Του Κ. Ν. Σταμπολή
Την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε στην Κατάνια της Σικελίας το πρώτο Μεσογειακό Συνέδριο για τα Φωτοβολταϊκά. Το συνέδριο αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στον τομέα των φωτοβολταϊκών τα τελευταία δύο χρόνια στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς. Πέρα από τη χαρτογράφηση του συγκεκριμένου τομέα το Συνέδριο ανέδειξε τις κυρίαρχες τάσεις από πλευράς κινήτρων για τις εφαρμογές φωτοβολταϊκών και από την άποψη αυτή τα συμπεράσματά του έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας αφού αυτή την περίοδο συζητείται το νέο νομικό πλαίσιο που προωθεί η κυβέρνηση για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και το οποίο εκτιμάται ότι θα ανατρέψει πλήρως το ισχύον σήμερα «μεσαιωνικό» αδειοδοτικό καθεστώς.
Ως γνωστόν τα φωτοβολταϊκά (Φ/Β) συστήματα μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε ηλεκτρισμό και οι εφαρμογές τους αυξάνονται αλματωδώς σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια σαν αποτέλεσμα νέων τεχνολογιών, μείωσης του κόστους ανά μονάδα (pv panel) και ισχυρών κινήτρων που ισχύουν πλέον σε πολλές χώρες. Εκτιμάται ότι η συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτοβολταϊκών συστημάτων παγκοσμίως τα τέλη τα του 2004 ήτο της τάξεως των 3.500 MW, δηλαδή όσο δύο πολύ μεγάλοι ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί πυρηνικής ενέργειας ή 10 – 12 συμβατικοί συνδυασμένου κύκλου. Ενδεικτικό των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης του κλάδου είναι το ύψος των παραγγελιών Φ/Β για το 2005 οι οποίες αναμένεται να ξεπεράσουν τα 1000 MW παγκοσμίως εντός μόνο 12 μηνών.
Όπως έγινε γνωστό στο ανωτέρω συνέδριο μόνο η Γερμανία στα τέλη του 2004 είχε εγκατεστημένη ισχύ 750 MW, χάρις στον πρωτοποριακό νόμο για τις ΑΠΕ που εφαρμόζεται την τελευταία πενταετία. Ένα μέρος των εφαρμογών αφορά στις αυτόνομες εγκαταστάσεις για την τροφοδότηση απομονωμένων καταναλωτών αλλά ο μεγαλύτερος όγκος αφορά μικρές κυρίως φωτοβολταϊκές μονάδες που συνδέονται με το δίκτυο.
Η Ελλάδα με συνολική εγκατεστημένη ισχύ Φ/Β συστημάτων της που πλησιάζει τα 3 MW έχει τη μικρότερη αναλογία εφαρμογών Φ/Β ανά κάτοικο παρ’ όλο το υψηλό δυναμικό εφαρμογών που διαθέτει και τις άριστες κλιματολογικές συνθήκες (τα υψηλότερα επίπεδα ηλιακής ακτινοβολίας στην Ευρώπη). Η απαράδεκτα μικρή διείσδυση Φ/Β στην Ελληνική αγορά οφείλεται αφ’ ενός μεν στην χαοτική και πέραν οιασδήποτε λογικής ισχύουσας σήμερα άκρως γραφειοκρατικής και δαιδαλώδους διαδικασίας για την αδειοδότηση φωτοβολταϊκών μονάδων και αφετέρου στις πολύ χαμηλές τιμές αγοράς του παραγόμενου ρεύματος από τη ΔΕΗ.
Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του κ. Γιάννη Χατζηβασιλειάδη, μηχανολόγου – ηλεκτρολόγου και προέδρου της Επιτροπής ΑΠΕ του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ), ο οποίος συμμετείχε στο συνέδριο της Κατάνιας εκπροσωπώντας ουσιαστικά την Ελλάδα, αφού δυστυχώς δεν υπήρξε επίσημη παρουσία από το Υπουργείο Ανάπτυξης.
«Οι μικρές Φ/Β μονάδες» παρατηρεί ο κ. Χατζηβασιλειάδης, «ενισχύουν το δίκτυο, μειώνουν τις απώλειες γιατί είναι κοντά στα φορτία και δεν απαιτούν νέες επενδύσεις ή ενισχύσεις στα δίκτυα. Η μεγαλύτερη όμως συμβολή στο δίκτυο είναι η συνεισφορά τους στην κάλυψη των αιχμών της ημέρας κατά τη θερινή περίοδο έξαρσης της ζήτησης λόγω των κλιματιστικών συσκευών. Επομένως, είναι αναγκαίο να εκτιμηθεί η πραγματική αξία της παραγόμενης KWh από τα Φ/Β και τα οφέλη στο δίκτυο λαμβάνοντας υπόψη και μακροοικονομικά κριτήρια για την ορθή τιμολόγηση της παραγωγής. Σήμερα στα νησιά το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας και των αιχμών από το πετρέλαιο είναι υψηλότερα από το τρέχον κόστος παραγωγής των φωτοβολταϊκών. Στο 1ο Μεσογειακό συνέδριο Φ/Β που πραγματοποιήθηκε στην Κατάνια επιβεβαιώθηκε για μια ακόμα φορά από όλους ότι ένα καλά σχεδιασμένο τιμολόγιο αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας των φωτοβολταϊκών (feed in tariff), αλλά και για τις άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) χωρίς δημόσια επιδότηση είναι το καλύτερο εργαλείο για την ανάπτυξη των εφαρμογών.
Το ΙΕΝΕ από τις αρχές του χρόνου έχει κάνει ώριμες προτάσεις για την ανάπτυξη των ηλιακών εφαρμογών στη χώρα που μπορούν να αποτελέσουν την βάση ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου. Στην Ιταλία άρχισε να ισχύει το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη των Φ/Β βασισμένο σε τιμολόγιο αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και ο πρωταρχικός στόχος των 100 MW καλύφθηκε ήδη στις πρώτες 15 ημέρες.»
Ανάπτυξη Αγορών Φωτοβολταϊκών
Χώρες Αγορά 2003MWp/y Αγορά 2004MWp/y 2004Wp/capita Εκτιμήσεις για το 2010 MWp/y
Γερμανία 153 363 9,6 1.002
Ισπανία 6,5 10 1,0 30 - 500
Ιταλία 5 6 0,6 2 – 3,0
Γαλλία 3,7 5,9 0,3 / 0,44 8,7 – 58,8
Ολλανδία 19,6 4,3 3,1 7,7
Ιαπωνία 223 272 8,9 -
Ελλάς 0,4 1,0 0,3 -
Το νέο νομοσχέδιο για τις ΑΠΕ το οποίο προετοιμάζεται εδώ και ένα χρόνο από το ΥΠΑΝ, αλλά προς μεγάλη απογοήτευση της αγοράς δεν κατετέθη μαζί με τα τέσσερα άλλα σχέδια νόμου του ΥΠΑΝ για την ενέργεια την περασμένη εβδομάδα, εισάγει την πρακτική του «feed in tariff», αλλά είναι άγνωστο ακόμη ποιες τιμές θα υιοθετηθούν για την αγορά της κιλοβατώρας από το διαχειριστή του δικτύου. Σε κάθε περίπτωση οι εφαρμογές των φωτοβολταϊκών έχουν μείνει τραγικά πίσω, σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης, και αυτό παρά το γεγονός ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η χώρα μας είχε κατορθώσει, μέσω της ΔΕΗ, και με Κοινοτική υποστήριξη να εγκαταστήσει μερικές μεγάλες για την εποχή μονάδες (πχ. Κύθνος 150 KW, Σίφνος 50 KW , Γαύδος 25 KW κλπ)
Η Αιολική Ενέργεια
Εξ’ ίσου καθυστερημένη εμφανίζεται η χώρα μας στην αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 1990, χάριν στον πρωτοποριακό για την εποχή νόμο τον Ν2244/93, προχώρησαν αρκετά επενδυτικά σχέδια και εγκαταστάθηκαν δεκάδες αιολικά πάρκα, τα τελευταία τρία χρόνια παρατηρείται μία άνευ προηγουμένου στασιμότητα στην αγορά. Ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) κ. Γιάννης Τσιπουρίδης δηλώνει χαρακτηριστικά: «Παρά τις συστηματικές προσπάθειες που καταβάλλει ο Υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Γιώργος Σαλαγκούδης και το επιτελείο του στο Υπουργείο Ανάπτυξης, ο δείκτης της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος των εν λειτουργία αιολικών μονάδων παραμένει στα 465 MW εδώ και ένα χρόνο, με 100 MW σε αναμονή σύνδεσης. Μέχρι να τεθεί σε ισχύ το νέο θεσμικό πλαίσιο ισχύει η παλαιά αδειοδοτική διαδικασία η οποία απαιτεί 26 άδειες και εγκρίσεις (έχουν μειωθεί από τις 41 που είχαν φθάσει!) το οποίο και είναι η μεγάλη τροχοπέδη στην ανάπτυξη της αγοράς. Το νέο νομοσχέδιο, το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες θα κατατεθεί στη Βουλή στις 15 Νοεμβρίου, είναι πράγματι ανατρεπτικό και αναμένεται να αλλάξει άρδην την όλη εικόνα αφού απλοποιεί σημαντικά την αδειοδοτική διαδικασία αλλά και προσφέρει καλύτερες τιμές στους παραγωγούς με σταδιακή εξάλειψη των επιδοτήσεων.
Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι ανάμεσα στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η αιολική ενέργεια στην Ελλάδα είναι η επέκταση των δικτύων διανομής στο διασυνδεδεμένο σύστημα (πχ σε αρκετές περιοχές υψηλού αιολικού δυναμικού δεν υπάρχουν δίκτυα για τη μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας) αλλά και σε τοπικές αντιδράσεις, τις περισσότερες φορές παράλογες, οι οποίες όμως σε πολλές περιπτώσεις έχουν οδηγήσει σε ακύρωση ή και αναστολή έργων». Η κρατική αδιαφορία και αδράνεια τα τελευταία χρόνια κατάφερε να διώξει όλους τους ξένους επενδυτές, τώρα κινδυνεύομε να χάσουμε και τους Έλληνες».
Για λόγους σύγκρισης αξίζει να αναφερθεί ότι στην Γερμανία (χώρα χωρίς ιδιαίτερα υψηλό αιολικό δυναμικό) η συνολική ισχύς αιολικών μονάδων έχει ξεπεράσει τα 16.000 MW, στην Ισπανία τα 7.000 MW και στη Δανία τα 3.500 MW, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο το σύνολο των εν ενεργεία αιολικών μονάδων έχει φθάσει τα 45.000 MW εγκατεστημένης ισχύος.
Το Νέο Νομοσχέδιο
Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του Υφυπουργού Ανάπτυξης κ. Γιώργου Σαλαγκούδη «με την ψήφιση του νομοσχεδίου για τις ΑΠΕ θα δημιουργηθεί το περιβάλλον εκείνο που θα επισπεύσει τις εξελίξεις, δεδομένου ότι και ο χρόνος αδειοδότησης μειώνεται στο μισό και η επένδυση στις ΑΠΕ κινητροδοτείται ακόμη περισσότερο. Η ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου είναι βασικός παράγοντας για να προχωρήσει με μεγαλύτερη ταχύτητα η εγκατάσταση μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ στη χωρά μας. Επομένως, πιστεύω ότι αρκετά σύντομα θα αρχίσει μία νέα πορεία ανάπτυξης» υπογραμμίζει ο κ. Σαλαγκούδης.
«Παράλληλα προχωρούμε και σε άλλες προτεραιότητες» συμπληρώνει ο κ. Σαλαγκούδης «όπως (α) την επίλυση του χωροταξικού θέματος και τη θωράκιση επενδύσεων. Έχουμε κάνει πολύ δουλειά σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ και έχει ήδη ανατεθεί η μελέτη εκπόνησης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου και (β) την ανάπτυξη των υποδομών. Προσπαθούμε να προωθήσουμε όσο το δυνατό συντομότερα τις μελέτες για την ανάπτυξη των αναγκαίων δικτύων».
Όπως παρατηρεί ο κ. Σαλαγκούδης «Σιγά – σιγά συνειδητοποιείται η αξία και η ανάγκη της εκμετάλλευσης των ΑΠΕ. Σιγά – σιγά και οι τοπικές κοινωνίες συνειδητοποιούν ότι οι ανεμογεννήτριες, τα ηλιακά συστήματα, η εκμετάλλευση της γεωθερμίας δεν είναι πραγματικά οχλούσες παρεμβάσεις στο περιβάλλον και γενικά στην ζωή της τοπικής κοινωνίας. Έτσι γίνονται όλο και περισσότερο όχι μόνο ανεκτές, αλλά πολλές φορές και επιθυμητές, διότι παρέχουν και αντίστοιχους πόρους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αυτή η συνειδητοποίηση, σε συνδυασμό και με το γεγονός ότι η τεχνολογία συνεχώς εξελίσσεται και εξαλείφει τυχόν μειονεκτήματα, ενώ δημιουργεί νέα πλεονεκτήματα, είμαι πεπεισμένος ότι θα οδηγήσει τα επόμενα χρόνια στην μεγαλύτερη επέκταση και φυσικά στην ταχύτερη εκμετάλλευση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας».