του Κ.Ν. Σταμπολή
Στις 8 Μαρτίου 2005, δηλαδή ένα χρόνο μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη Ν. Δημοκρατία, ο πρωθυπουργός σε συνέντευξή του στην Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου, εδήλωσε απερίφραστα ότι μεταξύ των μεταρρυθμίσεων που επιδιώκει η κυβέρνηση είναι η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Μερικές εβδομάδες ενωρίτερα ο υπουργός Ανάπτυξης, κ. Δημ. Σιούφας είχε ανακηρύξει το 2005 «έτος ανταγωνιστικότητας».
Γι’ αυτό όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε πριν δύο εβδομάδες την πρόθεση της να προχωρήσει στην νομική ρύθμιση του θέματος, καταθέτοντας προς τούτο σχέδιο νόμου με θέμα την τροποποίηση του Ν. 2773/1999 περί «Απελευθέρωσης της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας – Ρύθμιση Θεμάτων Ενεργειακής Πολιτικής και Λοιπές Διατάξεις», η αγορά υπεδέχθη θετικά την πρωτοβουλία αυτή ελπίζοντας ότι σύντομα θα εδίδετο τέλος σε μία εκκρεμότητα πέντε ετών. Νωρίτερα, στις αρχές Μαΐου, ο Υπουργός Ανάπτυξης είχε εγκρίνει μετά από την τετραετή κωλυσιεργία της προηγούμενης κυβέρνησης, τον Κώδικα Διαχείρισης Συστήματος. Μία κίνηση ουσίας η οποία αναμφίβολα συμβάλει στην δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Απογοήτευση
Όμως η καλοπροαίρετη διάθεση με την οποία οι επενδυτές, ανεξάρτητοι παραγωγοί, υποδέχθεισαν αρχικά τις προτεινόμενες κυβερνητικές ρυθμίσεις μέσω του ανακοινωθέντος νέου νομικού πλαισίου, γρήγορα μετατράπηκε σε απογοήτευση, αφού το νέο νομοσχέδιο – το οποίο ευρίσκεται υπό δημόσια διαβούλευση – εάν τελικά εγκριθεί στην παρούσα του μορφή, ουσιαστικά ενισχύει περαιτέρω την θέση της ΔΕΗ και εξασφαλίζει την επέκταση του δημοσίου τομέα στην ηλεκτροπαραγωγή ( μέσω νέων ηλεκτροπαραγωγών μονάδων από την ΔΕΗ, τα ΕΛΠΕ και την ΔΕΠΑ) εις βάρος των αμιγών ιδιωτικών επιχειρήσεων που έχουν αδειοδοτηθεί και αναμένουν τον διαγωνισμό του Διαχειριστή Συστήματος, του γνωστού ΔΕΣΜΗΕ, για να συνάψουν συμβάσεις ισχύος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο διαγωνισμός αυτός αφορά διαθεσιμότητα ισχύος 900 – 1300 MW, όση δηλαδή θα είναι η συνολική ισχύς των νέων ιδιωτικών μονάδων που υπολογίζονται σε 3 – 4 και θα κατασκευαστούν από αντίστοιχα επιχειρηματικά σχήματα (δηλ. Όμιλος Μυτιληναίου, ΤΕΡΝΑ, ENELCO, Motoroil, Χαλυβουργική κα) που έχουν λάβει σχετικές άδειες.
Οι συμβάσεις παραγωγής ισχύος, εισήχθησαν βάσει προγενέστερης νομοθετικής ρύθμισης (βλέπε Ν.3175/2003) σε μία προσπάθεια να διορθωθούν οι αδυναμίες του Ν. 2773/99, καθιερώνοντας την λειτουργία της Ημερήσιας Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, στην οποία η ΔΕΗ και οι νέοι παραγωγοί θα μπορούν να πωλούν την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια. Πιο συγκεκριμένα, για τις ιδιωτικές μονάδες (οι οποίες σε αντίθεση με την ΔΕΗ που χρησιμοποιεί φθηνό εγχώριο λιγνίτη, θα καίνε ακριβό εισαγόμενο φυσικό αέριο) και προκειμένου να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον ασφαλείας, προβλέπεται η υπογραφή Συμβάσεων Ισχύος Παραγωγής με τον ΔΕΣΜΗΕ, 10ετούς ή 12ετούς διαρκείας, έτσι που οι ιδιώτες παραγωγοί να μπορούν να λειτουργούν τις μονάδες τους για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα μέσα στο έτος ώστε να διασφαλιστεί η επένδυσή τους και η τραπεζική χρηματοδότησή τους – πράγμα απαραίτητο.
Μετάθεση στο 2011
Επίσης, μέσω των ανωτέρω Συμβάσεων Ισχύων Παραγωγής, ο ΔΕΣΜΗΕ, ο οποίος έχει την ευθύνη λειτουργίας του ηλεκτρικού δικτύου της χώρας, εξασφαλίζει μακροχρόνια διαθεσιμότητα επαρκούς ισχύος παραγωγής και επαρκή περιθώρια εφεδρείας σε περίπτωση διακοπών ηλ. ενέργειας (ελληνιστί : black out). Με τον νέο νόμο όμως παρατείνεται η προθεσμία για την ένταξη των νέων μονάδων συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 900 MW που θα κατασκευαστούν από τους ανεξάρτητους παραγωγούς από 1.07.2007 που ίσχυε έως τώρα, μέχρι τις 31.12.2011 ενώ προβλέπεται και επαύξηση της ισχύος αυτής μέχρι 400 MW. Δηλαδή μετατίθεται σε βάθος χρόνου η υποχρέωση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανεξάρτητους παραγωγούς αφού η κυβέρνηση δεν είναι άμεσα υποχρεωμένη να καλύψει τις ανάγκες παραγωγής ισχύος που αναμφισβήτητα θα δημιουργηθούν πριν το 2011.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΔΕΗ ο ρυθμός αύξησης της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος την περίοδο 2000 – 2004 ήτο 3,8% ενώ αυτός προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 3,0% μεταξύ 2005 – 2009. Για να καλυφθεί η ζήτηση η ΔΕΗ έχει προγραμματίσει την ένταξη στο δίκτυο στις αρχές του 2006 της νέας μονάδας, το Λαύριο Ν.5 ισχύος 400 MW. Το δίκτυο θα ενισχυθεί περαιτέρω με τη μονάδα των ΕΛΠΕ (400 MW) το 2006 ενώ το 2007 το δίκτυο θα ελαφρυνθεί από τη λειτουργία μονάδος συμπαραγωγής που ήδη κατασκευάζει ο όμιλος Μυτιληναίου στα Άσπρα Σπίτια η οποία θα αναλάβει την κάλυψη φορτίου 335 MW της Αλουμινίου Ελλάδος το οποίο μέχρι τα τέλη του 2006 θα καλύπτεται ακόμα από το δίκτυο της ΔΕΗ. Επίσης το 2009 η ΔΕΗ υπολογίζει να έχει ολοκληρώσει τη μονάδα Αλιβέρι Νο 5 ισχύος 400 MW.
"Χαλαρή" διάθεση
Βάσει των ανωτέρω εξελίξεων είναι λογικό το ΥΠΑΝ να μην ανησυχεί ιδιαίτερα για την ένταξη στο δίκτυο το 2007 – 2008 των νέων μονάδων που θα κατασκευαστούν από τους ανεξάρτητους παραγωγούς, για αυτό και μεταθέτει για πολύ αργότερα την ένταξή τους. Όμως οι επενδυτές θεωρούν ότι εξακολουθεί να είναι ασαφής ο τρόπος που θα καλυφθεί η ταχύρυθμα αυξανόμενη ζήτηση στο μεσοδιάστημα 2007-2011, και παρατηρούν ότι υπάρχει αντίφαση μεταξύ αφ’ ενός των πολυάριθμων δημόσιων δηλώσεων για επικίνδυνο έλλειμμα ηλεκτρικής ισχύος στην χώρα, αφ’ ετέρου της συνεχιζόμενης πολύχρονης καθυστέρησης και της «χαλαρής» διάθεσης που επικρατεί, όσον αφορά την προκήρυξη του διαγωνισμού του ΔΕΣΜΗΕ για τα 900 MW, δηλαδή στην ουσία για δύο μόνο ιδιωτικές μονάδες, εάν ως τρίτη εκληφθεί η μονάδα των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη η οποία θα αρχίσει την λειτουργία της περί τα τέλη του έτους.
Από την άλλη πλευρά η κατάργηση της απαίτησης του αντίστοιχου άρθρου του Ν.2773/99, σύμφωνα με την οποία ο κάτοχος αδείας προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει είτε να έχει στην κυριότητά του επαρκές δυναμικό παραγωγής εγκατεστημένο σε κράτος – μέλος της Ε.Ε., είτε να διαθέτει μακροχρόνιες εγγυήσεις για την εξασφάλιση επαρκούς παραγωγικού δυναμικού στην Ε.Ε, απελευθερώνει πλήρως τον τομέα εμπορίας ηλεκτρικού ρεύματος και έτσι συμβάλλει κατ’ ένα τρόπο στην δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού. Όμως με τους σοβαρούς περιορισμούς που υφίστανται στην εισαγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, λόγω των περιορισμένων διασυνδέσεων (Σήμερα μόνο 1.200 MW μπορούν να εισαχθούν συνολικά μέσω Ιταλίας και Βουλγαρίας) θα απαιτηθεί μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρις ότου ενισχυθούν περαιτέρω οι διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις της χώρας και οι εισαγωγές μπορέσουν να ανταγωνιστούν την εγχώρια παραγωγή. Κατά μία ερμηνεία η πλήρης απελευθέρωση των εισαγωγών μπορεί να αποτελέσει και αντικίνητρο για επενδύσεις σε νέες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες.
Ο διαχωρισμός
Σημαντική είναι εξ’ άλλου και η επισήμανση εκ μέρους των επενδυτών ότι ενώ ο νέος νόμος εισάγει την τήρηση χωριστών λογαριασμών, μάλιστα για κάθε σταθμό ηλεκτροπαραγωγής ξεχωριστά και άρα ενισχύει την διαφάνεια και την ισότιμη μεταχείριση όλων των ηλεκτροπαραγωγών, δημόσιων και ιδιωτικών, ο νέος νόμος εντούτοις δεν αντιμετωπίζει καθόλου την πάγια απαίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για λογιστικό διαχωρισμό των δραστηριοτήτων εξόρυξης (λιγνίτη) και ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ Α.Ε (το γνωστό unbundling) καθώς και τα συμπαρομαρτούντα νομικά προβλήματα της ΔΕΗ με την Ε. Επιτροπή, αλλά και με τη ΡΑΕ. Είναι προφανές ότι η κατάργηση, συλλήβδην, της απαίτησης για τήρηση χωριστού λογαριασμού παραγωγής θα επιτείνει τα ήδη υφιστάμενα σοβαρά προβλήματα προσαρμογής του Ελληνικού τομέα ηλεκτρισμού με το Κοινοτικό Δίκαιο.
Έτσι αντί να περιορίσει την επέκταση της ΔΕΗ, το νέο νομοσχέδιο δίδει το δικαίωμα στην Επιχείρηση να αντικαταστήσει παλαιές μονάδες της, υπολειτουργούσες ή σε ψυχρή εφεδρεία, με νέες μονάδες που θα καίνε φυσικό αέριο ή εισαγόμενο άνθρακα συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 1600 MW μέσα στην επόμενη πενταετία. Η ΔΕΗ ήδη προχώρησε στις διαδικασίες για τη δημιουργία νέας μονάδας φυσικού αερίου 400 MW στο Αλιβέρι.
Σύμφωνα με πηγές προσκείμενες στην διοίκηση του ΔΕΣΜΗΕ, η διακήρυξη του διαγωνισμού για τις συμβάσεις ισχύος θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου οπότε και θα τεθεί υπό διαβούλευση, με την προοπτική αυτή να έχει δημοσιευτεί μέχρι τα τέλη του έτους ή το αργότερο στις αρχές του 2006. Εάν υποθέσουμε ότι ο διαγωνισμός δίδει μία περίοδο 6 μηνών για την υποβολή προσφορών φθάνουμε αισίως στο καλοκαίρι του 2006. Εκτιμάται δε ότι ο ΔΕΣΜΗΕ θα χρειαστεί ακόμη 6 μήνες για την αξιολόγηση των προσφορών, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ουδείς ανεξάρτητος παραγωγός – εάν φυσικά έχει αντέξει μέχρι τότε – θα είναι σε θέση να υπογράψει συμβάσεις πριν από τα μέσα του 2007, το οποίο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ουδείς νέος σταθμός θα αρχίσει να κατασκευάζεται πριν τις αρχές του 2008 το ενωρίτερο. Έτσι, εκ των πραγμάτων ενώ ο ισχύον νόμος προβλέπει ότι οι νέες μονάδες θα ετίθεντο σε λειτουργία μέχρι τα μέσα του 2007 ο νέος νόμος μεταθέτει την ημερομηνία αυτή το 2010, αφού οι ανάγκες μέχρι τότε θα καλυφθούν από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που θα ανήκουν σε εταιρείες του ευρύτερου δημοσίου τομέα.
Ανώτεροι τραπεζικοί κύκλοι οι οποίοι παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την εξέλιξη της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται λίαν προβληματισμένοι με το νέο νομοσχέδιο καθ’ ότι εκτιμούν ότι με τις μεθοδεύσεις που εισάγει απομακρύνεται η δυνατότητα μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής στην χώρα μας στο άμεσο μέλλον. Οι ίδιοι κύκλοι εκφράζουν επίσης σοβαρές επιφυλάξεις για την έκβαση του υπό μελέτη διαγωνισμού του ΔΕΣΜΗΕ από την άποψη συμμετοχής στο διαγωνισμό ενδιαφερομένων επενδυτών. «Η αναβολή του διαγωνισμού του ΔΕΣΜΗΕ για το 2006/07 αναμφίβολα ενισχύει την θέση της ΔΕΗ και των ΕΛΠΕ ενώ υποβιβάζει και αποθαρρύνει την όποια ιδιωτική πρωτοβουλία και παραπέμπει στις Ελληνικές Καλένδες την δημιουργία ανταγωνιστικών συνθηκών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Και αυτά όλα συμβαίνουν σε περίοδο που η κυβέρνηση υποτίθεται ότι προσπαθεί να ενισχύσει τον ανταγωνισμό» παρατηρεί γνωστό στέλεχος του ηλεκτρικού τομέα της χώρας.
Σε αντίθεση με την απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών η οποία ξεκίνησε το 1993 με την είσοδο των παροχέων κινητής τηλεφωνίας, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα δεν μπορεί να προσμένει κάποια αντίστοιχη εξέλιξη η οποία θα πυροδοτούσε τον ανταγωνισμό, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπάρχει, ούτε πρόκειται να υπάρξει στο ορατό μέλλον τουλάχιστον, διαχωρισμός μεταξύ σταθερού δικτύου ηλεκτρισμού και κινητού ή αόρατου δικτύου μεταφοράς ενέργειας. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από χιλιάδες μικρούς παραγωγούς, κυρίως μέσω φωτοβολταϊκών, υδροηλεκτρικών και αιολικών μονάδων δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ισοδύναμος παρέμβαση κυρίως λόγω μεγέθους. Έτσι ο ανταγωνισμός μπορεί να προέλθει μόνο εάν ανεξάρτητοι παραγωγοί με μεγάλες θερμικές μονάδες, παράγουν και προσφέρουν ηλεκτρικό ρεύμα στο δίκτυο σε ισότιμη βάση με τη ΔΕΗ.
Όμως η κυβέρνηση εγκλωβισμένη σε μία κρατικίστικη αντίληψη περί διαχείρισης της οικονομίας με το νέο νομοσχέδιο φαίνεται να χάνει το παιχνίδι των ιδιωτικών επενδύσεων στην ηλεκτρική ενέργεια. Από επενδυτικής πλευράς το πλήγμα θα είναι ιδιαίτερα βαρύ αφού στην ουσία ματαιώνονται επενδύσεις της τάξης του 1.0 – 1.5 δισεκ. ευρώ σε πρώτη φάση και η δημιουργία 1.500 – 2.000 νέων θέσεων μόνιμης απασχόλησης. Τέλος, πέρα από την μεταφορά μιας αρνητικής εικόνας προς τα διεθνή επενδυτικά κέντρα ενισχύονται οι λόγοι για παρέμβαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού της Ε.Ε την οποία ήδη απασχολεί η «αδικαιολόγητη αργοπορία ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα» ενώ αφήνεται η κατανάλωση έρμαιο των αναπόφευκτων διακοπών ηλεκτρισμού, που θα βλάψει το κύρος του κ. Καραμανλή.
*Σημ.: Οι αρχαίοι Έλληνες, ως γνωστόν, εστερούντο επισήμου ημερολογίου και χρονολογούσαν από νίκης Κοροίβου εις τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες το 774 π.Χ. Έτσι οι Ρωμαίοι, ειρωνευόμενοι έλεγαν εις CALENDAL GREACAS όταν ένα περιστατικό δεν επραγματοποιείτο.
από την Καθημερινή (07/08/2005)