Η Ευρωζώνη είναι ευάλωτη σε πολλά σημεία. Για να μην καταρρεύσει το
σύστημα του ενιαίου νομίσματος, η Ευρώπη πρέπει να ξανασχεδιάσει
ολόκληρο το σύστημα από την αρχή. Αλίμονο, παρά τα σχέδια των σοφότερων
για τραπεζική ενοποίηση και απευθείας επεμβάσεις στην αγορά ομολόγων, τα
στοιχεία δείχνουν ότι είναι πέραν των δυνατοτήτων τους.
Στις 17
Ιουνίου, οι Ελληνες ψηφοφόροι ανέδειξαν κόμματα τα οποία δήλωσαν ότι θα
τηρήσουν, σε γενικές γραμμές, τις υποχρεώσεις τους. Ηταν μια σπάνια νίκη
για το ευρώ, αλλά η ανακούφιση των επενδυτών κράτησε μόλις λίγες ώρες. Η
Ελλάδα έχει να ξεπεράσει πάρα πολλά εμπόδια ακόμα. Ο Σαμαράς πρέπει να
ξεπεράσει τον μικροκομματισμό και να εξαλείψει το πελατειακό κράτος.
Πρέπει να πείσει τον μέσο Ελληνα, βασανισμένο από τα μέτρα λιτότητας, να
αποδεχθεί νέες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Επιπλέον, θα πρέπει
να γίνει μια διαρθρωτική μεταρρύθμιση χωρίς προηγούμενο. Εάν αποτύχει, η
Ελλάδα δεν θα πάρει άλλα διασωστικά πακέτα. Ακόμα και αν οι επίσημοι
δανειστές της χώρας κάνουν ένα βήμα πίσω, είτε χαμηλώνοντας επιτόκια
είτε επιμηκύνοντας τον χρόνο αποπληρωμής, ο κίνδυνος για έξοδο της
Ελλάδας από την Ευρωζώνη παραμένει.
Η Ελλάδα βρίσκεται
εγκλωβισμένη σε ένα φαύλο κύκλο. Οσο υπάρχει ο κίνδυνος εξόδου από το
ευρώ, η ανάπτυξη θα μειώνεται, οι οικονομικοί στόχοι θα μένουν
ανεκπλήρωτοι και ο πολιτικός εξτρεμισμός θα ενισχύεται. Και όσο γίνονται
αυτά, τόσο θα αυξάνεται ο κίνδυνος εξόδου.
Η Ισπανία βρίσκεται σε
παρόμοια κατάσταση. Εξασφάλισε από την Ευρωζώνη 100 δισ. ευρώ για τις
τράπεζές της. Η κίνηση αυτή, όμως, απέτυχε να ανατρέψει το αρνητικό
κλίμα. Τα «κακά δάνεια» των ισπανικών τραπεζών είναι στα ύψη. Επιπλέον,
το πακέτο για τη στήριξη των τραπεζών θα χρεωθεί στην ισπανική κυβέρνηση
που δεν μπορεί να αντέξει ένα δάνειο τέτοιου μεγέθους, καθώς τα
ισπανικά ομόλογα πωλούνται με πολύ υψηλό επιτόκιο.
Στη σύνοδο
κορυφής του G20 στο Μεξικό προτάθηκε η ιδέα να χρησιμοποιηθούν οι
ευρωπαϊκοί μηχανισμοί στήριξης για αγορά ομολόγων χωρών που δέχονται
επιθέσεις από τις αγορές, όπως η Ισπανία. Το ESM και ο προκάτοχός του,
το EFSF, μπορούν να εκμεταλλευτούν ένα παραθυράκι και να δημιουργήσουν
πλαφόν στο κόστος δανεισμού. Οταν διαδόθηκε η πληροφορία, οι αγορές
έδειξαν μικρή ανάκαμψη. Αλλά πόσο θα κρατήσει; Η Γερμανία δεν έχει
συμφωνήσει στο σχέδιο. Ακόμα και αν συμμετείχε η Γερμανία, τα κεφάλαια
δύσκολα θα επαρκούσαν για τη διάσωση της Ισπανίας. Αν συμπεριλάβει
κανείς και το χρέος της Ιταλίας, πάνω από 2 τρισ. ευρώ, η
αναποτελεσματικότητα των μηχανισμών στήριξης αποτελεί πηγή φόβου και
αβεβαιότητας στους επενδυτές.
Ο μόνος τρόπος που οι μηχανισμοί
στήριξης θα μπορούσαν, πειστικά, να επωμιστούν το βάρος εθνικών χρεών,
είναι αν θα μπορούσαν να δανείζονται άπειρα λεφτά από την Ευρωπαϊκή
Κεντρική Τράπεζα, κάτι μάλλον απίθανο. Για να βγει η Ευρωζώνη από την
κρίση θα χρειαστεί να συνδυαστούν οι επεμβάσεις στις αγορές ομολόγων με
διαρθρωτικές αλλαγές στο ίδιο το ευρωπαϊκό σύστημα. Αυτό σημαίνει ένα
λεπτομερές σχέδιο τραπεζικής ενοποίησης όπως και συνδιαχείριση μέρους
των εθνικών χρεών.
Το Βερολίνο διαβεβαιώνει ότι την ύστατη στιγμή η
Γερμανία θα κάνει αυτό που πρέπει. Αλλά με την εμμονή στα ημίμετρα και
τη συνεχή υπενθύμιση της περιορισμένης βοήθειας που μπορεί να προσφέρει η
Γερμανία, η καγκελάριος Μέρκελ αυξάνει την αβεβαιότητα. Κάθε γρήγορη
λύση που χαιρετίζεται ως μεγάλη επιτυχία, πριν σκουπιστεί κάτω από το
χαλί, μειώνει την αξιοπιστία της Ευρωζώνης. Αυτή η έλλειψη αξιοπιστίας
δημιουργεί και πολιτικές διαφορές και πολιτική αστάθεια. Οι Γερμανοί
ψηφοφόροι φοβούνται πως θα τους ζητηθεί να καλύψουν τις σπατάλες άλλων
χωρών με τα χρήματά τους. Στην Ιταλία, ο Μάριο Μόντι βρίσκεται
αντιμέτωπος με ολοένα και αυξανόμενη αντίσταση στο μεταρρυθμιστικό του
έργο. Θεωρητικά όλα αυτά δεν μοιάζουν ακατόρθωτα. Πρακτικά, οι ηγέτες
της Ευρωζώνης δύσκολα θα καταφέρουν να σταματήσουν τη φυγή των
φοβισμένων επενδυτών όταν έχουν να κερδίσουν ένα δύσκολο πολιτικό
στοίχημα.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 23/06/2012)