του Κ.Ν.Σταμπολή
Μεγάλη κινητικότητα παρατηρείται εν μέσω θέρους, τόσο στο Υπουργείο Ανάπτυξης, το οποίο προωθεί το νομοσχέδιο για την «Απελευθέρωση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας», όσο και μεταξύ Ελλήνων και ξένων επενδυτών οι οποίοι ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν σχέδια για την κατασκευή και λειτουργία τριών ή και τεσσάρων νέων θερμικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Αν και μικρή η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (υπάρχουν μόλις 10.500 MW εγκατεστημένης ισχύος στο διασυνδεδεμένο σύστημα) το ενδιαφέρον από τους λεγόμενους «ανεξάρτητους παραγωγούς» είναι μεγάλο για δύο κυρίως λόγους:
(α) Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ουσιαστικά τώρα απελευθερώνεται και τα επόμενα δύο με τρία χρόνια θεωρείται περίοδος εξαιρετικά κρίσιμη για το πώς θα κινηθεί η αγορά και τι συνθήκες θα διαμορφωθούν.
(β) Η Ελληνική αγορά θεωρείται ώριμη τόσο ως προς τη διάταξη του ηλεκτρικού της συστήματος (δηλ. μεταφορά, διανομή, διεθνείς διασυνδέσεις), τους επιλέγοντες πελάτες της αλλά και ως προς τη χρηματοοικονομική της δομή και λειτουργία (π.χ εξελιγμένο τραπεζικό σύστημα).
Με το νέο νομοσχέδιο που προωθεί το ΥΠΑΝ αφενός αποβλέπει στο να διαμορφωθεί ένα σύγχρονο πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς, και αφετέρου να εξασφαλισθεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα των νέων ιδιωτικών μονάδων μέσω των Συμβάσεων Παραγωγής Ισχύος τις οποίες θα κληθούν να υπογράψουν με τον ανεξάρτητο διαχειριστή του συστήματος, τον ΔΕΣΜΗΕ, μετά από σχετικό διαγωνισμό όπου θα τους ζητηθεί να προσφέρουν εγγυημένη ισχύ για ορισμένες ώρες τον χρόνο.
Οι Συμβάσεις Παραγωγής Ισχύος
Οι συμβάσεις παραγωγής ισχύος, εισήχθησαν βάσει προγενέστερης νομοθετικής ρύθμισης (βλέπε Ν.3175/2003) σε μία προσπάθεια να διορθωθούν οι αδυναμίες του Ν. 2773/99, καθιερώνοντας την λειτουργία της Ημερήσιας Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, στην οποία η ΔΕΗ και οι νέοι παραγωγοί θα μπορούν να πωλούν την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια. Πιο συγκεκριμένα, για τις ιδιωτικές μονάδες (οι οποίες σε αντίθεση με την ΔΕΗ που χρησιμοποιεί φθηνό εγχώριο λιγνίτη, θα καίνε ακριβό εισαγόμενο φυσικό αέριο) και προκειμένου να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον ασφαλείας, προβλέπεται η υπογραφή Συμβάσεων Ισχύος Παραγωγής με τον ΔΕΣΜΗΕ, 10ετούς ή 12ετούς διαρκείας, έτσι που οι ιδιώτες παραγωγοί να μπορούν να λειτουργούν τις μονάδες τους για ορισμένες ελάχιστες ώρες μέσα στο έτος ώστε να διασφαλιστεί η επένδυσή τους και η τραπεζική χρηματοδότησή τους – πράγμα απαραίτητο.
Ο διαγωνισμός αυτός αφορά διαθεσιμότητα ισχύος 900 – 1300 MW, όση δηλαδή θα είναι η συνολική ισχύς των νέων ιδιωτικών μονάδων που υπολογίζονται σε 3 – 4 και θα κατασκευαστούν από αντίστοιχα επιχειρηματικά σχήματα. Ο πρώτος διαγωνισμός εκτιμάται ότι θα έχει οργανωθεί μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους και θα αφορά μία ελάχιστη ισχύ 300 MW. Ενώ εντός έξι το πολύ μηνών θα οργανωθεί και δεύτερος ή και τρίτος διαγωνισμός για επιπλέον 300 ή 600 MW. Το ΥΠΑΝ δεν έχει αποφασίσει ακόμη εάν θα ζητήσει προσφορές ισχύος για ένα ή περισσότερους σταθμούς σε πρώτη φάση. Στόχος του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Σιούφα όπως δήλωσε στον «Μ» είναι «όπως εντός του 2006 να έχει υπογραφεί η πρώτη σύμβαση ισχύος με τουλάχιστον έναν αμιγή ανεξάρτητο παραγωγό από τον ιδιωτικό τομέα έτσι ώστε να γίνει η αρχή και να ανοίξει η αγορά». «Είμεθα αποφασισμένοι», τονίζει ο κ. Σιούφας «να θέσουμε τέρμα στο μονοπώλιο της ΔΕΗ, να ικανοποιήσουμε πλήρως την Κοινοτική Οδηγία 54/2003 και παράλληλα να δημιουργήσουμε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού προσελκύοντας επενδύσεις και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας». Από επενδυτικής άποψης οι 3 – 4 νέες μονάδες αντιστοιχούν σε 1,2 – 1,6 δισ. εκ. ευρώ και πρόκειται να δημιουργήσουν 1.500 με 2.000 νέες θέσεις μόνιμης απασχόλησης.
Οι Ανάγκες για Νέες Μονάδες
Σύμφωνα με στοιχεία της ΔΕΗ ο ρυθμός αύξησης της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα την περίοδο 2000 – 2004 ήτο 3,8% ενώ αυτός προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 3,0% μεταξύ 2005 – 2009. Για να καλυφθεί η ζήτηση ο ΔΕΣΜΗΕ έχει προγραμματίσει την ένταξη στο δίκτυο στις αρχές του 2006 της νέας μονάδας της ΔΕΗ, το Λαύριο Ν.5 ισχύος 400 MW. Το δίκτυο θα ενισχυθεί περαιτέρω με τη μονάδα των ΕΛΠΕ (400 MW) το 2006 ενώ το 2007 το δίκτυο θα ελαφρυνθεί από τη λειτουργία μονάδος συμπαραγωγής που ήδη κατασκευάζει ο όμιλος Μυτιληναίου στα Άσπρα Σπίτια η οποία θα αναλάβει την κάλυψη φορτίου 335 MW της Αλουμινίο Ελλάδος το οποίο μέχρι τα τέλη του 2006 θα καλύπτεται ακόμα από το δίκτυο της ΔΕΗ. Επίσης το 2009 η ΔΕΗ υπολογίζει να έχει ολοκληρώσει τη μονάδα Αλιβέρι Νο 5 ισχύος 400 MW.
Όμως για την χρονική περίοδο 2006 – 2012 εκτιμάται ότι για να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες του δικτύου θα χρειαστούν συνολικά τουλάχιστον 2.800 MW νέας εγκατεστημένης ισχύος, δηλαδή μία μονάδα των 400 MW το χρόνο. Εξαιρουμένης της μονάδας των ΕΛΠΕ, η οποία θα ενταχθεί στο σύστημα το 2005, και των δύο μονάδων της ΔΕΗ (Λαύριο και Αλιβέρι) θα πρέπει να κατασκευασθούν από τους ανεξάρτητους παραγωγούς μονάδες ισχύος 1.600 MW.
Οι Νέοι Παίκτες
Αυτοί συμπεριλαμβάνουν τους αδειοδοτηθέντες από την ΡΑΕ ανεξάρτητους παραγωγούς οι οποίοι διαθέτουν κατάλληλα οικόπεδα, όπου έχει γίνει η χωροθέτηση, πρόσβαση σε παροχή φυσικού αερίου ενώ έχουν εκπονήσει μελέτες για την κατασκευή και λειτουργία των σταθμών τους. Οι πιο ώριμοι από αυτούς είναι οι εξής:
(α) Ο Όμιλος ΓΕΚ – ΤΕΡΝΑ, ο οποίος μέσω της «ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ» και της «ΗΡΩΝ» ήδη δραστηριοποιείται στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με αιολικά πάρκα αλλά και με συμβατικές μονάδες φυσικού αερίου ανοικτού κύκλου (150 MW) στη Θήβα. Ο Όμιλος διαθέτει σημαντική υποδομή στον ενεργειακό τομέα και θεωρείται βέβαιο ότι θα διεκδικήσει την πρώτη ή δεύτερη άδεια για την κατασκευή μονάδος 400 MW σε οικόπεδο δίπλα στο ήδη λειτουργούντα «Μικρό Ήρων» ο οποίος παρέχει επικουρικές υπηρεσίες στον ΔΕΣΜΗΕ ενώ συχνά καλείται να συμμετάσχει στην Η.Α.Η.Ε.
(β) Ο Όμιλος Μυτιληναίου θα διεκδικήσει και αυτός μία από τις πρώτες συμβάσεις καθότι το ενεργειακό έχει μπει στην πρώτη γραμμή των επενδυτικών σχεδίων του Ευάγγελου Μυτιληναίου μετά την απόκτηση της Αλουμινίου της Ελλάδος. Ήδη κατασκευάζεται στα Άσπρα Σπίτια μονάδα συμπαραγωγής 390 MW η οποία όταν ολοκληρωθεί το 2007 θα καλύπτει πλήρως τις ενεργειακές ανάγκες του εργοστασίου αλουμινίου. Ο Όμιλος Μυτιληναίου έχει κάθε λόγο να προωθήσει την κατασκευή μιας δεύτερης μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 400 MW, στον ίδιο χώρο εξασφαλίζοντας σημαντικές οικονομίες κλίμακος και δημιουργώντας στην ουσία ένα σημαντικό ενεργειακό κέντρο, στην Στερεά Ελλάδα.
(γ) Ο Όμιλος Κοπελούζου, μέσω της Προμηθέας Gas και της ENELCO, πρόκειται κι αυτός σε πρώτη φάση να διεκδικήσει τουλάχιστον μία σύμβαση για την κατασκευή μονάδος 440 MW στη Χαιρώνεια Λιβαδειάς ενώ αργότερα σκοπεύει να επιδιώξει την κατασκευή μιας δεύτερης μονάδας επίσης 440 MW στον Έβρο για την οποία έχει λάβει άδεια.
(δ) Η Motor Oil διεκδικεί και αυτή την κατασκευή μιας μονάδας 400 MW η οποία θα κατασκευασθεί στους χώρους του διυλιστηρίου της στους Αγίους Θεοδώρους. Ήδη η ΔΕΠΑ προωθεί την κατασκευή αγωγού από τα Μέγαρα για τη μεταφορά φυσικού αερίου.
(ε) Αξίζει να σημειωθεί ότι άδειες παραγωγής έχουν λάβει επίσης οι εταιρείες Χαλυβουργική, Βιοχάλκο, σε σύμπραξη με την Ελληνική Τεχνοδομική και την Ιταλική EDISON.
Όσον αφορά τα ΕΛΠΕ δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμα από το ΥΠΑΝ ή τον ΔΕΣΜΗΕ εάν θα λάβουν καν μέρος στους επερχόμενους διαγωνισμούς αφού η μονάδα τους έχει ήδη κατασκευασθεί, δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρηματοδότησης και επιπλέον θα έχουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα απρόσκοπτης λειτουργίας του σταθμού στη Θεσσαλονίκη για τουλάχιστον 2 – 3 χρόνια, περίοδος κατά την οποία θα κατασκευάζονται οι μονάδες των άλλων παραγωγών.
Προβληματισμοί
Ανώτεροι τραπεζικοί κύκλοι οι οποίοι παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την εξέλιξη της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται λίαν προβληματισμένοι με το νέο νομοσχέδιο καθ’ ότι εκτιμούν ότι με τις μεθοδεύσεις που εισάγει απομακρύνεται η δυνατότητα μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής στην χώρα μας στο άμεσο μέλλον. Το Ν/Σ έχει θέσει το 2011 ως ημερομηνία ορόσημο για τη λειτουργία των πρώτων μονάδων αντί του 2007 που ίσχυε έως τώρα. Οι ίδιοι κύκλοι εκφράζουν επίσης σοβαρές επιφυλάξεις για την έκβαση του υπό μελέτη διαγωνισμού του ΔΕΣΜΗΕ από την άποψη συμμετοχής στο διαγωνισμό ενδιαφερομένων επενδυτών. «Η αναβολή του διαγωνισμού του ΔΕΣΜΗΕ για το 2006/07 αναμφίβολα ενισχύει την θέση της ΔΕΗ και των ΕΛΠΕ ενώ υποβιβάζει και αποθαρρύνει την όποια ιδιωτική πρωτοβουλία και παραπέμπει στις Ελληνικές Καλένδες την δημιουργία ανταγωνιστικών συνθηκών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Και αυτά όλα συμβαίνουν σε περίοδο που η κυβέρνηση υποτίθεται ότι προσπαθεί να ενισχύσει τον ανταγωνισμό» παρατηρεί γνωστό στέλεχος του ηλεκτρικού τομέα της χώρας.
Σε αντίθεση με την απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών η οποία ξεκίνησε το 1993 με την είσοδο των παροχέων κινητής τηλεφωνίας, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα δεν μπορεί να προσμένει κάποια αντίστοιχη εξέλιξη η οποία θα πυροδοτούσε αίφνης τον ανταγωνισμό, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπάρχει, ούτε πρόκειται να υπάρξει στο ορατό μέλλον τουλάχιστον, διαχωρισμός μεταξύ σταθερού δικτύου ηλεκτρισμού και κινητού ή αόρατου δικτύου μεταφοράς ενέργειας. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από χιλιάδες μικρούς παραγωγούς, κυρίως μέσω φωτοβολταϊκών, υδροηλεκτρικών και αιολικών μονάδων δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ισοδύναμος παρέμβαση κυρίως λόγω μεγέθους. Έτσι ο ανταγωνισμός μπορεί να προέλθει μόνο εάν ανεξάρτητοι παραγωγοί με μεγάλες θερμικές μονάδες, παράγουν και προσφέρουν ηλεκτρικό ρεύμα στο δίκτυο σε ισότιμη βάση με τη ΔΕΗ. Αυτό είναι το ζητούμενο. Όμως η κυρίαρχη θέση της ΔΕΗ, και τα εμπόδια που συνεχώς δημιουργεί που στόχο έχουν την αναβολή του όλου εγχειρήματος της απελευθέρωσης, έχει ανησυχήσει βαθύτατα τους Έλληνες και ξένους επενδυτές, οι οποίοι έχουν αρχίσει να αναθεωρούν τα σχέδια τους για συμμετοχή στους επερχόμενους διαγωνισμούς του ΔΕΣΜΗΕ.