του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Τον τελευταίο καιρό, δυτικοί και μη συγγραφείς, καθώς και ειδικοί μελετητές του μουσουλμανικού κόσμου ασχολούνται με τον ρόλο των Μουσουλμάνων μεταναστών στις δυτικές χώρες. Θέτουν δε το ερώτημα αν οι μετανάστες αυτοί μπορούν τελικώς να ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες.
Ενδιαφέρον, από την άποψη αυτή, παρουσιάζουν οι απόψεις του Γάλλου συγγραφέως και ερευνητού, Ολιβιέ Ρουά, ο οποίος έγραψε προσφάτως ένα βιβλίο με τίτλο Παγκοσμιοποιημένο Ισλάμ: Η αναζήτηση μιας νέας Ούμας. Κατά τον Ολ. Ρουά, η Δύση και το Ισλάμ είναι κοντά όσο ποτέ άλλοτε. Διότι, υποστηρίζει, τα εκατομμύρια Μουσουλμάνων που μετανάστευσαν στην Δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ το έκαναν για να βρουν απασχόληση και να βελτιώσουν την ζωή τους. Έτσι, σε χώρες όπως η Γαλλία, οι νέοι Μουσουλμάνοι έχουν υιοθετήσει πολλά γαλλικά ήθη και έθιμα και οι εξαιρέσεις που παρατηρούνται στους κόλπους τους επιβεβαιώνουν τον γενικό κανόνα.
Η παγκοσμιοποίηση κάνει δυσδιάκριτη την σύνδεση μεταξύ μιας θρησκείας, μιας αρχέγονης κουλτούρας και μιας ειδικής κοινωνίας σε έναν συγκεκριμένο χώρο, γράφει ο Ολιβιέ Ρουά. Συνεπώς, με αφορμή την παγκοσμιοποίηση, το Ισλάμ έχει όλο και λιγότερη σύνδεση με έναν γεωγραφικό χώρο. Γι αυτό, και ο ιστορικός μουσουλμανικός χώρος της Μέσης Ανατολής επανασχηματίζεται από τους εθνικισμούς και από αυταρχικά κράτη, τα οποία ισχυρίζονται ότι απέναντι στην Δύση αποτελούν καλύτερη λύση από ό,τι η δημοκρατία. Ακόμα, στον βαθμό που η παγκοσμιοποίηση χρησιμοποιείται από τους νεοφονταμελιστές του Ισλάμ, τούς προσφέρει πολλές ευκαιρίες να εμβαθύνουν στην ισλαμική παράδοση εις βάρος της φιλελεύθερης εκδοχής της.
Συνεπώς, η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ευκαιρία αποσυνδέσεως του Ισλάμ από κάθε άλλη δεδομένου κουλτούρα και προσφέρει, έτσι, ένα πρότυπο που μπορεί να ισχυρίζεται ότι ξεπερνά κάθε άλλη πολιτισμική παράδοση. Γεννήθηκε, έτσι, το ριζοσπαστικό Ισλάμ, το οποίο σε κάποιον βαθμό άντλησε εμπνεύσεις και από το τριτοκοσμικό αντιαμερικανικό κίνημα, με το οποίο όμως δεν μπόρεσε να συμμαχήσει. Συμπερασματικά, κατά τον Ρουά, το ριζοσπαστικό Ισλάμ είναι εν μέρει προϊόν της παγκοσμιοποιήσεως και στόχος του είναι το να «μάχεται» πέρα από την σφαίρα μιας οποιασδήποτε πραγματικής ψυχολογικής ταυτότητος.
Από τις ανωτέρω απόψεις διαφοροποιείται ο συγγραφέας Ταρίκ Ραμαντάν, αιγυπτιακής καταγωγής πανεπιστημιακός στην Γενεύη και πρόσωπο αμφιλεγόμενο για τις ιδέες του τόσο στην Δύση όσο και στον ισλαμικό χώρο. Ο Τ. Ραμαντάν υποστηρίζει ότι οι Μουσουλμάνοι της Δύσεως απομονώθηκαν ενσυνειδήτως από τις δυτικές αξίες και συμπεριφορές και η απομόνωση αυτή αποτελεί τρόπο ζωής τους. Σήμερα, λοιπόν, υπακούουν στην –ασφαλώς εισαγόμενη– εξίσωση ότι: λιγότερη Δύση και λιγότερες δυτικές αξίες ίσον με περισσότερο Ισλάμ.
Η κατάσταση αυτή παραμένει ίδια, παρά τις νέες γενιές Μουσουλμάνων που προσετέθησαν στις δυτικές κοινωνίες. Για τον Τ. Ραμαντάν, στις σημερινές συνθήκες προέχει η εφεύρεση ενός ανεξάρτητου ευρωπαϊκού Ισλάμ. «Χρειάζεται να χωρίσουμε τις ισλαμικές αρχές από τις πρωτογενείς ρίζες τους και να τις αγκυροβολήσουμε στην πολιτιστική πραγματικότητα της Δυτικής Ευρώπης, στην οποία κατοικούν σήμερα 15 εκατομμύρια Μουσουλμάνοι», τονίζει. Έτσι, ο Τ. Ραμαντάν πιστεύει ότι είναι καιρός η μουσουλμανική σκέψη να εγκαταλείψει τις διαχωριστικές γραμμές οι οποίες προσδιόρισαν τον Ισλάμ σε αντίθεση με την Δύση. «Μπορώ να ενσωματώσω κάθε τι που δεν βρίσκεται σε αντίθεση με την θρησκεία μου και με την ταυτότητά μου, και αυτό αποτελεί επανάσταση».
Για να πραγματοποιηθεί μια παρόμοια επανάσταση, κατά τον συγγραφέα του βιβλίου Πώς μπορώ να είμαι Ευρωπαίος μουσουλμάνος, είναι απαραίτητο να ανεξαρτητοποιηθούν τα ευρωπαϊκά τζαμιά από ξένες επιρροές και χρηματοδοτήσεις. Παράλληλα, όμως, πρέπει να γίνει μία επανάγνωση της ισλαμικής σκέψεως και να εκδοθούν τα σχετικά βιβλία σε ευρωπαϊκές γλώσσες. Με άλλα λόγια, στην εποχή της παγκοσμιοποιήσεως, ο Ταρίκ Ραμαντάν προτείνει να αποτελέσει το Ισλάμ μέρος του ευρωπαϊκού θρησκευτικού τοπίου.
Με τις θέσεις και απόψεις του Τ. Ραμαντάν συμφωνεί εν μέρει και ο Αμερικανός καθηγητής του πανεπιστημίου του Πρίνστον, Μπέρναρ Λιούϊς. Υποστηρίζει ότι στην Δύση καλλιεργούνται πολλοί μύθοι γύρω από το Ισλάμ. Ωστόσο, υπογραμμίζει ότι το ίδιο συμβαίνει και από τα τηλεοπτικά δίκτυα της άλλης πλευράς, τα οποία κυριολεκτικώς μολύνουν την κοινή γνώμη της Μέσης Ανατολής, εμμέσως ή αμέσως, με ψέματα και με προγράμματα χιτλερικού τύπου προπαγάνδας. «Η κατάσταση αυτή έχει αρχή και τέλος. Όπως η επανάσταση της πληροφορήσεως ανέτρεψε την Σοβιετική Ένωση, έτσι σήμερα η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας θα δείξει στον μουσουλμανικό κόσμο ποια λάθη κάνει στις επιλογές του και ποιοι, τελικώς, τον εμπαίζουν για να τον κρατούν στην αμάθεια, πηγή της άγνοιας», γράφει ο Μπ. Λιούϊς.
Η ώρα που η δημοκρατία θα αρχίσει να μπαίνει στην ισλαμική κουλτούρα δεν είναι μακρυά, ελπίζει ο Αμερικανός καθηγητής. Και κάθε δημοκρατικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να εύχεται η Ιστορία να τον δικαιώσει.
από Εστία 24/08/2005