Για περισσότερο από δύο δεκαετίες, ο Αύγουστος ήταν ο πιο σκληρός μήνας για τους Ρώσους ηγέτες. Το πραξικόπημα του Αυγούστου το 1991 οδήγησε στην αποχώρηση του προέδρου Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και στο τέλος της Σοβιετικής Ενωσης.
Η χρεοκοπία, τον Αύγουστο του 1998, και η κατάρρευση του ρουβλίου κατήργησαν τις μεταρρυθμίσεις της ελεύθερης αγοράς του προέδρου Μπόρις Γιέλτσιν, και είχαν ως αποτέλεσμα την απόλυση του πρωθυπουργού του Σεργκέι Κιριγιένκο.
Τον ακόλουθο Αύγουστο, ένας άρρωστος και αδύναμος Γιέλτσιν ανακοίνωσε ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο τέταρτος πρωθυπουργός σε ένα χρόνο, σύντομα θα αναλάμβανε την προεδρία.
Αυτή η κατάρα του καλοκαιριού έδωσε πρόσφατα την θέση της στον «Δεκέμβριο της δυστυχίας» - τουλάχιστον για τους οπαδούς της δημοκρατίας. Ο μήνας ξεκίνησε με τις διεθνείς εκκλήσεις για μποϊκοτάζ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Φεβρουαρίου στο Σότσι, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για έναν νόμο του Κρεμλίνου που απαγορεύει την «προπαγάνδα υπέρ των ομοφυλοφίλων».
Ακολούθησε η πολιτική αναταραχή στη γειτονική Ουκρανία, όπου διαδηλωτές προσπάθησαν, και για άλλη μια φορά απέτυχαν, να ανατρέψουν τους μη δημοκρατικούς ηγέτες τους. Η χρονιά έκλεισε με δύο βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στο Βόλγκογκραντ, που στοίχισαν δεκάδες ζωές. Με την επίθεση στο Βόλγκογκραντ, πρώην Τσαρίτσιν (πόλη των τσάρων) και αργότερα Στάλινγκραντ (το σύμβολο της σοβιετικής αντίστασης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο), οι τρομοκράτες - πιθανότατα Τσετσένοι ισλαμιστές φονταμενταλιστές - δεν θα μπορούσαν να διαλέξουν μια πιο εμβληματική ρωσική πόλη.
Επιπλέον, τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Πούτιν έκανε χρήση υψηλού προφίλ αυτού του πιο αυτοκρατορικού των προνομίων, της προεδρικής χάρης, απελευθερώνοντας, μεταξύ άλλων, τον πρώην μεγιστάνα Χοντορκόφσκι (ο οποίος είχε περάσει μια δεκαετία πίσω από τα κάγκελα) και δύο μέλη του πανκ συγκροτήματος διαμαρτυρίας Pussy Riot.
Αυτές οι φαινομενικές πράξεις ελέους παρουσιάστηκαν ως σοφές αποφάσεις ενός καλοπροαίρετου σύγχρονου τσάρου στο όνομα των παραδοσιακών αξιών, μακριά από την παρακμή της Δύσης - ασχέτως του ότι δυτικές κυβερνήσεις ήταν εκείνες που πίεσαν πιο επίμονα για την απελευθέρωση των κρατουμένων.
Πράγματι, το πραγματικό κίνητρο του Πούτιν για τα συγχωροχάρτια δεν είχε καμμία σχέση με οποιαδήποτε παραδοσιακή έννοια του νόμου και της τάξης, πολύ λιγότερο με μια κίνηση προς τη δημοκρατία. Αντίθετα, ελευθερώνοντας τους αντιπάλους του, προσπάθησε να κατευνάσει τους επικριτές από το εξωτερικό, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Αλλά, όπως απέδειξαν οι «απάνθρωπες πράξεις τρομοκρατίας» (όπως τις χαρακτήρισε ο ίδιος ο Πούτιν) στο Βόλγκογκραντ, οι νίκες τακτικής δεν οδηγούν πάντα σε στρατηγική επιτυχία. Η προσπάθεια του Πούτιν να κατευνάσει τον Βόρειο Καύκασο εγκαθιστώντας τον ωμό Ραμζάν Καντίροφ ως αρχηγό της Δημοκρατίας της Τσετσενίας οδήγησε σε μια εύθραυστη de facto εκεχειρία, που έχει αφήσει την Ρωσία πιο ευάλωτη από ποτέ στην τρομοκρατία.
Με την καταστολή της αντιπολίτευσης στη Μόσχα, στο Γκρόζνι, και αλλού, ο Πούτιν έχει σκεπάσει απλώς μία χύτρα που κοχλάζει. Μέρος της δυσκολίας του Κρεμλίνου πηγάζει από την αξιοσημείωτη έλλειψη οράματος - μια θεμελιώδη αδυναμία να καταλάβει τί είναι, τί θα είναι, ή τί μπορεί να γίνει η Ρωσία. Γνωρίζουμε ότι δεν είναι πλέον μια οικονομική δύναμη (παρά τα αποθέματα πετρελαίου). Ούτε είναι ισότιμη με τις ΗΠΑ, ή ακόμη και με την Κίνα, στις διεθνείς υποθέσεις. Αλλά δεν είναι καθόλου σαφές τι
θέλει να γίνει η Ρωσία: να εφεύρει εκ νέου την αυτοκρατορία, να γίνει μια νέα απολυταρχία, μια «κυρίαρχη» δημοκρατία, ή ίσως κάτι άλλο.
Πριν από έναν αιώνα, ο μήνας Αύγουστος σηματοδότησε την έναρξη μια σύγκρουσης στην Ευρώπη, οι καταστροφικές συνέπειες της οποίας εξακολουθούν να διαμορφώνουν την Ρωσία. Το 1913, οι αυτοκρατορικές εντάσεις στα Βαλκάνια φαίνονταν σαν να είχαν υποχωρήσει, και όμως το 1914 σηματοδότησε την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου. Η ελπίδα μου για το 2014 είναι ότι η ύβρις του Πούτιν δεν θα οδηγήσει την Ρωσία σε έναν παρόμοιο δρόμο.
* Η κυρία Nina L. Khrushcheva είναι καθηγήτρια στο New School University της Νέας Υόρκης, και δισέγγονη του προέδρου της ΕΣΣΔ το διάστημα 1958-1964 Νικίτα Χρουστσόφ.
(από το "Βήμα")