Η Αραβική Ανοιξη, η απειλή του Ιράν ως αναδυόμενη πυρηνική
δύναμη, η συνεχιζόμενη βία στη Συρία και η αμερικανική απροθυμία να εμπλακεί
εκεί, σηματοδοτούν όλα την αδυναμία, αν όχι το τέλος του ρόλου της Αμερικής ως
παγκόσμιου αστυνόμου. Ο ίδιος ο πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, δήλωσε σε
ομιλία του πέρυσι: «Η Αμερική δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα στρατεύματά μας
όπου σημειώνεται καταπίεση.»
Η σημερινή θέση
της Αμερικής μου θυμίζει την κατάσταση της Βρετανίας το 1945. Βαθιά χρεωμένη
και αφοσιωμένη στη δημιουργία μιας Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας και άλλων
«συστατικών» ενός κράτους προνοίας, η Βρετανία δεν είχε πια την οικονομική
δυνατότητα να διοικεί μια αυτοκρατορία.
Επιπλέον, η Βρετανία, που αποτελούσε περήφανη θαλασσοκράτειρα πριν από γενιά,
ήταν πια κουρασμένη. Της έλειπε η αποφασιστικότητα να συνεχίσει να εκπληρώνει
το αυτοκρατορικό της πεπρωμένο. Ο ρόλος της Αμερικής ως ιμπεριαλίστρια είναι
ακόμη πιο εύθραυστος, καθώς ποτέ δεν διέθετε την όλο αυτοπεποίθηση πίστη της
Βρετανίας στο αυτοκρατορικό της πεπρωμένο. Οι Αμερικανοί είχαν πάντοτε
ανάμεικτα συναισθήματα για τον ρόλο της παγκόσμιος ηγεμονίδας.
Σήμερα, η αμερικανική υποχώρηση δεν κινητοποιείται από παραδοσιακό
απομονωτισμό, αλλά από μια πρακτική αναγκαιότητα, όπως η μεταπολεμική Βρετανία,
η σύγχρονη Αμερική δεν διαθέτει πλέον τις χρηματοπιστωτικές πηγές για να
διατηρήσει μια αυτοκρατορία. Ελλείμματα και χρέη έχουν βλάψει πολύ περισσότερο
τα όνειρα μιας αυτοκρατορίας από ό,τι μια αυθεντική ιδεολογική στροφή.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Αμερική θεώρησε ότι είναι ηγέτιδα του
«ελεύθερου κόσμου». Η κυριαρχία της έγκειτο λιγότερο στην κατοχή και
περισσότερη στη δύναμη των συμμαχιών, στην άμεση παροχή βοήθεια και στην παροχή
ενός οικονομικού και κοινωνικού παραδείγματος. Μόνο τα τελευταία 10 χρόνια, η Αμερική
παρενέβη στρατιωτικά για να για να αποφασίσει ποιος κυβερνάει στο Ιράκ, το
Αφγανιστάν, τη Λιβύη. Αυτή η ανάληψη του ρόλου του παγκόσμιου αστυνομικού
αποτελεί ξεκάθαρα αυτοκρατορική πράξη. Κι όμως οι Αμερικανοί διστάζουν να το
παραδεχτούν.
Ο δισταγμός τους να αναμειχθούν στις πολύπλοκες λεπτομέρειες της διεθνούς
πολιτικής αποτελεί χαρακτηριστικό της κεντρικής αμερικανικής πολιτικής μετά την
ανεξαρτησία. Η διάσημη νουθεσία του Τζορτζ Ουάσιγκτον, να αποφεύγονται «
τα μπερδέματα με ξένους», συμβουλή που ακολουθήθηκε για πολλά χρόνια. Ο πόλεμος
του Βιετνάμ δίδαξε στους Αμερικανούς ότι οι δυνάμεις τους είναι περιορισμένες.
Σήμερα, οι νεοσυντηρητικοί μοιάζουν αλλόκοτες μορφές από ένα παρελθόν που
πολλοί θα προτιμούσαν να ξεχάσουν. Μέσα σε 23 χρόνια, έχουμε φτάσει από το
«τέλος της ιστορίας», σε έναν κόσμο στον οποίο ο φιλελευθερισμός και ο
καπιταλισμός μοιάζουν να κυριαρχούν τα πάντα, στην μάλλον αναιμική δήλωση του
προέδρου Ομπάμα για τα όρια όσων μπορεί να κάνει η Αμερική.
Η χρηματοπιστωτική κρίση και η αυξανόμενη υπερχρέωση οδήγησαν τελικά στη λήξη
της αυτοκρατορικής συμπεριφοράς των ΗΠΑ. Είναι απίθανό, ακόμη και αν ανακάμψει
η οικονομία, να ξεκινήσει η χώρα εκστρατείες αφέλεια και την άνεση της εισβολής
στο Ιράκ το 2003.
Η ιστορία της βρετανικής αυτοκρατορίας δείχνει ότι οποιαδήποτε μορφή
αυτοκρατορίας έχει λανθασμένη κατεύθυνση. Πρώτον, μια αυτοκρατορία είναι
υπερβολικά ακριβή. Η άνοδος της Κίνας και ο αναδυόμενος κόσμος σημαίνουν ότι,
ακόμη κι αν η Αμερική ανακάμψει, το σχετικό μέγεθος της οικονομίας της θα είναι
μικρότερο. Σίγουρα δεν θα είναι όσο κυρίαρχη όσο ήταν το 1945 και το 1989. Αυτό
και μόνο του κάνει την πολυμερή δράση πολύ πιο πιθανό από ό,τι την την ηγεσία
μιας και μόνο δύναμης.
Δεύτερον, όπως ανακάλυψαν οι Βρετανοί, η διατήρηση μιας αυτοκρατορίας, απαιτεί
υπερβολικά πολλούς υπολογισμούς και γνώση - ίσως και εμπειρία- ακόμη και για να
το επιχειρήσει απλώς οποιαδήποτε δύναμη στον σύγχρονο κόσμο.
Το Ιράκ και το
Αφγανιστάν θα έπρεπε να έχουν δώσει αυτό το μάθημα στην Αμερική μέχρι τώρα.
(από την εφημερίδα "Το Βήμα")