Μπορούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η στροφή
σε μια φιλική προς το περιβάλλον οικονομική διαχείριση να αναζωογονήσουν μια
παρηκμασμένη περιοχή; Μπορούν ενεργειακοί συνεταιρισμοί να δώσουν στις ΑΠΕ
αποκεντρωμένο, δημοκρατικό και κοινωνικό περιεχόμενο; Μπορεί να κατακτηθεί η
ενεργειακή αυτονομία ολόκληρων περιοχών και να παρέχεται «πράσινο» ηλεκτρικό
ρεύμα σε τιμές πιο χαμηλές από τις σημερινές;
Γύρω μας υπάρχουν κρυμμένοι πόροι -ήλιος, αέρας,
βιομάζα, απόβλητα, δασικά υπολείμματα κ.λπ.-, ένας αόρατος συχνά πλούτος, που
δεν αξιοποιείται. Τις δυνατότητες για μια άλλη πορεία ανέδειξαν οι εισηγήσεις
σε ημερίδα που διοργάνωσε ο Ελληνας ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων κ.
Νίκος Χρυσόγελος, με θέμα «Κοινωνικές - Συνεταιριστικές επιχειρήσεις και ανανεώσιμες
πηγές ενέργειας» στο Ευρωκοινοβούλιο.
Εκεί, για παράδειγμα, γνωρίσαμε την κωμόπολη του
Γκούσινγκ στην Αυστρία, που από μια πόλη σε αργή αλλά σταθερή υποβάθμιση,
μετατράπηκε σε οικολογικό παράδειγμα διεθνώς, με 50 νέες επιχειρήσεις και 1.100
νέες θέσεις εργασίας, εκμεταλλευόμενη τη βιομάζα και άλλες ανανεώσιμες πηγές.
Θετικό παράδειγμα, επίσης, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί σε Βέλγιο και Γερμανία,
που αναλαμβάνουν να προωθήσουν οι ίδιοι, με επιτυχία, τις ΑΠΕ και όχι οι
μεγάλες εταιρείες.
Μπορούν να γίνουν αυτά τα πράγματα στην Ελλάδα; «Με
κινητοποίηση τοπικών φορέων και του δημιουργικού ανθρώπινου δυναμικού, καλή
οργάνωση και συνεργασία με φορείς από διάφορες χώρες, ακόμα και υπό τις
ασφυκτικές συνθήκες που βιώνει η Ελλάδα, είναι δυνατόν να δούμε ανάλογα βήματα
και στη χώρα μας. Παρά τη σημερινή εξάρτηση της Ελλάδας από το πετρέλαιο και
τον λιγνίτη, ένα άλλο ενεργειακό μέλλον είναι εφικτό και μια κοινωνική
οικονομία είναι ρεαλιστική», σημείωσε ο κ. Νίκος Χρυσόγελος.
Πώς το Γκούσινγκ απέκτησε ενεργειακή επάρκεια και
ανάπτυξη
Το Γκούσινγκ, μια περιοχή της Ανατολικής Αυστρίας,
στα σύνορα με την Ουγγαρία, βρισκόταν σε παρακμή μέχρι τη δεκαετία του 1990. Οι
συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου είχαν δημιουργήσει μια κατάσταση απομόνωσης για τη
μικρή κωμόπολη, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν δουλειές, πολλοί κάτοικοι να
μεταναστεύουν και το 70% όσων εργάζονταν να ταξιδεύουν στη Βιέννη για τη
δουλειά τους! «Στις αρχές της δεκαετίας του '90, μια ομάδα πολιτών παρατήρησε
ότι οι ενεργειακές δαπάνες του Γκούσινγκ είναι πολύ μεγάλες, έφταναν τα 13
εκατομμύρια ευρώ με σημερινή ισοτιμία, χωρίς όμως να μένει ούτε σεντς στην
περιοχή μας. Πήγαιναν όλα για αγορά πετρελαίου», σημείωσε στην εισήγησή του ο
Χοακίμ Χάκερ, από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανανεώσιμη Ενέργεια και την
αναγεννημένη αυστριακή περιοχή. «Τότε σκεφτήκαμε ένα διαφορετικό μοντέλο για να
μείνουν αυτά τα ποσά στην περιοχή μας και να ενισχύσουν τους αγρότες, τους
κτηνοτρόφους, τους κατοίκους. Στην περιοχή μας υπήρχαν πόροι: βιομάζα, ξυλεία,
καλλιεργήσιμες περιοχές, ηλιακή ενέργεια».
Οι πρωτοπόροι κάτοικοι του Γκούσινγκ ίδρυσαν
συνεταιρισμούς και με τη βοήθεια της δημοτικής αρχής άρχισαν τη μεταμόρφωση της
περιοχής. Ξεκίνησαν από την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων,
μειώνοντας τη δαπάνη κατά περίπου 50%, ενώ αποφάσισαν να μη χρησιμοποιούν
ορυκτά καύσιμα γι' αυτά. Στη συνέχεια έχτισαν ένα σταθμό παραγωγής θερμότητας,
για 27 κτίρια κατ' αρχάς, με καύσιμη ύλη το ξύλο. Αργότερα, δημιούργησαν μονάδα
για παραγωγή καυσίμου από ελαιοκράμβη. Το 1998, ξεκίνησαν σε συνεργασία με το
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης την κατασκευή πιλοτικού προγράμματος
αεριοποίησης ξύλου, σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας. Ετσι, άρχισε η παραγωγή
ηλεκτρισμού, ενώ η θερμότητα που περίσσευε χρησιμοποιόταν για την παραγωγή
ζεστού νερού για το σύστημα τηλεθέρμανσης της περιοχής.
Στη συνέχεια, προχώρησαν σε συστηματική και σταθερή
εκμετάλλευση της βιομάζας (δασικής και γεωργικής) και στην εγκατάσταση
φωτοβολταϊκών. Το πρόγραμμα ανανεώσιμης ενέργειας επεκτάθηκε στην περιφέρεια
και σήμερα υπάρχουν 27 αποκεντρωμένοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας στην κομητεία
του Γκούσινγκ. Οι πωλήσεις πράσινης ενέργειας έφτασαν τα 9 εκατομμύρια ευρώ τον
χρόνο, ενώ η περιοχή μετατράπηκε από εισαγωγέας σε εξαγωγέας ενέργειας. Η
κωμόπολη των 3.750 κατοίκων άρχισε να φωτοβολεί.
1.100 θέσεις εργασίας
Το κόστος του ρεύματος στο Γκούσινγκ είναι
χαμηλότερο από το 1996, ενώ αν είχε μείνει συνδεδεμένο με το πετρέλαιο, θα είχε
ακολουθήσει την άνοδο της τιμής του. Είναι χαμηλότερο των τιμών στην Αυστρία,
ενώ διατηρείται σε σταθερά επίπεδα μακροχρόνια. Το αποτέλεσμα ήταν η εισροή
επιχειρήσεων στην περιοχή, ειδικά μονάδων που έχουν μεγάλη κατανάλωση
ενέργειας. «Πάνω από 50 νέες επιχειρήσεις έχουν έρθει και έχουν δημιουργήσει
1.100 θέσεις εργασίας στην πόλη. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι ότι στην πόλη μας
έρχονται πολλοί επιστήμονες που πειραματίζονται στις ΑΠΕ, ενώ έχουν
δημιουργηθεί και συνεταιρισμοί για την επιστημονική - τεχνολογική έρευνα»,
σημειώνει ο κ. Χάκερ.
Σήμερα, το Γκούσινγκ έχει κατακτήσει ενεργειακή
επάρκεια κατά 71%(!), χωρίς να έχει κάποια ιδιαίτερη ενεργειακή πηγή, πέρα από
την πρωτοβουλία των κατοίκων του.
Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες
Η αναγέννηση του Γκούσινγκ, αλλά και η θετική
οικονομική επίδραση σε ολόκληρη την Κομητεία και την ευρύτερη περιοχή, είναι
πραγματικά εντυπωσιακή. Η κωμόπολη μετατράπηκε σε χώρο προσέλκυσης επενδύσεων
προηγμένης τεχνολογίας. Οπως, για παράδειγμα, της εταιρείας Blue Chip Energy,
της πρώτης υψηλής αποδοτικότητας εταιρείας παραγωγής ηλιακών κυψελών στην
Αυστρία, η οποία ήρθε στο Γκούσινγκ επειδή μπορούσε να τροφοδοτηθεί το
εργοστάσιο με καθαρή ενέργεια.
Αλλά το Γκούσινγκ, το οποίο μέχρι τη δεκαετία του
'90 ήταν τουριστικά γνωστό μόνο για το όμορφο κάστρο του, έχει γίνει τα
τελευταία χρόνια ευρωπαϊκός και διεθνής οικολογικός τουριστικός προορισμός.
«Χιλιάδες άνθρωποι τα τελευταία χρόνια έρχονται
στην πόλη μας για να δουν από κοντά την εφαρμογή της πράσινης ενέργειας» είπε ο
κ. Χάκερ από την αυστριακή κωμόπολη. Και καθώς οι άνθρωποι του Γκούσινγκ δεν
αφήνουν τίποτα στην τύχη, προχώρησαν στην ίδρυση εταιρείας, η οποία αναλαμβάνει
την προώθηση της φήμης της περιοχής τους διεθνώς. Εχουν δημιουργήσει επίσης μια
σειρά επιδείξεις για ξεναγήσεις, έτσι ώστε να μπορούν να υποδεχθούν όσους
θέλουν να μάθουν πώς λειτουργεί το όλο πρόγραμμα.
Ταυτόχρονα, το Γκούσινγκ οχυρώνεται απέναντι στην
απληστία. Οι φυσικοί πόροι που διαθέτει η περιοχή δεν είναι ατελείωτοι,
χρειάζονται μετρημένη αξιοποίηση και φροντίδα. Ετσι, κατ' αρχήν δήμος και
πολίτες φροντίζουν ιδιαίτερα το δάσος και το περιβάλλον, για να τροφοδοτούν την
ανανεώσιμη ενέργεια στο μέλλον. Επιπλέον, ελέγχουν την κατανάλωση ξύλου. Η πόλη
σήμερα χρησιμοποιεί λιγότερη από τη μισή ετήσια ανάπτυξη ξύλου για να
τροφοδοτήσει τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας.
Οι καινοτόμοι συνεταιριστές του Βελγίου
Κάν' το μόνος σου και μάλιστα οικολογικά! Την ιδέα
αυτή υλοποιούν οι συνεταιριστές της ενέργειας στο Βέλγιο. Οταν ξεκίνησε η
προσπάθεια, τίποτα δεν μαρτυρούσε τη μελλοντική της επιτυχία. «Στα τέλη της
δεκαετίας του '90, φτιάξαμε έναν συνεταιρισμό για την παραγωγή ενέργειας. Το
2001 υψώσαμε τρεις ανεμογεννήτριες σε δική μας γη. Τότε ξεκινήσαμε με 30 μόνο
μέλη» είπε στο πλαίσιο της εισήγησής του ο κ. Ντιρκ Βανσιντζιάν, πρόεδρος
σήμερα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενώσεων και Συνεταιρισμών Πολιτών για την
ανανεώσιμη ενέργεια.
Οι πιονέροι του ενεργειακού συνεταιριστικού
κινήματος εμφανίστηκαν στη Φλάνδρα του Βελγίου και σύντομα έφτασαν τα 1.200
μέλη. «Τότε αποφασίσαμε να γίνουμε πάροχος πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας και
ιδρύσαμε την Ecopower. Σήμερα έχουμε 40.000 μέλη και παρέχουμε ενέργεια σε
πολλά σπίτια της Φλάνδρας, περίπου το 1% του συνόλου. Αλλά και στη γαλλόφωνη
περιοχή του Βελγίου δημιουργούνται νέοι συνεταιρισμοί».
Mε απόφαση των κατοίκων
Υψώθηκαν αρκετές ανεμογεννήτριες, οι οποίες όμως
ανήκουν σε συνεταιρισμούς και έχουν τοποθετηθεί με απόφαση των κατοίκων και όχι
με έξωθεν παρεμβάσεις. «Στη γη υπάρχουν ιδιοκτησίες, αλλά όχι και στον άνεμο. Ο
άνεμος είναι κοινό αγαθό. Πολλές φορές όμως υπάρχουν αιολικά πάρκα πάνω από τα
κεφάλια των ανθρώπων και εκείνοι δεν γνωρίζουν ούτε από πού έρχονται οι γραμμές,
ούτε που πάνε. Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει. Σε εμάς υπήρχε κίνημα «θέλω μια
ανεμογεννήτρια στη γειτονιά μου»» είπε ο κ. Βανσιντζιάν. Ο συνεταιρισμός
επισκεύασε και τρεις νερόμυλους.
«Η Ecopower παρέχει το ηλεκτρικό ρεύμα σε
φθηνότερες τιμές απ' ό,τι οι κεντρικές εταιρείες παροχής, ενώ δεν χρεώνουμε
πάγιο. Επιπλέον, πετύχαμε και σημαντική μείωση της κατανάλωσης λόγω της
συνειδητοποίησης των καταναλωτών. Στα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε 25%
εξοικονόμηση ενέργειας. Ενα μέρος ήρθε από φωτοβολταϊκά πάνελ στις στέγες. Αλλά
και όσοι δεν αξιοποίησαν την ηλιακή ενέργεια μείωσαν την ηλεκτρική κατανάλωση
κατά 17,5%. Ακούμε πολλά για «έξυπνους μετρητές» και άλλα συστήματα. Αυτό που
χρειάζεται είναι έξυπνοι καταναλωτές!» συμπληρώνει ο συνεταιριστής.
Πρωτοποριακό πείραμα στο Ααχεν
Μαζικές διαστάσεις έχει πάρει η συμμετοχή των
Γερμανών πολιτών στην παραγωγή ενέργειας, μέσω ανανεώσιμων πηγών, σύμφωνα με
την εισήγηση του κ. Χορστ Κλούτιχ, από τους πρωτεργάτες της πολύ επιτυχημένης
ανανεώσιμης ενεργειακής παρέμβασης στη γερμανική πόλη Ααχεν. «Σήμερα οι
παραγωγοί ενέργειας στη Γερμανία ξεπερνούν τα δύο εκατομμύρια. Πρόκειται για
μικρούς παραγωγούς, άτομα που έβαλαν φωτοβολταϊκά στις κατοικίες τους,
συνεταιρισμούς, συμμετοχικές εταιρείες. Σύντομα, μπορούμε να φτάσουμε στα πέντε
εκατομμύρια και αργότερα στα είκοσι».
Το ενεργειακό πείραμα στο Ααχεν στηρίχθηκε αρχικά
στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών, με ευθύνη των κατοίκων. «Δεν δίνουμε
λογαριασμό σε κάποιους χρηματοδότες» είπε ο κ. Κλούτιχ χαρακτηριστικά. Στη
συνέχεια οι στέγες του Ααχεν φιλοξένησαν φωτοβολταϊκά πάνελ. «Οι στέγες είναι
πιο κατάλληλο μέρος για τα φωτοβολταϊκά, από τα χωράφια» τόνισε.
Στη Γερμανία υπάρχει μεγάλη παράδοση
συνεταιριστικών επιχειρήσεων, η οποία τώρα στρέφεται στις ανανεώσιμες πηγές
ενέργειας. Ο κ. Τίμο Γκένσελ, μηχανικός, ειδικός σύμβουλος Συνεταιρισμών
Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στη Γερμανία, παρουσίασε αρκετά παραδείγματα. «Η
προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, την ώρα που ανεβαίνουν οι τιμές
πετρελαίου και φυσικού αερίου, αποτελούν κινητήριο δύναμη για τις ΑΠΕ»
σημείωσε. «Το μέλλον της ενέργειας είναι αποκεντρωμένο. Η ενέργεια θα παράγεται
σε πολλές περιοχές, με ήπιους τρόπους και θα καταναλώνεται εκεί». Ο κ. Γκένσελ
παρουσίασε τη δημοκρατική σύσταση των συνεταιρισμών στη χώρα του, όπου κάθε
μέλος έχει μία ψήφο, ανεξαρτήτως του ποσού με το οποίο συμμετέχει. Επίσης,
τόνισε ότι το οικονομικό ρίσκο είναι πάρα πολύ μικρό και γι' αυτό πολλοί
πολίτες βλέπουν τη συμμετοχή στους ενεργειακούς συνεταιρισμούς σαν μια
συμφέρουσα επιλογή.
Tοπικές πρωτοβουλίες
Υπάρχουν επίσης πολλές πρωτοβουλίες σε τοπικό
επίπεδο, όπως για παράδειγμα ο συνεταιρισμός στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.
Μια ομάδα καθηγητών και φοιτητών δημιούργησε ένα συνεταιρισμό παραγωγής
ενέργειας και συγκέντρωσε 400.000 ευρώ για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στο
πανεπιστήμιο.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή")