Ακόμη και αν εκταμιευθεί η επόμενη δόση, το μεγάλο ερώτημα της
κρίσης, δηλαδή το πώς θα σταθεί ξανά στα πόδια της η ελληνική οικονομία,
δεν θα έχει απαντηθεί. Ας δούμε τα δεδομένα: η πρώτη προϋπόθεση για να
αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στις προοπτικές της χώρας είναι η
δημοσιονομική εξυγίανση. Κάποτε, τα ελλείμματα του κράτους καλύπτονταν
με δανεικά από τις αγορές. Σήμερα, αλλά και για το ορατό μέλλον, τέτοια
δυνατότητα δεν υπάρχει, είτε διώξουμε την τρόικα είτε όχι. Παρά τις
καθυστερήσεις και τις εμπλοκές, πάντως, η αλήθεια είναι ότι στο
δημοσιονομικό σκέλος η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει τεράστια πρόοδο, πολύ
μεγαλύτερη από την Ισπανία και την Πορτογαλία, στις οποίες πρόσφατα
δόθηκε επιμήκυνση.
Η δεύτερη προϋπόθεση για ανάπτυξη είναι η
πολιτική σταθερότητα. Εκεί δεν τα πάμε καθόλου καλά. Αρκεί να αναφερθεί
ότι από τότε που ξεκίνησε η κρίση, έχουμε αλλάξει τέσσερις κυβερνήσεις.
Παράλληλα, η άνοδος των άκρων έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στην
Ευρώπη. Ποιος θα επενδύσει σε μια χώρα όπου δεν γνωρίζει τι του
ξημερώνει και όπου η αντιπολίτευση τον απειλεί ότι «όταν έλθη εν τη
βασιλεία της» θα του δημεύσει την περιουσία ή θα τον σύρει στα
δικαστήρια; Για την πολιτική αστάθεια ευθύνες φέρουμε όλοι: φταίνε οι
Ευρωπαίοι που με τις παλινωδίες τους καλλιέργησαν την αβεβαιότητα.
Φταίνε τα κόμματα του «παλαιού καθεστώτος» που κατένειμαν το βάρος της
προσαρμογής άδικα ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αγανάκτησης (ακόμη και
σήμερα, βολεύουν τους δικούς τους όπου μπορούν, χωρίς να καταλαβαίνουν
ότι σκάβουν τον λάκκο τους). Φταίει επίσης η λαϊκίστικη αντιπολίτευση
που υπόσχεται ότι μπορούμε να έχουμε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο
χορτάτο, ενώ με τη ρητορική της αμφισβητεί όχι το αν οι πολιτικές που
εφαρμόζονται είναι ορθές (κάτι που θα ήταν απολύτως θεμιτό), αλλά αν
είναι δημοκρατικά νομιμοποιημένες (κάτι που δημιουργεί συνθήκες
εκτροπής). Φταίει όμως και ο λαός, τον οποίο όσο και να προσπαθούμε να
παρουσιάσουμε ως αναμάρτητο, η αλήθεια είναι ότι συναποτελείται και από
εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που αρνούνται να αναγνωρίσουν τις
προσωπικές τους ευθύνες για την κατάντια της χώρας.
Η τρίτη
προϋπόθεση για την ανάπτυξη είναι το φιλικό προς τις επενδύσεις
περιβάλλον. Δεν αναφέρομαι μόνο στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι
οποίες έχουν μείνει πίσω με ευθύνη των κυβερνήσεων. Κυρίως, είναι θέμα
νοοτροπίας. Το πολιτικό μας σύστημα (συμπολίτευση και αντιπολίτευση)
αποτελείται στην πλειονότητά του από «στελέχη» που δεν έχουν βγάλει ούτε
ένα μεροκάματο στον ιδιωτικό τομέα, δεν έχουν παλέψει ποτέ με μόνο όπλο
το βιογραφικό τους. Είναι λοιπόν φυσικό οι άνθρωποι να μην
καταλαβαίνουν πώς δουλεύει η αγορά. Για παράδειγμα, αντί να διασφαλίσουν
ότι το κράτος θα εποπτεύει σωστά τη λειτουργία των επιχειρήσεων,
προτιμούν να βάζουν μπουρλότο σε κάθε επένδυση. Επί της ουσίας, η μόνη
ανάπτυξη που ξέρουν είναι η κρατικοδίαιτη. Σε αυτό το μοντέλο έχει
εθιστεί και μεγάλο κομμάτι του επιχειρηματικού κόσμου.
Η τέταρτη
προϋπόθεση για ανάπτυξη είναι τα χρήματα, ελλείψει πρόσβασης στις
αγορές. Υποτίθεται ότι το ζήτημα της ρευστότητας θα λυθεί ώς έναν βαθμό
με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την καταβολή των ανεξόφλητων
οφειλών του κράτους από τις επόμενες δόσεις. Αλλά αυτό δεν φτάνει. Ολη η
δομή της οικονομίας μας είναι λάθος. Εχουμε τους περισσότερους
αναλογικά ελεύθερους επαγγελματίες στην Ευρώπη (που δεν εξάγουν), πάρα
πολλούς δημοσίους υπαλλήλους (που δεν εξάγουν), πάρα πολύ μικρές
επιχειρήσεις (που δεν εξάγουν) και πάρα πολλές άλλες επιχειρήσεις, οι
οποίες εμπορεύονται απλώς αγαθά που παράγονται στο εξωτερικό. Για να
προσαρμοστούν όλοι αυτοί σε έναν κόσμο χωρίς ιδιωτική και δημόσια
υπερκατανάλωση, για να στραφεί η οικονομία προς τα «διεθνώς εμπορεύσιμα
αγαθά», χρειάζεται υποστήριξη, υπό τη μορφή ενός ευρωπαϊκού σχεδίου
στοχευμένων επενδύσεων και κινήτρων στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να
δημιουργηθεί υγιής εγχώρια παραγωγική βάση. Διαφορετικά, εκατοντάδες
χιλιάδες άνθρωποι θα χαθούν στην πορεία προσαρμογής και οι εχθροί της
δημοκρατίας θα θριαμβεύσουν.
(του Νίκου Χρυσολωρά, από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 24/10/2012)