Του Κ.Ν. Σταμπολή
Σε σύγκριση με άλλες χώρες στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως, η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα προικισμένη από τη φύση με ένα πλουσιοπάροχο δυναμικό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Υψηλά επίπεδα ηλιακής ακτινοβολίας, δυνατοί και σταθεροί άνεμοι σε αρκετά σημεία, ορεινοί όγκοι που συμβάλλουν στην διαμόρφωση υψηλού υδροδυναμικού, άγρια βλάστηση και μεγάλη γεωργική παραγωγή που δημιουργούν πλούσια και εκμεταλλεύσιμη βιομάζα και τέλος αρκετά γεωθερμικά πεδία (υψηλής και χαμηλής ευθαλπίας) συνθέτουν το πλούσιο δυναμικό ΑΠΕ που διαθέτει η χώρα μας. Σύμφωνα με επισημάνσεις Ελλήνων και ξένων ειδικών η Ελλάδα είναι ένα τεράστιο ζωντανό ενεργειακό εργαστήριο όπου συναντώνται σε αφθονία όλες οι μορφές ανανεώσιμης ενέργειας σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που εάν κάποτε ελαμβάνετο η πολιτική απόφαση για πλήρη στροφή προς τις ΑΠΕ θα μπορούσε η Ελλάδα να καταστεί ενεργειακά αυτάρκης.
Το Αρχικό Νομοσχέδιο
Η σημερινή κυβέρνηση αναγνωρίζοντας τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο που μπορούν να παίξουν οι ΑΠΕ στην ανάπτυξη και την προσέλκυση σοβαρών επενδύσεων ευθύς μόλις ανέλαβε την εξουσία προχώρησε σε διαβουλεύσεις με τους αρμόδιους φορείς και τους παίκτες της αγοράς και διαμόρφωσε ένα νομοσχέδιο για την αξιοποίηση των ΑΠΕ το οποίο υπήρξε γενικά αποδεκτό. Εάν εφηρμόζετο το συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο θ’ αποτελούσε τομή αφού μέσω αυτού θα αντιμετωπίζοντο επιτυχώς χρόνια προβλήματα ενώ θα εκσυγχρονίζετο και θα απλοποιείτο ριζικά η όλη αδειοδοτική διαδικασία και ταυτόχρονα θα υιοθετούντο ικανοποιητικές τιμές αγοράς για την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια από τους παραγωγούς ΑΠΕ, καταστώντας δυνατή την σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων. Παράλληλα και σε συνδυασμό με το εν λόγω νομοσχέδιο (με την συνεργασία ΥΠΑΝ και ΥΠΕΧΩΔΕ) προχώρησε και ο χωροταξικός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο για την σαφή οριοθέτηση και κατάρτιση περιβαλλοντικών όρων ώστε ο κάθε ενδιαφερόμενος παραγωγός και οι τοπικοί φορείς να γνωρίζουν εκ των προτέρων που και με ποιες προϋποθέσεις θα καθίσταται δυνατή η κατασκευή και λειτουργία μονάδων ΑΠΕ.
Χαρακτηριστικό του κλίματος ευφορίας που επικράτησε για το νέο νόμο είναι τα σχόλια του κ. Γιάννη Τσιπουρίδη, Προέδρου της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) : «Όταν κυκλοφόρησε το πρώτο σχέδιο του νέου νόμου για τις ΑΠΕ (Apr;iliow 2005) νιώσαμε ότι ήρθε η Ανάσταση των ΑΠΕ με αυτόν τον νόμο σκούπα που θα έλυνε τα χρόνια σωρευμένα προβλήματα. Χαρήκαμε γιατί με τις τομές που έκανε πιστέψαμε ότι επιτέλους θα γίνει πραγματικότητα η ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα μας. Για πρώτη φορά εμφανιζόταν σε ελληνικό νομοσχέδιο ο στόχος του 20,1% ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ για το 2010 που είχε τεθεί με Κοινοτική Οδηγία. Και δεν σταματούσε εκεί, αλλά με θράσος έθετε για το 2020 στόχο 29% ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ και φυσικά πρωτοπορούσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια και ελάχιστες χώρες είχαν υιοθετήσει αντίστοιχο στόχο. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Με ένα πνεύμα που ομολογουμένως ξάφνιαζε ευχάριστα κτυπούσε το τέρας της γραφειοκρατίας, προωθώντας απλές αυτονόητες ρυθμίσεις, που ήταν η μόνη συνταγή για να λυθεί ο γόρδιος δεσμός που έδενε πισθάγκωνα την αιολική ενέργεια αλλά και τις άλλες ΑΠΕ. Εκεί όμως που κορυφωνόταν η παρέμβαση του ήταν στα φωτοβολταϊκά (Φ/Β). Με μια πρωτοποριακή αλλά δίκαιη για τα ελληνικά δεδομένα πρόταση, στα πρότυπα της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Γερμανίας, απογείωνε την ανάπτυξη των Φ/Β στη χώρα του ήλιου. Με μια ορθολογική τιμολογιακή πολιτική, αναγνώριζε τη σημαντική προσφορά που μπορεί να έχει η ηλιακή ενέργεια στη χώρα μας. Ήταν πολύ καλό για να είναι αληθινό. Γι αυτό, όσο καθυστερούσε η κατάθεση του, ανησυχούσαμε και όπως αποδείχθηκε όχι αδίκως».
Ώδινεν Όρος και Έτεκε Μυν
Και ενώ συνεχίζονταν οι διαβουλεύσεις και επεξεργάζοντο σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια οι όροι του συγκεκριμένου νομοσχεδίου (επί 8μηνο) και αναμένετο η κατάθεσή του από το ΥΠΑΝ στη Βουλή για να πάρει το δρόμο του στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή, αίφνης, τον περασμένο Οκτώβριο, κάθε κίνηση εσταμάτησε, όσοι είχαν ασχοληθεί με την ετοιμασία του ως να είχαν πάρει μοναχικό όρκο σιωπής εσίγησαν και οι πολιτικοί παράγοντες εδήλωναν άγνοια ευελπιστώντας σε καλύτερες ημέρες. Μετά την πάροδο τριών μηνών, στα μέσα Ιανουαρίου, το ΥΠΑΝ, ξαφνικά δημοσιοποίησε ένα εντελώς διαφορετικό κείμενο νομοσχεδίου το οποίο ουδεμία σχέση είχε με το παλαιό ενώ ταυτόχρονα πρότεινε, με ακατανόητη ανακοίνωση, εθνικό στόχο ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ για 1,000 MW εγκατεστημένης ισχύος μέχρι το 2010, την στιγμή που σήμερα η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ στην χώρα ξεπερνά τα 650 MW. Δηλαδή ο πραγματικός στόχος για τα επόμενα τέσσερα χρόνια περιορίζετο σε μόνο 350 ΜW! Είναι γνωστό ότι αυτό το νούμερο με το παραπάνω θα εκαλύπτετο έτσι και αλλιώς από τις υπάρχουσες αδειοδοτήσεις και ασφαλώς δεν εχρειάζετο ένα νέο νομοσχέδιο για να επιτύχουμε το αυτονόητο. Η παραμόρφωση του παλαιού νομοσχεδίου ήτο τέτοια που γνωστός παράγοντας του χώρου να ομιλεί περί «πλυντηρίου», μέσα από το οποίο επέρασε το εν λόγω νομοσχέδιο για να καταλήξει στην σημερινή του μορφή.
Με την ανακοίνωση του νέου νομοσχεδίου αυτό τέθηκε, μέσω του internet, σε δημόσια διαβούλευση (η οποία έληξε στις 31 Ιανουαρίου) ενώ άμεση και καθολική εναντίον του N/Σ ήτο η αντίδραση όλων των φορέων που ασχολούνται με την μελέτη και προώθηση των ΑΠΕ. Σε κοινή ανακοίνωσή τους, οκτώ φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επιστημονικοί σύλλογοι, επαγγελματικοί σύλλογοι και ΜΚΟ (π.χ. ΚΕΔΚΕ, ΕΛΕΤΑΕΝ, ΕΣΗΑΠΕ, ΣΕΦ, Greenpeace, ELFORES κλπ.) διαμαρτύρονται έντονα και επισημαίνουν τον «εχθρικό» στόχο του νέου νομοσχεδίου που περιορίζει την ανάπτυξη στα 1,000 ΜW ενώ το πραγματικό και άμεσα οικονομικά αξιοποιήσιμο δυναμικό ξεπερνά τα 3,000 MW. Επιπλέον, θεωρούν αποτυχημένο στην πράξη το σύστημα έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας ΑΠΕ από την Περιφέρεια, που επιχειρεί να επανεφέρει το Ν/Σ ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την «εμπλοκή της κεντρικής διοίκησης και την εφαρμογή του one-stop shop στη διαδικασία αδειοδότησης, παράλληλα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, χωροταξικό σχεδιασμό κα ευκολότερες διαδικασίες για μικρά έργα».
Επιπλέον οι ανωτέρω φορείς ζητούν επανένταξη στο προσχέδιο απαλειφθέντων άρθρων έτσι ώστε να επανέλθει η στόχευση για:
1. Συμμετοχή της ηλεκτρικής ενέργειας η οποία παράγεται από ΑΠΕ και από μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα ισχύος άνω των 10 MWe, στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2010 σε ποσοστό 20,1% και στο 29% για το 2020.
2. Η προώθηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. ν’ αποτελεί περιβαλλοντική και ενεργειακή προτεραιότητα υψίστης σημασίας για τη χώρα. Η προτεραιότητα αυτή να λαμβάνεται καθοριστικά υπόψη σε περιπτώσεις στάθμισης με περιβαλλοντικές και άλλες προτεραιότητες.
3. Την επαναφορά της ενίσχυσης της πράσινης κιλοβατώρας (διαφορική τιμολόγηση για κάθε τεχνολογία) στα επίπεδα των τιμών που υπήρχαν στα άρθρα 14 και 15 του προσχεδίου του Απριλίου 2005, όπως αυτές διαμορφώθηκαν τελικά μετά την αναπροσαρμογή του τιμολογίου της ΔΕΗ στην τελευταία έκδοση του προσχεδίου.
«Το μεγαλύτερο «θύμα» του «νέου» νομοσχεδίου αποδεικνύεται η ηλιακή ενέργεια παρά το γεγονός ότι αυτή απολαμβάνει μεγάλης κοινωνικής αποδοχής στην Ελλάδα» παρατηρεί ο κ. Γιάννης Χατζηβασιλειάδης, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος και μέλος του ΔΣ του ΙΕΝΕ. «Η δυσμενέστερη αντιμετώπιση γίνεται στην ηλιακή ενέργεια τόσο στην αδειοδοτική διαδικασία όσο και με την απουσία της τιμολόγησης. Εξακολουθεί να απαιτείται η άδεια παραγωγής για Φ/Β μονάδες άνω των 20kW καθώς και όλη γραφειοκρατική διαδικασία, ενώ θεωρείται οχλούσα εγκατάσταση αν είναι μεγαλύτερη από 0,5 MW. Το ΙΕΝΕ είχε υποβάλλει εμπεριστατωμένη μελέτη και προτάσεις για θέσπιση λογικών κινήτρων (δηλ. feed-in tariffs) για την ηλιακή ενέργεια προς το ΥΠΑΝ τον Ιανουάριο του 2005».
Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτροπαραγωγών από ΑΠΕ
Σ’ ένα ιδιαίτερα μελετημένο και τεκμηριωμένο πολυσέλιδο υπόμνημα που υπέβαλλε στον Υπουργό Ανάπτυξης, ο Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτροπαραγωγών από ΑΠΕ, που εκπροσωπεί την μεγάλη πλειοψηφία παραγωγών, επισημαίνει άρθρο προς άρθρο τις παραλείψεις, λαθεμένες τοποθετήσεις, πολύπλοκες διαδικασίες και έλλειψη στόχευσης του νέου νομοσχεδίου. Από τις πλέον ουσιώδεις παρατηρήσεις του Συνδέσμου είναι αυτή που αναφέρεται στο άρθρο 25, και συγκεκριμένα στο πρώτο εδάφιο (παράγραφο 1) την οποία και θεωρεί την πλέον προβληματική και επικίνδυνη για το μέλλον των ΑΠΕ διάταξη η οποία παρουσιάζει πλείστα όσα νομικά και άλλα προβλήματα:
(α) Η διάταξη καταστρατηγεί ευθέως την ιεράρχηση των πλαισίων χωροταξικού σχεδιασμού που έχει θεσμοθετήσει ο Ν. 2742/99 (γενικό > ειδικά > περιφερειακά) και την υποχρέωση των υποκείμενων πλαισίων χωροταξικού σχεδιασμού να εναρμονίζονται προς τα υπερκείμενα.
(β) Η διάταξη αχρηστεύει την οποιαδήποτε πρακτική αξία του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ, το οποίο καταρτίζεται την περίοδο αυτή από το ΥΠΕΧΩΔΕ, αφού όλα τα κρίσιμα ζητήματα θα επιλύονται σε επίπεδο Περιφέρειας ή Νομαρχίας.
(γ) Η «συναξιολόγηση», σε επίπεδο Περιφέρειας, των σχετικών (αντιτιθέμενων) χωροταξικών ρυθμίσεων μεταξύ του (εθνικού) Ειδικού Πλαισίου και του εκάστοτε Περιφερειακού Πλαισίου, δεν θα είχε ουσιαστικό αντικείμενο, αφού οι υπηρεσίες της Περιφέρειας θα εκαλούντο να επιλέξουν μεταξύ των ρυθμίσεων του δικού τους Περιφερειακού Πλαισίου από τη μια και του Ειδικού Πλαισίου από την άλλη. Προφανώς, κάθε φορά θα επιλέγουν το δικό τους Πλαίσιο και τις συναφείς ρυθμίσεις του!
Για όλους τους παραπάνω λόγους, ο Σύνδεσμος προτείνει την πλήρη απαλοιφή της επικίνδυνης αυτής διάταξης και την επαναφορά της νομικά και πρακτικά ορθής ρύθμισης που προέβλεπε το αρχικό Σχέδιο Νόμου, σύμφωνα με την οποία τα Περιφερειακά Πλαίσια εναρμονίζονται προς το Ειδικό Πλαίσιο.
Εξ’ ίσου σημαντικές είναι οι επισημάνσεις του Συνδέσμου για την έλλειψη κινήτρων του νέου νομοσχεδίου «Ο λευκός χώρος κάτω από τον τίτλο του κεφαλαίου περί κινήτρων» επισημαίνει ο Σύνδεσμος Παραγωγών από ΑΠΕ «πέραν της πιθανής πολιτικής αμηχανίας που υποδηλώνει, προκαλεί και την εξής εύλογη απορία: πως είναι δυνατόν, οκτώ (8) ολόκληρους μήνες μετά την αποστολή του αρχικού Σχεδίου Νόμου στους φορείς των ΑΠΕ (25.04.2005), το οποίο Σχέδιο προέβλεπε μια αναλυτική, ολοκληρωμένη και αποτελεσματική δέσμη κινήτρων για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και της συμπαραγωγής (φορολογικών, κεφαλαιουχικών, κ.α.), να μην έχει καταφέρει ακόμα να οριστικοποιήσει το Υπουργείο Ανάπτυξης, σε συνεργασία με το συναρμόδιο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, τα συγκεκριμένα εκείνα κίνητρα που η Κυβέρνηση προτίθεται να δρομολογήσει για την προώθηση των ΑΠΕ και την αποδοτικότερη για την εθνική οικονομία ένταξή τους στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας;»
Όπως έγινε γνωστό το Υπουργείο Οικονομικών έχει σοβαρές ενστάσεις για την θέσπιση των προτεινόμενων (από το αρχικό νομοσχέδιο) feed-in-tariffs, ισχυριζόμενο ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί μακροπρόθεσμα τους αναγκαίους πόρους για την αγορά ηλεκτρισμού από τις χιλιάδες μικρούς και μεγάλους αυτοπαραγωγούς που θα προκύψουν. Αγνοώντας φυσικά την νέα μεγάλη αγορά που θα δημιουργηθεί και τα εμφανή έσοδα από τον ΦΠΑ, την φορολογία των νέων επιχειρήσεων και τις νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν.
Μετά την γενική κατακραυγή για την ανεδαφικότητα των προτεινόμενων νέων διατάξεων του νομοσχεδίου και την εμφανή έλλειψη κινήτρων και στόχων, το Υπουργείο Ανάπτυξης, έκανε αναδίπλωση αφού μέσω τελευταίων δηλώσεων του Γενικού Γραμματέα κ. Νίκου Στεφάνου ομιλεί περί «πλαισίου νόμου» το οποίο εδόθη προς διαβούλευση. Σύμφωνα με πληροφορίες την ηγεσία του ΥΠΑΝ απασχολεί πλέον η ταχύτατη ολοκλήρωση του νομοσχεδίου και η ενσωμάτωση σε αυτού ικανού αριθμού των προτάσεων των φορέων. Χρονικός στόχος η ανακοίνωση του νέου βελτιωμένου κειμένου μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου οπότε και οργανώνεται στην Αθήνα το ετήσιο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Αιολικής Ενέργειας (EWEA), (27/2 – 2/3) και η κυβέρνηση μέσω του ΥΠΑΝ, αναμένεται να προβεί σε σχετικές ανακοινώσεις.