υπήρξε μια εκστρατεία
παραπληροφόρησης από τη Δεξιά, βασισμένη στον συνήθη συνδυασμό
ανυπόστατων ισχυρισμών και «μαγειρεμένων» αριθμών. Αυτή η εκστρατεία
υπήρξε αποτελεσματική εν μέρει διότι η κυβέρνηση Ομπάμα δεν απάντησε
πειστικά. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση Ομπάμα είχε πρόβλημα να
«περάσει» επικοινωνιακά με την οικονομική πολιτική της από τους πρώτους
μήνες της λειτουργίας της, όταν πρότεινε ένα πακέτο στήριξης της
οικονομίας που πολλοί από εμάς θεωρούσαν εξαρχής ανεπαρκές, δεδομένου
του μεγέθους των προβλημάτων της οικονομίας.
Μπορεί κανείς να
ισχυριστεί ότι ο αμερικανός πρόεδρος εξασφάλισε ό,τι μπόρεσε- ότι ένα
μεγαλύτερο πακέτο δεν θα είχε εγκριθεί από το Κογκρέσο (πράγμα
αμφισβητήσιμο) και πως ένα ανεπαρκές πακέτο είναι πολύ καλύτερο από
καθόλου πακέτο (πράγμα αληθές). Η κυβέρνηση όμως ποτέ δεν
χρησιμοποίησε αυτό το επιχείρημα. Αντιθέτως, επέμεινε ότι το αρχικό της
πλάνο ήταν το καταλληλότερο, θέση που προκαλεί ολοένα περισσότερη
αμηχανία καθώς η ανάκαμψη καθυστερεί. Μια παράπλευρη συνέπεια αυτής της
θέσης είναι ότι οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν μπορούν να
αποκρούσουν τους ισχυρισμούς πως οι μεγάλες κυβερνητικές δαπάνες
απέτυχαν να ανορθώσουν την οικονομία- κυρίως διότι χάρη στην ανεπαρκή
κλίμακα του σχεδίου ανάκαμψης ποτέ δεν υπήρξαν μεγάλες κυβερνητικές
δαπάνες.
Αν όμως δεν το λένε εκείνοι, θα το πω εγώ: αν η
αύξηση των κυβερνητικών δαπανών με σκοπό τη δημιουργία θέσεων εργασίας
απέτυχε να μειώσει τα ποσοστά ανεργίας κατά τη διακυβέρνηση του Μπαράκ
Ομπάμα, δεν είναι επειδή δεν λειτουργεί. Είναι επειδή κανείς δεν την
προσπάθησε.
(από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ", 12/10/2010)