Καιρός να Φροντίσει τα Δικά της Ενεργειακά Συμφέροντα η Ελλάδα και να Σταματήσει να Εξυπηρετεί Σχέδια Τρίτων

Οι συνεχείς αναβολές και καθυστερήσεις της κρίσιμης συνάντησης μεταξύ ιθυνόντων της Ε. Επιτροπής και εκπροσώπων της Ρωσικής και Ουκρανικής κυβέρνησης ελαχιστοποιούν τις πιθανότητες για την εξεύρεση μίας συνολικής λύσης για τον εφοδιασμό της Ουκρανίας με Ρωσικό φυσικό αέριο και κατ’ επέκταση της ομαλοποίησης των παραδόσεων προς την Ευρωπαϊκή αγορά. Ως γνωστό η Ρωσική Gazprom έχει διακόψει τις παραδόσεις φυσικού αερίου προς την Ουκρανία από τις 16 Ιουνίου με την Ουκρανική εταιρεία φυσικού αερίου Naftogaz να μην έχει μπορέσει να επωφεληθεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για να αναπληρώσει με αέριο τις υπόγειες αποθηκευτικές δεξαμενές της. Έτσι είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι με την έλευση του χειμώνα θα αρχίσει να αποσπά ποσότητες αερίου από τους αγωγούς διέλευσης που μεταφέρουν Ρωσικό αέριο προς την Δυτική και ΝΑ Ευρώπη. Όπως ακριβώς, συνέβη το 2006 και 2009 όταν και πάλι, συνέπεια διαφωνιών για θέματα τιμών, η Gazprom είχε διακόψει την τροφοδοσία προς την Ουκρανία. Και ενώ τότε οι διακοπές στις παραδόσεις ποσοτήτων φυσικού αερίου προς τους Ευρωπαίους πελάτες της Gazprom είχαν κρατήσει μερικές ημέρες, σήμερα η κατάσταση είναι απείρως χειρότερη με ελλείψεις που ενδέχεται να διαρκέσουν μερικούς μήνες.

Ως εκ τούτου η χώρα μας θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσει σοβαρό έλλειμμα στις παραδώσεις ρωσικού φυσικού αερίου από τα τέλη Οκτωβρίου και μετά. Γιατί μπορεί μέχρι σήμερα η Ουκρανία να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες της από τα αποθέματα που διαθέτει, χάρις στους τεράστιους υπόγειους αποθηκευτικούς της χώρους, όμως με την έλευση του χειμώνα η κατάσταση θα αλλάξει, αφού προβλέπεται ότι η Naftogaz η κρατική της εταιρεία αερίου δεν θα διστάσει να αποσπάσει ένα μέρος του διερχόμενου αερίου προς κάλυψη των εγχώριων αναγκών. Έτσι η Ελλάδα, η Βουλγαρία και μερικές άλλες χώρες της ΝΑ Ευρώπης για μία ακόμη φορά θα βρεθούν μετέωρες στο έλεος των αγορών, χωρίς καύσιμα και αντιμέτωπες με μακρές περιόδους ελλείψεων στην ενεργειακή τους τροφοδοσία με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για την οικονομία τους και την επιβίωση του πληθυσμού υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες. Τους πολύ σοβαρούς αυτούς προβληματισμούς τούς έχ oυμε ήδη θέσει μετ’επιτάσεως σε αρθρογραφία μας στο energia. gr(εδώ) όπως και έχουμε αναφερθεί στα ενδεχόμενα σενάρια για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης ενεργειακής κρίσης.

Η ουκρανική κρίση και οι ευρύτεροι γεωπολιτικοί κίνδυνοι φαίνεται ότι σήμαναν τον κώδωνα του κινδύνου για την ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία προσπαθεί έστω και την τελευταία στιγμή να αναπτύξει ένα συντονισμένο σχέδιο δράσης ώστε να προλάβει τα χειρότερα,. Σχετικό πρόγραμμα με τις προτεραιότητες της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο θέμα, παρουσίασε στις Βρυξέλες πριν λίγες εβδομάδες ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Στο κείμενο τονίζεται ότι δεδομένης της εξάρτησης της Ευρώπης από ξένες ενεργειακές πηγές, ιδίως της Ρωσίας, κρίνεται απαραίτητη η δραστηριοποίηση σε έναν αριθμό από τομείς, όπως την βελτιστοποίηση των υποδομών, αλλά και την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων από διάφορες πηγές. Σημειώνεται ότι η Ρωσία καλύπτει σήμερα το 39% των αναγκών της Ε.Ε. σε αέριο και το 27% σε πετρέλαιο. Στα πλαίσια αυτά, η Ε.Ε. ανησυχεί για το ενδεχόμενο να διαταραχθούν οι ρωσικές εισαγωγές λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία, κάτι που θα είχε πολύ αρνητικές συνέπειες για τους Ευρωπαίους καταναλωτές, ιδιαίτερα αν συμβεί κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Εάν όμως κρίνουμε από τις συνεχείς ανακοινώσεις και τον καταιγισμό των non papersπερί ενεργειακής ασφάλειας που έρχονται από τις Βρυξέλλες, είναι φανερό ότι το κέντρο βάρους της επιδιωκόμενης Κοινής Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής δεν έχει και τόσο σχέση με τα καθημερινά και πρακτικά προβλήματα που καλούνται ολοένα και ποιο συχνά να αντιμετωπίσουν οι χώρες στην περιφέρεια όπως η Ελλάδα.

Το νέο ενεργειακό πρόγραμμα της Κομισιόν καθορίζει συγκεκριμένους στόχους και τομείς στους οποίους θα πρέπει να αναληφθεί συλλογική δράση, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα, όπως λ.χ. τα stress tests, τα οποία πραγματοποιήθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες από κάθε χώρα ξεχωριστά, για την ετοιμότητα των ενεργειακού συστήματος να αντιμετωπίσει μία κατάσταση κρίσης. Ωστόσο, τα μέτρα που καλούνται να εφαρμόσουν τα κοινοτικά όργανα και τα κράτη-μέλη ουδόλως ανταποκρίνονται προς τις αντίξοες συνθήκες που θα δημιουργηθούν και επηρεάζουν κυρίως τα κράτη της ΝΑ Ευρώπης, αφού δεν υπάρχουν εναλλακτικές οδοί εφοδιασμού των χωρών του Νότου με φυσικό αέριο πέραν της περιορισμένης δυνατότητας που προσφέρει η Ελλάδα με το τερματικό LNGστη Ρεβυθούσα.

Για αυτό ακριβώς τον λόγο ο Έλληνας υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιάννης Μανιάτης πριν από λίγες εβδομάδες έθεσε μετ’ επιτάσεως στην Ε. Επιτροπή το θέμα διασφάλισης ανεφοδιασμού των χωρών μελών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, με υγροποιημένο φυσικό αέριο. Σύμφωνα με την συλλογική που ανέπτυξε ο Έλληνας υπουργός σε περίπτωση κρίσης θα επικρατήσουν συνθήκες πανικού με αποτέλεσμα και οι τιμές του LNG να φθάσουν στα ύψη αλλά καιν να υπάρξει έλλειψη φορτίων. Άρα καλείται η ΕΕ να αναλάβει την ευθύνη και να δημιουργήσει ένα μηχανισμό για την εξασφάλιση ικανών ποσοτήτων LNG σε ελεγχόμενες τιμές. Άγνωστο παραμένει έως τώρα εάν και κατά πόσο ανταποκρίθηκε το Ευρωιερατείο στις Βρυξέλλες στην απόλυτα λογική και εφαρμόσιμη αυτή πρόταση της Ελλάδας και κατά πόσο θα μπορέσει να δημιουργήσει εγκαίρως τον απαιτούμενο μηχανισμό πριν της επερχόμενης κρίσης.

Μπορεί ο επόμενος χειμώνας να αποβεί ιδιαίτερα σκληρός, εάν όχι μοιραίος, για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας και της γύρω περιοχής. Όμως επ’ουδενί λόγο η Ελλάδα θα πρέπει να ταχθεί κατά του αγωγού South Streamτην κατασκευή του οποίου με διάφορα νομικά τεχνάσματα και εκβιασμούς προσπαθεί να αποτρέψει η Κομισιόν, υπό την αφόρητη πίεση του αμερικανικού State Department. Η αλήθεια είναι ότι ο εν λόγω αγωγός, η υλοποίηση του οποίου ευρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο- και εάν η Ε.Επιτροπή σταματήσει επιτέλους να δημιουργεί προβλήματα, θα ολοκληρωθεί εντός του 2016- αποτελεί μονόδρομο για την εξασφάλιση αδιάκοπης ροής φυσικού αερίου προς την Ν.Α.Ευρώπη αλλά και για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης γενικότερα. Ως γνωστόν, ο αγωγός αυτός παρακάμπτει την Ουκρανία μεταφέροντας φ. αέριο από τη Ρωσία μέσω Μαύρης Θάλασσας απευθείας στη Βουλγαρία και από εκεί προς τη δυτική Ευρώπη. Η Ρωσική Gazprom και οι Ευρωπαίοι εταίροι της (δηλ. οι εταιρείες ENI, EDFκαι Wintershallαπό τις κορυφαίες ενεργειακές ευρωπαϊκές εταιρείες) έχουν επενδύσει σ’ένα μακρόπνοο και ιδιαίτερα απαιτητικό από τεχνικής άποψης έργο το συνολικό κόστος του οποίου φτάνει τα 15 δισεκατομμύρια ευρώ (ο αγωγός θα έχει χωρητικότητα 63 δισεκατομμύρια κυβ. μέτρα κατ’έτος) με σκοπό να εξασφαλίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ενεργειακές ανάγκες των πελατών τους. Η δε παράκαμψη της Ουκρανίας επιβάλλεται λόγω των γνωστών και αμετακίνητων προβλημάτων της πρώτης με την μητέρα Ρωσία τα οποία δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορούν να αντιμετωπισθούν εύκολα και αναίμακτα, όπως τουλάχιστον δείχνουν οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών.

Θα πρέπει εδώ να υπενθυμίσουμε ότι οι ευρωπαϊκές κρίσεις προμήθειας αερίου το 2006 και το 2009 ξεκίνησαν από την Ουκρανία που έκανε πραγματικότητα την έμμεση απειλή της να κλέψει φυσικό αέριο που προοριζόταν για την Ευρώπη από τους αγωγούς διαμετακόμισης, εάν η Ρωσία απαιτούσε το Κίεβο να πληρώσει την τιμή της αγοράς μακροπρόθεσμα. Αυτά τα περιστατικά ενίσχυσαν την αποφασιστικότητα της Ρωσίας για την κατασκευή αγωγών κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα (Νord Stream) και τη Μαύρη Θάλασσα (South Stream) σε μια προσπάθεια να προστατέψει την σχέση της με την Ευρώπη (αναφορικά με το φυσικό αέριο) από τις προβληματικές της σχέσεις με την Ουκρανία. Μετά από αυτά τα περιστατικά, ιδιαίτερα μετά από την κρίση του 2009, μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές επιχειρήσεις επένδυσαν δισεκατομμύρια στον Nord Stream και στη συνέχεια στον South Stream προφανώς ενεργώντας ως εντολοδόχοι της ενεργειακής πολιτικής των κυβερνήσεών τους. Η παράκαμψη της Ουκρανίας έγινε στην πραγματικότητα μέρος της προσαρμογής της σχέσης Ρωσίας-Ευρώπης για το αέριο, στις μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Ωστόσο, όπως σημειώνουν πολιτικοί παρατηρητές το να βοηθηθεί η Ρωσία στην παράκαμψη της Ουκρανίας, δεν θεωρήθηκε ποτέ μια νόμιμη ευρωπαϊκή πολιτική από αρκετές χώρες-μέλη της ΕΕ. Η Κομισιόν -η οποία είχε δώσει “προτεραιότητα” στον Nord Stream και εν μέρει απάλλαξε τα χερσαία τμήματά του από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς- εμφανίστηκε τώρα να έχει δήθεν «ανυπέρβλητα» νομικά εμπόδια για τα χερσαία τμήματα του South Stream. Η ουκρανική κρίση φαίνεται να έχει διαταράξει την σχέση ισορροπίας, αφού σε πολιτικό επίπεδο, ο South Stream δεν μπορεί να προχωρήσει υπό το τρέχον νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο.

Οι γραφειοκράτες των Βρυξελών για χρόνια επιμένουν ότι η Ουκρανία θα γίνει αξιόπιστη μόνο εάν εφαρμόσει τις εμπνευσμένες από την ΕΕ μεταρρυθμίσεις στην βιομηχανία φυσικού αερίου, όπως τον διαχωρισμό της μεταφοράς και του εφοδιασμού. Αυτές τις μεταρρυθμίσεις τις έχουν υποσχεθεί σειρά Ουκρανών υπουργών, μεταξύ των οποίων και εκείνων που συμμετείχαν στην μετά το Maidan προσωρινή κυβέρνηση. Το Κίεβο προσφάτως ανακοίνωσε ότι οι κοινοπραξίες μεταξύ των ευρωπαϊκών εταιρειών και της ουκρανικής Naftogaz θα μπορούσαν να αγοράζουν ρωσικό αέριο στα ανατολικά σύνορα της χώρας και να το προωθούν προς την εσωτερική Ουκρανική αγορά. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, είχε υποστηριχθεί,ότι η διέλευση θα γινόταν ασφαλής και ο South Stream περιττός. Αυτό όμως είναι ένα τελείως φανταστικό σενάριο του Ευρωιερατείου το οποίο αρέσκεται σε σχεδιασμούς επί χάρτου αγνοώντας προκλητικά την επί εδάφους πραγματικότητα. Ασφαλώς και η Ρωσία, η οποία προμηθεύει με αέριο τους βόρειους και δυτικούς γείτονες της Ουκρανίας δεν θα παρέμενε απαθής σε μία τέτοια εξέλιξη. Και όπως γνωρίζουμε ήδη από την περασμένη εβδομάδα έχει αρχίσει να περιορίζει τις ποσότητες αερίου που παραδίδει στην Πολωνία, Σλοβακία και Τσεχία. Εάν οι παιδαριώδεις σχεδιασμοί των Βρυξελλών ενισχυθούν με την υποστήριξη του Κιέβου τότε απλούστατα η Ρωσία θα σταματήσει εντελώς τον εφοδιασμό με αέριο των ανωτέρω χωρών ώστε να αποκλείσει πλήρως την Ουκρανία. Γιατί μόνο με αυτόν τον τρόπο ίσως τελικά καταφέρει να αποσπάσει μία συνολική λύση για τον εφοδιασμό της Ουκρανίας και Ευρώπης με ταυτόχρονη και άνευ όρων αποδοχή του South Stream ως της βασικής οδού εφοδιασμού της Ευρώπης.

Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να επιθυμεί την ολοκλήρωση και λειτουργία του σημαντικού αυτού έργου το συντομότερο δυνατόν καθ’ότι είναι ο μόνος τρόπος να εξασφαλίσει τον απρόσκοπτο εφοδιασμό της από βορρά με φ.αέριο. Επιπλέον ο South Streamθα προσφέρει σημαντική ρευστότητα σε μία εξαιρετικά ρηχή περιφερειακή αγορά ενώ παράλληλα μπορεί ν’ αποτελέσει δίοδο για την διοχέτευση επιπλέον ποσοτήτων από την Κασπία προς την Ευρώπη, μέσω του υπό εκτέλεση διασυνδετηρίου αγωγού IGBπου θα ενώνει την Ελλάδα με την Βουλγαρία. Ακόμη θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ύπαρξη του South Streamείναι απόλυτα ενισχυτική του ρόλου που επιθυμεί να διαδραματίσει η χώρα μας ως περιφερειακός εμπορικός κόμβος φ.αερίου.

Θα πρέπει επιτέλους οι Ελληνικές κυβερνήσεις, του σήμερα και του αύριο, να αντιληφθούν ότι πέρα των καλών διπλωματικών σχέσεων και της απροκάλυπτης επίδειξης νομιμοφροσύνης προς την Ουάσινγκτον και το Βερολίνο, υπάρχουν και πολύ πρακτικά θέματα και πύλες ενεργειακού εφοδιασμού που δεν υπακούουν πάντοτε στις έωλες επιλογές και την υψηλή πολιτική των κατά περίπτωση υπερεθνικών decision makers. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να φροντίσει τα δικά της συμφέροντα ώστε να εξασφαλίσει την επάρκεια τού ενεργειακού της εφοδιασμού όπως αυτή κρίνει καλύτερα και όχι να εξυπηρετεί τ oυς ριψοκίνδυνους πολιτικούς σχεδιασμούς τρίτων.

Για αυτό η κυβέρνηση έχει υποχρέωση και καθήκον να ιεραρχήσει και να ξεχωρίσει προσεκτικά τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας και να προχωρήσει ανάλογα απορρίπτοντας με ρηματικές διακοινώσεις, και όχι μόνο, τις όποιες τυχόν ενστάσεις των ‘συμμάχων’ και ‘φίλων’ που θέλουν δήθεν το καλό μας. Ας πάρουμε για παράδειγμα την μικρή Αυστρία η οποία ευρίσκεται σε δυσμενέστερη γεωπολιτικά θέση σε σύγκριση με την Ελλάδα, καθ’ότι είναι μια καθαρά ηπειρωτική χώρα χωρίς διέξοδο προς την θάλασσα, η οποία εάν και κατ’επανάληψη απειλούμενη φραστικά και διπλωματικά από την Γερμανία και τις ΗΠΑ, έκανε την επιλογή της και τάχθηκε απροκάλυπτα υπέρ της κατασκευής του South Streamκαι της διασύνδεσης του δικτύου της με το εν λόγω αγωγό.(βλέπε δηλώσεις Roisτης OMV) Η δε Αυστρία απ’ότι γνωρίζουμε είναι πλήρες μέλος της Ε.Ενωσης και μάλιστα φιλοξενεί με μεγάλη επιτυχία στο έδαφος της πλείστους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς που σημαίνει ότι γνωρίζει πολύ καλά από τρόπους, συμπεριφορές και υποχρεώσεις. Αλλά παράλληλα έχει θέσει και ορισμένες εθνικές προτεραιότητες ως προς τον ενεργειακό της εφοδιασμό τις οποίες και δεν διαπραγματεύεται.