Ο Καναδός οικονομολόγος και
καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, Ρόμπερτ Μαντέλ, κάτοχος Βραβείου Νόμπελ Οικονομίας
το 1999, θεωρείται ο «πατέρας του ευρώ» διότι πιθανότατα η έμπνευση του ευρώ προήλθε
από ένα άρθρο του το 1961, στο οποίο έκανε λόγο για την σκοπιμότητα να υπάρξουν
στην διεθνή οικονομία «μέγιστες συναλλαγματικές περιοχές», στις οποίες η
οικονομική αποτελεσματικότητα θα ενισχύετο από την ύπαρξη ενιαίου νομίσματος.
Αργότερα, ο καθηγητής πρότεινε
την ύπαρξη τριών νομισματικών ζωνών,
ήτοι του δολαρίου, του ευρώ και του ιαπωνικού γεν. Στην ίδια θεωρητική
προσέγγιση, ο καθηγητής Ρ. Μαντέλ προτείνει και τέσσερα κριτήρια για την
δημιουργία αυτή των «μέγιστων νομισματικών ζωνών», τα οποία είναι: 1) η
ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων, 2) η ελευθερία της κίνησης των κεφαλαίων,
σε συνδυασμό με την ελαστικότητα των μισθών και των τιμών, 3)σύστημα κατανομής
κινδύνων, μέσω του οποίου θα μεταφέρονται αυτομάτως κεφαλαιακές ενισχύσεις προς
τις περιοχές που θα έχουν υποστεί τις αρνητικές επιπτώσεις των δυο πρώτων
κριτηρίων – με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα σύστημα ανακατανομής των
φορολογικών εσόδων και μεταφοράς μέρους του προς τις λιγότερο αναπτυγμένες
περιοχές της ευρύτερης ενιαίας περιφέρειας, 4)ο ενιαίος ρυθμός ανάπτυξης η
ύφεσης – αυτό θα επέτρεπε στην κεντρική Τράπεζα να προωθεί την ανάπτυξη στις
περιπτώσεις υφέσεων και να συγκρατεί τον πληθωρισμό όταν η οικονομία αρχίζει να
θερμαίνεται λόγω της ανόδου της.
Από τα κριτήρια αυτά του
νομπελίστα καθηγητή είναι σαφές ότι οι πρωτεργάτες της οικονομικής και
νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ) της Ευρώπης εμπνεύστηκαν αρκετά σημεία, πλην όμως
παρέκαμψαν για πολιτικούς λόγους τα σοβαρότερα. Εν προκειμένω, αυτά που
αφορούσαν την ομοσπονδιακού τύπου δημοσιονομική διαχείριση και θεμελίωση της
ΟΝΕ, με σοβαρή μεταφορά εθνικής κυριαρχίας προς ένα κεντρικό θεσμικό όργανο.
Όπως σημειώνει σε άρθρο του ο κ. Παπανδρόπουλος της εφημερίδας "Εστία", οι εμπνευστές του
ευρώ παρέκαμψαν πλήρως την πολιτική διάσταση του Ρ. Μαντέλ – και αυτό
είναι σήμερα το υψηλό κόστος που πληρώνει η Ευρωζώνη και οι χώρες – μέλη της. Επιδείξεις
πολιτικής ακρισίας έγιναν και από τις ελληνικές μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις,
με αποτέλεσμα από το 1982 και μετά να χαθούν για την Ελλάδα αναπτυξιακοί πόροι
τους οποίους δεν θα ξαναδεί ποτέ και οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν κάνει την
χώρα αναπτυξιακό πρότυπο της ΝΑ Ευρώπης.
Αυτή, συνοπτικά, ήταν και η
τοποθέτηση του 80χρόνου καθηγητή Ρόμπερτ Μαντέλ, ο οποίος , ύστερα από
πρόσκληση της μη κερδοσκοπικής Εταιρείας Μελέτης Προβλημάτων (ΕΜΠΡΟΣ) μίλησε
την Πέμπτη 26 Ιουλίου σε ένα ευρύ κοινό. Στην ομιλία του αυτή, ο νομπελίστας
καθηγητής – ο οποίος αποτελεί κόκκινο πανί για τους κάθε κατηγορίας κρατιστές
και δημοσιολάγνους – επεσήμανε τα ακόλουθα σημεία τα οποία, κατά την γνώμη μας,
χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και αφορούν το μέλλον της Ευρωζώνης και της χώρας
μας εντός αυτής. Ο Ρ. Μαντέλ τόνισε ότι:
−
Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το ευρώ θα
εξακολουθήσει να υπάρχει, αλλά υπό νέες θεσμικές συνθήκες, προς την κατεύθυνση
της δημοσιονομικής ένωσης. Το ευρώ υπάρχει διότι το διευκολύνουν επίσης η
μακρόχρονη ειρήνη και το αίσθημα ασφαλείας που εξασφάλισε το ΝΑΤΟ. Μόνον
συνθήκες γεωπολιτικών αναταράξεων μπορεί να το θέσουν σε κίνδυνο.
−
Δεν ευθύνεται το ευρώ επειδή διάφορες
κυβερνήσεις ακολούθησαν αλόγιστες δημοσιονομικές πολιτικές, δανείστηκαν πέρα
από κάθε όριο σύνδεσης, καταχρέωσαν τα έθνη τους και δημιούργησαν ένα
τεράστιο κράτος αλόγιστων παροχών το
οποίο ήταν δυνατόν να συντηρήσουν τα φορολογικά έσοδα.
−
Τα κράτη πρέπει να δανείζονται όταν υπάρχουν
έκτακτες ανάγκες (πόλεμοι) και όχι για να γίνονται οι κυβερνήσεις αρεστές και
να συντηρούν κομματικές και εκλογικού τύπου παροχές.
−
Κράτη όπως η Ελλάδα, η Ιταλία κ.α. εξήντλησαν
αλόγιστα τις δανειακές τους δυνατότητες και, τώρα που χρειάζονται χρήματα,
κανείς δεν τα δανείζει.
−
Δεν έχει νόημα να αποχωρήσει η Ελλάδα από το
ευρώ, το χρέος της θα παραμείνει σε ευρώ. Το συνολικό κόστος θα είναι πολύ
μεγαλύτερο από τα όποια οφέλη.
−
Δεν υπάρχει μηχανισμός εκδίωξης της Ελλάδος από
το ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα δεν μπορεί να εξυπηρετήσεις και να
αποπληρώσεις το χρέος της, που παραμένει τεράστιο και μετά το κούρεμα. Θα χρειαστεί κάποια νέα
ρύθμιση, αλλά μέσα στο ευρώ. Όμως, και η Ελλάδα πρέπει να συμμαζέψει κι άλλο τα
δημόσια οικονομικά και νε μειώσει κι άλλο τον τεράστιο όγκο του δημοσίου τομέα
της.
−
Ακόμα και αν πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες
παραμένουν ανομοιογενείς, αυτό που προέχει είναι η κοινή προσπάθεια για
δημοσιονομικό εξορθολογισμό. Δεν μπορεί τα φορολογικά έσοδα να είναι συνεχώς
χαμηλότερα από τις δαπάνες.
−
Τα μικρά κόμματα συχνά εξυπηρετούν τα συμφέροντα
του ηγέτη τους και όχι τους έθνους. Τα μεγαλύτερα κόμματα, επειδή έρχονται
αντιμέτωπα με την σκληρή πραγματικότητα της διακυβέρνησης, αναγκάζονται να
συμπεριφέρονται πιο ορθολογικά. Οι συμμαχικές κυβερνήσεις δύσκολα μπορεί να
πάρουν τις δύσκολες απαραίτητες αποφάσεις. Ο Μπερλουσκόνι μου είπε πως θα
κατέβει στις επόμενες εκλογές, αλλά δεν επιθυμεί να κυβερνήσει αν δεν πάρει το
51%.
−
Οι Έλληνες πρέπει να εξετάσουν την δυνατότητα να
μεταβάλουν το πολίτευμα τους, από πρωθυπουργοκεντρική δημοκρατία σε προεδρική,
όπως η Γαλλία ή οι ΗΠΑ. Έτσι, η χώρα θα αποκτήσει μεγαλύτερη πολιτική
σταθερότητα.
−
Η ΕΚΤ θα πρέπει να μπορεί να παρεμβαίνει στις
αγορές και να αγοράζει ομόλογα των προβληματικών χωρών, ίσως εκδίδοντας
ευρωομόλογα και ακόμη περισσότερο ευρωπαϊκά έντοκα γραμμάτια, όπως έκανε η
Federal
Reserve
με τα τοξικά ομόλογα των ΗΠΑ ύψους 2 τρις
δολαρίων.