Εμανιέλ Ρεζί (Emmanuelle Réju, ER): Κατά
τη γνώμη σας, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της τρέχουσας οικολογικής κρίσης;
Μπερνάρ Περέ (Bernard Perret, BP): O οικουμενικός
και συστημικός της χαρακτήρας. Δεν πρόκειται πια για περιορισμένες και
αναστρέψιμες ζημιές, σαν τις πετρελαιοκηλίδες ή μια χημική ρύπανση, αλλά
για μια συνολική αποσταθεροποίηση που καθιστά προβληματική τη
συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης. Ιδίως η κλιματική υπερθέρμανση αναδεικνύει
το μη βιώσιμο χαρακτήρα της οικονομικής ανάπτυξης που στηρίζεται στα ορυκτά
καύσιμα (το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα). Χωρίς ένα τεχνολογικό
θαύμα,που σήμερα δε φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα, σύντομα θα αρχίσουμε
να κουτουλάμε στα αδιαπέραστα όρια της καθεστηκυίας μορφής
ανάπτυξής μας.
ER:Με την
εξαίρεση ορισμένων παράφωνων και απομονωμένων φωνών, η παραπάνω διαπίστωση
είναι σήμερα ευρύτατα αποδεκτή. Κι όμως δεν αλλάζει τίποτα -ή πολύ λίγα...
BP: Είμαστε όλοι
τρομερά κοντόθωροι. Σχεδόν κανείς δεν έχει τη διάθεση να κοιτάξει λίγο παραπέρα
από το στενό ατομικό του συμφέρον. Υποτίθεται πως χάρη στην αποταμίευση
και τις επενδύσεις,το κεφάλαιο και η λειτουργία της οικονομίας συνεκτιμούν
το μέλλονστις σημερινές μας επιλογές. Αλλά είναι προφανές πως αυτή η
κοσμοθεώρηση δεν επαρκεί πια.
Είναι πια κοινοτυπία να καταγγέλλεται η μυωπία των
χρηματαγορών και η δικτατορία των μετόχων -που δε νοιάζονται παρά για
βραχυπρόθεσμες αποδόσεις - αλλά το πρόβλημα είναι πολύ ευρύτερο.Το πρόβλημα
βρίσκεται στη ρίζα της οικονομικής μας θεώρησης -χονδρικά στην ιδέα πως τα
πάντα αγοράζονται. Η φύση και οι ανεπίστρεπτες εξελίξεις που
σχετίζονται με αυτήν εξαφανίζονται στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων ή
των κρατών! Τα πανταχού παρόν τα εργαλεία οικονομικής ανάλυσής μας δεν μας
επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε πράγματα που αναφέρονται στην ετερογένεια, στην
ασυνέχεια, στο αμετάκλητο... Αντιθέτως, η συνεισφορά των φυσικών επιστημών στη
λήψη αποφάσεων θα ήταν πολύτιμη.Αλλά οι ελίτ και όσοι λαμβάνουν αποφάσεις
σκέφτονται υπερβολικά με οικονομικούς όρους.
Θα μπορούσε κανείς να ελπίζει πως θα ήταν οι πολιτικοί
εκείνοι που θα ενσάρκωναν την έγνοια για το μέλλον, αλλά είναι κι εκείνοι
δέσμιοι πελώριων αντιθετικών δυνάμεων. Όποιος υποψήφιος δεν υποσχεθεί
άμεση δημιουργίανέων θέσεων εργασίας κι ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης δεν
έχει την παραμικρή πιθανότητα εκλογής. Αυτός είναι ο λόγος που υπερασπίζομαι
την ιδέα ενός θεσμικού πλαισίου που θα τους υποχρέωνε να λαμβάνουν υπόψη τους
στη λήψη αποφάσεών τους και την τύχη των μελλοντικών γενεών.
ER:Πώς
είναι δυνατό να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα των επομένων γενεών;
BP: Με ένα σύνολο
συγκεκριμένων μέτρων κι έναν επαρκώς συνεκτικό λόγο που θα επέβαλε ένα νέο
πλαίσιο ορθολογικότητας. Προκειμένου να εναρμονίσουμε τη δράση των
οικονομικών παραγόντων με την ανάγκη να επιβιώσει μακροπρόθεσμα η ανθρωπότητα,θα
χρειαστούμε ένα συνδυασμό ηθικών επιχειρημάτων και οικονομικών κινήτρων.
ER:Κατά πόσο
ισχύει αυτό που πολλοί ισχυρίζονται, πως ο χριστιανισμός μας κληροδοτεί μια
κάποια αδιαφορία για τη φύση;
BP:Είναι
μια κατηγορία που αναφέρεται συχνά στο γνωστό απόσπασμα της «γενέσεως»: «αὐξάνεσθε
καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν
γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς» (Γεν. 9:1) κ.λπ.Είναι αδιαμφισβήτητο
πως η ιουδαιοχριστιανική παράδοση θέτει τον άνθρωπο υπεράνω της φύσης, αλλά
αυτό δε σημαίνει κιόλας πωςο άνθρωπος έχει δικαίωμα να καταστρέφει την
Πλάση! Η Βίβλος επ' ουδενί δε δικαιολογεί τη λεηλασία του περιβάλλοντος
-αλλά αναθέτει στον άνθρωπο την σπουδαία ευθύνη να προφυλάσσει τη Δημιουργία.
Ως προς αυτό, συμφωνώ με το φιλόσοφο Χανς Τζόνας(HansJonas),
το θεωρητικό της «αρχής της ευθύνης»,πως ηοικολογική ευθύνη
συνδέεται εξορισμού με το απόλυτο -κι έχει μια μεταφυσική διάσταση.
ER:Τι άλλο
μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή;
BP:Κατ'
αρχήν ηπληροφόρηση. Οι πάντες χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε τις
περιβαλλοντικές συνέπειες των ατομικών μας επιλογών (όταν επιλέγουμε το τρένο
από το αυτοκίνητο, όταν κάνουμε μπάνιο κι όχι ντους κ.ο.κ). Σε συλλογικό
επίπεδο,όλες οι δημόσιες αποφάσεις (η δημιουργία ενός αυτοκινητοδρόμου,
τα φορολογικά μέτρα κ.λπ)θα πρέπει να αξιολογούνταιυπό το ίδιο
πρίσμα. Αυτό προϋποθέτει τηνπαραγωγή δεικτών υπολογισμού των
περιβαλλοντικών επιπτώσεων του κάθε τι.
Προτείνω μεταξύ άλλων τη υποβολή στο κοινοβούλιο μιας ετήσιας
έκθεσης για την βιώσιμη ανάπτυξη. Δίχως αμφιβολία, αυτό είναι ένα μόνο από τα
μέτρα που θα μας οδηγήσουν στην οικολογική μετάβαση.
Ένας άλλος στόχος είναιο προσανατολισμός της
βιομηχανικής παραγωγής στο στόχο της ικανοποίησης των βασικών ανθρώπινων
αναγκών με εξοικονόμηση πρώτων υλών, ιδίως μέσω της κατασκευής αντικειμένωνπου
κρατάν περισσότερο καιρό κι επισκευάζονται ευκολότερα. Μπορούμε να
αξιοποιήσουμε για το σκοπό αυτότην έρευνα και την ανάπτυξη, τον
προσδιορισμό των τεχνικών προδιαγραφών, τη φορολογία κ.ο.κ.
ER:Και τι
σας κάνει να πιστεύετε πως η ανθρωπότητα θα κατορθώσει να διασωθεί από... τον
εαυτόν της;
BP:Έτσι
όπως μοιάζουν σήμερα τα πράγματα, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τον κίνδυνο
μιας συλλογικής αυτοκτονίας εξ... αμελείας.Αλλά δεν απαγορεύεται κιόλας,
ιδίως εφόσον είμαστε χριστιανοί, να ελπίζουμε στον άνθρωπο. Εξάλλου προσδοκώ
πολλά από τις εκκλησίες όσον αφορά την τόνωση της έννοιας της ατομικής και
συλλογικής μας ευθύνης απέναντι στη Δημιουργία.
(www.ppol.gr)