Οι δραματικές εξελίξεις στη Συρία σκιάζουν ακόμη και τη μονομαχία του
πρώην πρωθυπουργού του Μουμπάρακ με τον υποψήφιο της Μουσουλμανικής
Αδελφότητας για την προεδρία της Αιγύπτου, μια αναμέτρηση η έκβαση της
οποίας θα επηρεάσει συνολικά τον αραβικό κόσμο.
Μέρα με τη μέρα
καθίσταται σαφές ότι δεν υπάρχει πιθανότητα συμβιβαστικής λύσης στη
Συρία, είτε με μια ομαλή και ελεγχόμενη μετάβαση από τον Άσαντ είτε με
ανακτορικό πραξικόπημα που θα διατηρούσε το μηχανισμό του Μπάαθ, χωρίς
τη σημερινή του ηγεσία, ως σημείο αναφοράς των εξελίξεων.
Εξίσου
σαφές όμως είναι ότι η πολυδιασπασμένη και αλληλοσπαρασσόμενη
αντιπολίτευση δεν μπορεί για το ορατό μέλλον να ανατρέψει την κυβέρνηση
της Δαμασκού, κι έτσι, αν δεν υπάρξει εξωτερική επέμβαση, η μόνη
προοπτική είναι όχι μόνο η συνέχιση της αιματηρής καταστολής, αλλά ένας
γενικευμένος εμφύλιος πόλεμος σε θρησκευτική-κοινοτική βάση, που θα
απειλήσει την ενότητα και την ακεραιότητα της Συρίας και του Λιβάνου,
αλλά επιπλέον θα έχει αποσταθεροποιητικές παρενέργειες σε ολόκληρη τη
Μέση Ανατολή.
Ποιοι μπορούν σήμερα να παρέμβουν αποτελεσματικά στη
Συρία; Σε ό,τι αφορά τη Δύση, την ώρα που ο Ομπάμα έχει πίσω του το
Ιράκ, ετοιμάζεται να αποχωρήσει από το Αφγανιστάν και εν μέσω
προεκλογικής εκστρατείας, μια συμμετοχή των ΗΠΑ θα πρέπει να
αποκλειστεί, ενώ, παρά την προθυμία της Γαλλίας, που ως πρώην αποικιακή
δύναμη επιδιώκει σταθερά την ανάκτηση της επιρροής της στη Συρία και τον
Λίβανο, η εμπειρία της πολύμηνης εμπλοκής στη Λιβύη θα κάνει τους
υπόλοιπους Ευρωπαίους από διστακτικούς έως αρνητικούς.
Σε ό,τι αφορά
τον αραβικό κόσμο, η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη, η Αίγυπτος, είναι
βυθισμένη στην παρατεταμένη εσωστρέφεια της μετα-Μουμπάρακ εποχής, ενώ η
ταύτιση του θεοκρατικού καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας με τις πιο
συντηρητικές εκφάνσεις του σουνιτικού ισλάμ καθιστά την ούτως ή άλλως
προβληματική επιχειρησιακή επάρκεια των δυνάμεών της και πολιτικά
επικίνδυνη και αποσταθεροποιητική.
Τι μένει παρά η Τουρκία των
Ερντογάν-Νταβούτογλου, που έχει κάθε λόγο να προσπαθήσει να παρουσιάσει
στη Δύση το ήπιο πολιτικό ισλάμ του ΑΚΡ σαν ένα εξαγώγιμο στην ευρύτερη
Μέση Ανατολή προϊόν, που ταυτόχρονα εγγυάται στο μέγιστο δυνατό τα
συμφέροντα της Δύσης;
Η πρώτη μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας το 1918 μείζονος κλίμακας στρατιωτική εμπλοκή της Άγκυρας
στον αραβικό κόσμο θα είναι ένα εγχείρημα υψηλού κινδύνου, με πιθανές
αρνητικές διεθνείς και εσωτερικές παρενέργειες.
Στην Άγκυρα οφείλουν
να θυμηθούν τη ρήση του Κεμάλ «Ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο», μια
διαπίστωση δηλαδή ότι προϋπόθεση της εσωτερικής σταθερότητας είναι η
αποχή από περιφερειακές επεμβάσεις.
Ας πάμε 56 χρόνια πίσω, το
Νοέμβριο του 1956, όταν η Βρετανία και η Γαλλία εισέβαλαν στο Σουέζ,
λίγους μήνες μετά την εθνικοποίηση της διώρυγας από τον Νάσερ, μια
επιχείρηση που κατέληξε σε ένα εξευτελιστικό φιάσκο που τερμάτισε την
παρουσία του Λονδίνου και του Παρισιού στη Μέση Ανατολή.
Περιφερειακός ρόλος
Σήμερα,
έπειτα από μια φρενήρη παρεμβατική διπλωματία στην περιοχή, οι
Ερντογάν-Νταβούτογλου βλέπουν τη Συρία σαν τη μεγάλη ευκαιρία
κατοχύρωσης του περιφερειακού ρόλου της Άγκυρας:
• Εξαγωγή του
μοντέλου του πολιτικού ισλάμ: Αν η Τουρκία πρωταγωνιστήσει στην ανατροπή
του Άσαντ και της αλαουιτικής μειοψηφίας που κυβερνά τη χώρα, πιστεύει
ότι θα μπορέσει να ελέγξει τους πολυδιασπασμένους σουνίτες, για να
διαμορφωθεί μια ηγεσία που θα είναι πιο κοντά στο ΑΚΡ του Ερντογάν παρά
στη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου ή, πολύ περισσότερο, στο
υπερσυντηρητικό βαχαμπιτικό σουνιτικό ισλάμ της Σαουδικής Αραβίας. Έτσι,
για μια μεταβατική περίοδο η Άγκυρα θα διασφαλίσει τη μετατροπή της
Συρίας, του λίκνου του αραβικού εθνικισμού που αμφισβήτησε την οθωμανική
κυριαρχία, σε τουρκικό προτεκτοράτο.
• Προσπάθεια επαναπροσέγγισης
με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ: Εδώ και μήνες, παρασκηνιακά, η τουρκική
διπλωματία και παραδιπλωματία επιχειρεί να διασφαλίσει το πράσινο φως
της Ουάσινγκτον και την ανοχή του Τελ-Αβίβ. Υπόσχεται την εκρίζωση της
επιρροής του Ιράν στη Δαμασκό και στον Λίβανο και επιμένει ότι μία υπό
την επιρροή της σουνιτική κυβέρνηση θα είναι πιο θετική στην προοπτική
μιας συνολικής διαπραγμάτευσης με το Ισραήλ.
Έτσι, οι
Ερντογάν-Νταβούτογλου προσπαθούν να συνδυάσουν τη μεγαλεπήβολη
νεο-οθωμανική πολιτική περιφερειακής ηγεμονίας στη Μέση Ανατολή με τη
διασφάλιση ρόλου εγγυητή ζωτικών συμφερόντων της Ουάσινγκτον αλλά και
του Ισραήλ.
Τα παραπάνω είναι πολύ καλά για να είναι αληθινά και
κινδυνεύουν να αποδειχτούν για τον Ερντογάν ό,τι υπήρξε η εισβολή στο
Σουέζ για τους τότε ηγέτες της Βρετανίας και της Γαλλίας Ήντεν και Γκι
Μολέ:
• Τότε το Λονδίνο και το Παρίσι, που στα μάτια της αραβικής
κοινής γνώμης ήταν οι αποικιακοί δυνάστες στη Μέση Ανατολή και στη
Βόρεια Αφρική, παρουσιάστηκαν ως εγγυητές της διεθνούς νομιμότητας.
•
Σήμερα οι διάδοχοι της Υψηλής Πύλης ετοιμάζονται να επέμβουν σε μια
χώρα που ήταν οθωμανική επαρχία μέχρι το 1918, από την οποία το κεμαλικό
καθεστώς υφάρπαξε με τη συνενοχή της Γαλλίας το 1938 την επαρχία της
Αλεξανδρέττας.
Με δυο λόγια, η Τουρκία κινδυνεύει να παρουσιαστεί σε
μια μεγάλη μερίδα της αραβικής κοινής γνώμης ως ο κατακτητής που
επανέρχεται για να εξαγριώσει την Τεχεράνη, η οποία θα δει να χάνονται
τα ερείσματά της στη Συρία και στον Λίβανο, αλλά και τη Μόσχα, η οποία
έχει διαμηνύσει με κάθε δυνατό τρόπο ότι για να εγκαταλείψει το καθεστώς
Άσαντ θέλει διασφάλιση της σημερινής της βαρύνουσας επιρροής στη
Δαμασκό και για την επόμενη μέρα.
Ακόμη, ένα σουνιτικό καθεστώς στη
Δαμασκό είναι αυτόματα έναυσμα για απόσχιση των σουνιτών του Ιράκ, μια
εξέλιξη που με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει στην de jure ανεξαρτησία
των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ.
Τα παραπάνω θα έχουν μοιραία σοβαρές
παρενέργειες στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η στρατιωτική ηγεσία εκ των
πραγμάτων θα επανακτήσει ρόλο στην εξωτερική πολιτική, αλλά και στο
χειρισμό του Κουρδικού, ενώ οι ούτως ή άλλως δυσαρεστημένοι από την
κυριαρχία του πολιτικού ισλάμ αλεβήδες θα αντιδράσουν μπροστά στην
κατεδάφιση της εξουσίας των ομοδόξων τους αλαουιτών στη Συρία.
(από Free Sunday, 02-03/06/2012)