O Ρώσος Πρόεδρος σηκώνει το «γάντι» της πρόκλησης μη συμβατικού αερίου από σχιστολιθικό άργιλο. Πως εμπλέκεται ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom και μέχρι που φτάνουν οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες.
Ένας νέος «ψυχρός πόλεμος» προμηνύεται μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας με αφορμή το μη συμβατικό αέριο (Shale Gas), όπου τα σχέδια παραγωγής του μέσα στη «Γηραιά Ήπειρο» θέτουν σε κίνδυνο τη «διπλωματία των αγωγών» του Βλαντιμίρ Πούτιν αμφισβητώντας την κυριαρχία του παραδοσιακού φυσικού αερίου. H Ευρωπαϊκή Ένωση φιλοδοξεί να ακολουθήσει το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, του ηγέτη στην παραγωγή του Shale Gas (παράγεται από σχιστολιθικό άργιλο), μέσα στο πλαίσιο των επιλογών της για να περιορίσει την ενεργειακή της εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και να αλλάξει τις υφιστάμενες γεωπολιτικές ισορροπίες.
Η εκμετάλλευση των πηγών του Shale Gas μέσα στην Ευρώπη - παρουσιάζει αυξημένη ζήτηση φυσικού αερίου- θα της δώσει τη δυνατότητα να ικανοποιήσει τις ανάγκες της ώστε να μην γίνεται όμηρος των εκάστοτε ενεργειακών κρίσεων. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) εκτιμά ότι από τα 920 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μη συμβατικού αερίου σε όλο τον κόσμο, περίπου 35 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα εντοπίζονται στην Ευρώπη. Αν και οι περιοχές Shale Gas είναι μικρότερες από αυτές της Βορείου Αμερικής και της Ασίας, δυνατότητες παραγωγής του υπάρχουν σε Πολωνία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Σουηδία, Δανία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Ρουμανία, Τουρκία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Ρωσία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις για το Shale Gas διότι αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό φυσικού αερίου σε παγκόσμιο επίπεδο και επηρεάζει σε σημαντικό επίπεδο τη διεθνή αγορά ενεργείας. Η Μόσχα αν και αρχικά εμφανίζονταν αδιάφορη στην απειλή του Shale Gas τελικά δείχνει σημάδια ανησυχίας. O νεοεκλεγείς πρόεδρος της χώρας Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε στη Δουμα, σύμφωνα με τους «Financial Times» ότι η «έκρηξη» του Shale Gas μπορεί να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια ενεργειακή αγορά επισημαίνοντας ότι «οι κρατικές εταιρίες ενεργείας, προφανώς πρέπει να ανταποκριθούν σε αυτές τις προκλήσεις» υπονοώντας φυσικά τo κρατικό κολοσσό Gazprom.
Η Μόσχα δεν επιθυμεί να υποβαθμιστεί η «διπλωματία των αγωγών» με την οποία έχει καταφέρει να κυριαρχήσει στον ανταγωνισμό με την Ουάσινγκτον για τον έλεγχο της Ευρασίας ( των ενεργειακών πηγών και οδών μεταφορά τους) που θα αναδείξει και την επόμενη υπερδύναμη. Οι αγωγοί φυσικοί αερίου διατηρούν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης και χρησιμοποιούνται από τη Μόσχα και για την προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων της. Η εκμετάλλευση του Shale Gas θα βοηθήσει να περιορίσει την εξάρτηση της από τη Ρωσία και ενδέχεται να ωθήσει κράτη- μέλη της που ανήκαν στο ανατολικό μπλοκ να υιοθετήσουν πιο επιθετική συμπεριφορά προς τη Μόσχα.
Οι ευρωπαίοι εξετάζουν τις δυνατότητες της υδραυλικής διάρρηξης (fracking) για να παράγουν από τις πηγές τους Shale Gas, την ίδια στιγμή που μειώνονται οι εξαγωγές φυσικού αερίου της Gazprom προς την Ευρώπη. Ο Βαλερί Κριουκόφ, διευθυντής του National Research University Higher Scholl of Economics της Μόσχας σύμφωνα με την ιστοσελίδα Oilprice, ανέφερε ότι παρουσίασαν πτώση από 37% σε 25% συμπεραίνοντας ότι η «Ρωσία κινδυνεύει να απολέσει την κύρια πηγή εισοδήματος – την εξαγωγή φυσικού αερίου.
Η Gazprom έχει ήδη επηρεαστεί έμμεσα από την «επανάσταση του Shale Gas» από τη στιγμή που η Ρωσία, - όπως και άλλες χώρες- παραγωγοί Κατάρ, Νιγηρία- έλπιζε να εξάγει στις Ηνωμένες Πολιτείες μεγάλες ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). To 2009 o ρωσικός ενεργειακός κολοσσός προέβλεπε ότι θα μπορούσε έως το 2020 να προμηθεύσει την αγορά LNG της Βόρειας Αμερικής με ποσοστό του 10% και πάνω. Όμως η παραγωγή του Shale Gas δημιούργησε πλεόνασμα στην αμερικάνικη αγορά με αποτέλεσμα να μην υλοποιηθούν οι αρχικές εκτιμήσεις.
Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες και οι πρώτες απαγορεύσεις
H παραγωγή του Shale Gas, όμως, δεν θεωρείται δεδομένη μέσα στη «Γηραιά Ήπειρο». Η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζεται διχασμένη από αντιδράσεις που οφείλονται σε περιβαλλοντικές ανησυχίες. Η περιβαλλοντική οργάνωση Food & Water Europe επέκρινε, σύμφωνα με το EuActiv την έκθεση του Πολωνού ευρωβουλευτή Μπογκουσλαου Σόνικ για την εξόρυξη του Shale Gas και τον καταγγέλλει ότι επαναφέρει τη ρητορική του «ψυχρού πολέμου» εναντίον της Ρωσίας. Οι γεωτρήσεις για το Shale Gas έχουν αρχίσει, σύμφωνα με το Eurasia Daily Monitor, σε Πολωνία, Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως οι αντιδράσεις οδήγησαν κάποια κράτη – μέλη της ΕΕ, συγκεκριμένα τη Γαλλία να απαγορεύσει τη μέθοδο της υδραυλικής διάρρηξης και να επιβάλλει μορατόριουμ σε τέτοιου είδους εξορύξεις. Το ίδιο έκανε και η περιφερειακή κυβέρνηση του Βόρειου Ρήνου – Βεστφαλία μέχρι να γίνουν γνωστές περαιτέρω λεπτομέρειες της συγκεκριμένη μεθόδου. Η παραγωγή του Shale Gas στην Ευρώπη παρουσιάζει σύμφωνα με αναλύσεις του περιοδικού European Energy Review σημαντικές διαφορές συγκριτικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
H Ευρώπη έχει υψηλότερη πυκνότητα πληθυσμού από τις ΗΠΑ, διαφορετικό νόμος για τα ορυκτά και πιο αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία για την ποιότητα του νερού. Παράλληλα οι ευρωπαίοι υστερούν σε τεχνογνωσία και άλλη μια σημαντική διαφορά είναι τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Ο ιδιοκτήτης της γης στις ΗΠΑ στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και ο ιδιοκτήτης των πηγών του Shale Gas, ενώ στην Ευρώπη υπάρχουν διαφορετικές συμφωνίες, αφού οι ιδιοκτήτες δεν έχουν τόσα οφέλη από τις γεωτρήσεις που γίνονται στη γη τους. Μια «επανάσταση» του Shale Gas στην Ευρώπη θεωρείται δύσκολη με τις παρούσες συνθήκες αλλά όμως το θέμα του μη συμβατικού αερίου επηρεάζει τις σχέσεις με τη Ρωσία που επιθυμεί να διατηρήσει τα κεκτημένα στην ενεργειακή σκακιέρα.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Επενδυτής στις 4-6 Μαΐου 2012