Ο «Τρίτος Δρόμος»
υπήρξε στη δεκαετία του ’90 ένα νέο πολιτικό ρεύμα, με κυριότερο θεωρητικό
στοχαστή τον Άντονι Γκίντενς, σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης της ιδεολογικής
ταυτότητας της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς. Και όχι μόνον.
Ο ίδιος, στο βιβλίο
του, «Ο Τρίτος Δρόμος: Η ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας», που κυκλοφόρησε το
1998, διατύπωσε μια σειρά προτάσεις, με κοινό παρονομαστή την εναλλακτική
επιλογή στην επέλαση του νέο-φιλελευθερισμού που κόμιζαν μία δεκαετία νωρίτερα
ο Ρίγκαν και η Θάτσερ, μέσω ενός νέου σοσιαλδημοκρατικού κινήματος, που θα είχε
ως βατήρα τη θεωρία του ριζοσπαστικού κέντρου. Αυτή η νέα σοσιαλδημοκρατία,
κατά τον Γκίντενς, θα έπρεπε να έχει ως στόχο όχι την αναδιανομή πλούτου, αλλά
την αναδιανομή ικανοτήτων, για να δημιουργηθεί μια «κοινωνία θετικής πρόνοιας».
Στην οποία «το συμβόλαιο μεταξύ ατόμου και κυβέρνησης μεταλλάσσεται, καθώς η
αυτονομία και η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας έρχονται πλέον στο
προσκήνιο του ενδιαφέροντος».
Πνευματικά παιδιά του
Γκίντενς θεωρούνται το Δημοκρατικό Κόμμα του Κλίντον, στις ΗΠΑ, το Εργατικό
Κόμμα του Μπλερ, στη Βρετανία, το Νέο Κέντρο του Σρέντερ, στη Γερμανία.
Στα καθ’ ημάς,
θιασώτης αυτής της θεωρίας υπήρξε το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Τρίτος
Δρόμος για το σοσιαλισμό υπήρξε κορυφαία σημαία του Κινήματος.
Το κατά πόσο πέτυχε
το εγχείρημα του «Τρίτου Δρόμου» αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στο σημερινό κόσμο
μας. Όχι μόνον επικράτησαν κατά κράτος οι αγορές, με τους πολιτικούς εκφραστές
τους, αλλά επιπλέον, αυξήθηκαν οι ανισότητες, καθώς αποδεικνύεται ότι η διανομή
της οικονομικής επιτυχίας της δεκαετίας του ’90 κάθε άλλο παρά δίκαια έγινε. Η
ατομική υπευθυνότητα που επαγγελόταν ο Γκίντενς μεταλλάχθηκε σε ατομική
αρπακτικότητα. Ίσως, γιατί αναδείκνυε ως πρωταγωνιστικούς φορείς τους μέχρι
τότε αποκλεισμένους και «πεινασμένους».
Ως εκ τούτου η
αναφορά στον «Τρίτο Δρόμο» είναι εύλογο να προκαλεί ρίγη αποστροφής. Ειδικά στη
χώρα μας και ειδικά στην παρούσα συγκυρία, με το ΔΝΤ στις πλάτες μας.
Υπό αυτό το πρίσμα εντύπωση
προκαλεί πώς ο υπουργός ΠΕΚΑ Γιώργος Παπακωνσταντίνου επέλεξε να χρησιμοποιήσει
ένα κακοποιημένο όρο, για να δώσει έμφαση σε μια νέα πραγματικότητα που
επιχειρείται να εγκαθιδρυθεί στη θαλάσσια περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης,
από την Κύπρο, ως την Ελλάδα, όπου ενδέχεται να υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα
υδρογονανθράκων, ικανά να εξυπηρετήσουν εναλλακτικά τις ενεργειακές ανάγκες της
Ευρώπης.
Η αναφορά του σε έναν
«Τρίτο Δρόμο ενεργειακών πηγών για την Ευρώπη» προκάλεσε άμεσα αντανακλαστικά.
Αν όχι, θυμηδία. Δεν γνωρίζουμε, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, αν πράγματι
ανοίγουν τέτοιες προοπτικές για τη χώρα μας. Δεν ξέρουμε αν θα καταφέρουμε εν
τέλει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Κύπρου. Σαφώς και θα το θέλαμε. Ποιος
σώφρων πολίτης αυτής της καταταλαιπωρημένης χώρας δεν θα επιθυμούσε μια τέτοια
προοπτική, υπό το φως των σημερινών δυσμενών οικονομικών συνθηκών; Όμως, μεταξύ
της επιθυμίας και της πραγμάτωσης της υπάρχει πολύ νερό να κυλήσει. Και πάνω
από όλα προαπαιτείται σοβαρότητα και σκληρή δουλειά, όπως έπραξε η Κύπρος.
Θα ήταν ευτυχής
συγκυρία αν πράγματι υπάρχουν ικανά να αναληφθούν κοιτάσματα υδρογονανθράκων
στη θαλάσσια επικράτεια μας, ώστε να δημιουργηθεί μια νέα προοπτική επιβίωσης
της χώρας. Και θα επικροτούσαμε κάθε σοβαρή και στρατηγικά σχεδιασμένη
προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση.
Όμως, σε αυτήν την
πορεία χρήσιμο θα ήταν αν μη τι άλλο να μην σπεύδουμε να εκμεταλλευθούμε
επικοινωνιακά ένα τέτοιο εγχείρημα. Πολύ περισσότερο, με φθαρμένους και
αποτυχημένους όρους. Όχι τίποτε άλλο, γιατί μια τέτοια προσπάθεια που θα
τιτλοφορείται ως «Τρίτος Δρόμος» κινδυνεύει να συνδυασθεί
sui
generis με την αποτυχία του συγκεκριμένου πολιτικού
εγχειρήματος. Για να μην πούμε, να διακωμωδηθεί. Καλές είναι οι εντυπωσιακές
εκφράσεις, αλλά καλό είναι να γνωρίζουμε πώς και πότε να τις χρησιμοποιούμε.