Του Κ.Ν. Σταμπολή
Καθώς ο ανταγωνισμός για την εξεύρεση αξιόλογων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων κορυφώνεται διεθνώς μεταξύ των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου, οι οποίες προσπαθούν εναγωνίως να αντικαταστήσουν τα διαρκώς μειούμενα αποθέματά τους, μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός περιοχών ανά την υφήλιο αναδεικνύεται πλέον ως κατάλληλος και ικανός να προσελκύσει τις σημαντικές επενδύσεις που απαιτούνται για έρευνα και εκμετάλλευση. Αναμφισβήτητα, οι πιο κατάλληλες περιοχές από πλευράς βεβαιωμένων αποθεμάτων ευρίσκονται στην Μέση Ανατολή όπου όμως τα επικρατούντα καθεστώτα δεν επιτρέπουν σε ξένες εταιρείες την ανάληψη ερευνών (π.χ. Σ. Αραβία, Κουβέιτ, Εμιράτα, Ιράν). Αλλού όπου υπάρχει πετρέλαιο η γεωπολιτική αστάθεια είναι τέτοια που αποθαρρύνει πολλές εταιρείες να δραστηριοποιηθούν (π.χ. Σουδάν, Νιγηρία). Έτσι η περιφέρεια της Βορείου Αφρικής και ιδιαίτερα της Λιβύης αναδεικνύεται ως μια από τις πλέον ελπιδοφόρες περιοχές από πλευράς κοιτασμάτων και νομοθετικού–επιχειρηματικού πλαισίου για την δραστηριοποίηση ξένων εταιρειών.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η Λιβύη κατέχει τα μεγαλύτερα βεβαιωμένα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική, 40 δις βαρέλια πετρελαίου, υψηλότερα ακόμα και από αυτά της Νιγηρίας. Η δε Αφρική της οποίας τα συνολικά βεβαιωμένα αποθέματα αντιστοιχούν στο 9.4% των παγκοσμίων αποθεμάτων θεωρείται κατά γενική ομολογία η πιο πολλά υποσχόμενη περιοχή του πλανήτη αυτή τη στιγμή στον τομέα ερευνών για την ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων. Μετά την πρόσφατη άρση των Αμερικανικών κυρώσεων που είχαν επιβληθεί στο καθεστώς του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, ο οποίος κυβερνά την χώρα ανελλιπώς από το 1969, άρχισε να εκδηλώνεται εκ νέου ενδιαφέρον για την επάνοδο πολλών ξένων εταιρειών. Για ιστορικούς λόγους να σημειώσουμε ότι το πετρέλαιο ανακαλύφθηκε στην Λιβύη το 1956, επί βασιλέως Ίντρις (τον οποίο ανέτρεψε ο Καντάφι) από την εταιρεία Occidental Petroleum του Aramand Hammer.
Ασφαλώς δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο κατάλληλη χρονική στιγμή για αναθέρμανση του ερευνητικού ενδιαφέροντος στην Λιβύη αφού από τα μέσα του 2003 οι διεθνείς τιμές πετρελαίου έχουν ξεκινήσει την αργή αλλά σταθερή ανοδική πορεία τους. Κατά την διάρκεια του 15ετούς Αμερικανικού εμπάργκο, το οποίο και επιβλήθηκε λόγω της ενεργού ανάμιξης της Λιβύης σε τρομοκρατικές ενέργειες (βλέπε αεροπορική τραγωδία Lockerbee κ.α.) η πετρελαϊκή παραγωγή μειώθηκε και οι επενδύσεις σταμάτησαν. Τώρα η Λιβυκή κυβέρνηση στοχεύει στην αύξηση της παραγωγής στα 3.0 εκ. βαρ./ημέρα, από το σημερινό επίπεδο των 1.7 εκ. βαρ./ημέρα, με την προσέλκυση ξένων επενδύσεων της τάξεως των 7.0 δις δολαρίων μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Τα ενεργειακά αποθέματα της Λιβύης, τα οποία έγιναν προσβάσιμα σε διεθνείς εταιρείες μετά την άρση του Αμερικανικού embargo το 2001, επέτρεψαν και στα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ) να δραστηριοποιηθούν στον εκεί ερευνητικό τομέα. Τα τελευταία τρία χρόνια η κυβέρνηση της Λιβύης προχώρησε στην οργάνωση μίας σειράς «γύρων παραχωρήσεων» (concession rounds) με αποτέλεσμα σήμερα πολλές γνωστές μεγάλες ξένες εταιρείες όπως η Occidental, η Total, η Exxon Mobil, η ENI και η Shell να έχουν ξεκινήσει έρευνες για τον εντοπισμό αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου ενώ παράλληλα ορισμένες από αυτές έχουν αναλάβει τον εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση της υπάρχουσας και απηρχαιωμένης σε μεγάλο βαθμό, πετρελαϊκής υποδομής της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο σταθμός παραγωγής υγροποιημένου αερίου στην Brega, την επέκταση του οποίου έχει αναλάβει η εταιρεία Shell.
Να σημειώσουμε ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ εταιρειών για την εξασφάλιση ερευνητικών περιοχών είναι ιδιαίτερα σκληρός. Αρκεί ν’ αναφέρουμε ότι στον τελευταίο γύρο τον Οκτώβριο του 2005, πενήντα εταιρείες έλαβαν μέρος καταθέτοντας προσφορές για 23 περιοχές. Βασικό κριτήριο επιτυχίας ήτο, όχι τόσο το προσφερόμενο signature bonus, αλλά το ποσοστό ίδιας εκμετάλλευσης το οποίο εκυμάνθηκε στο 28% στην καλύτερη περίπτωση μέχρι 6.8% στη χειρότερη.
Τα «Ελληνικά Πετρέλαια» στην Λιβύη
Τα «Ελληνικά Πετρέλαια» συμμετέχουν σε έρευνες υδρογονανθράκων στη Λιβύη ως εταίρος μίας πολυεθνικής κοινοπραξίας όπου το μεγαλύτερο ποσοστό (45%) και την ευθύνη των εργασιών ως operator έχει η Αυστραλιανή εταιρεία Woodside, ενώ οι άλλοι εταίροι είναι η Ισπανική Repsol (35%) και τα ΕΛΠΕ (20%). Με διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2003, και ολοκληρώθηκαν ένα χρόνο αργότερα η κοινοπραξία ανέλαβε πέντε παραχωρήσεις (τα μπλοκ ΝC 205, 206, 207 και 208/9) στη λεκάνη της Σίρτης, ΝΑ της Τρίπολης, γεωγραφικής έκτασης 9.120 τετρ. χιλιομέτρων και δύο παραχωρήσεις (ΝC 210 και NC 151) στην λεκάνη του Murzug, ΝΑ της Τρίπολης, εκτάσεως 10.997 τετρ. χλμ. Δηλαδή η συνολική έκταση των χερσαίων αυτών παραχωρήσεων φθάνει τα 20.000 τετρ. χλμ. Αξίζει ν’ αναφερθεί ότι οι συμφωνηθέντες όροι εκμετάλλευσης θεωρούνται ιδιαίτερα ευνοϊκοί με ποσοστό 37% για την Κοινοπραξία και 63% για την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC) που διαχειρίζεται τα κοιτάσματα για λογαριασμό του Λιβυκού κράτους.
Ξεκίνησαν οι Γεωτρήσεις
Στις 3 Μαρτίου και μετά πολύμηνες προετοιμασίες ξεκίνησε η πρώτη ερευνητική γεώτρηση στο τμήμα Ν 208/209 η οποία προγραμματίζεται να φθάσει σε βάθος 4.000 μέτρων. Όπως μας ενημέρωσαν επιστήμονες και τεχνικοί των ΕΛΠΕ, τους οποίους συναντήσαμε πρόσφατα στα γραφεία της εταιρείας στην Τρίπολη κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψης στην Λιβύη του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια, προγραμματίζονται τουλάχιστον 13 γεωτρήσεις μέχρι τα τέλη του 2009, που αποτελεί την ελάχιστη υποχρέωση που έχει αναλάβει η Κοινοπραξία στα πλαίσια της σύμβασης συνεκμετάλλευσης (EPSA) που έχει υπογράψει με την NOC. Σύμφωνα με τα στελέχη των ΕΛΠΕ στη Λιβύη υπάρχουν καλές πιθανότητες εξεύρεσης ικανοποιητικών κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου αφού οι προηγηθείσες γεωφυσικές και σεισμικές έρευνες, χρησιμοποιώντας τελευταία τεχνολογία 3D, έχουν δώσει θετικά αποτελέσματα ενώ η ευρύτερη περιοχή, ιδίως στην Σύρτη, περιέχει αρκετά πετρελαιοπαραγωγά κοιτάσματα. Η περιοχή αυτή προσφέρει εξάλλου σημαντικά προτερήματα για την εκμετάλλευση και μεταφορά πετρελαίου, ακόμα και εάν αυτό εξευρεθεί σε μικρές ποσότητες, λόγω της ήδη υπάρχουσας υποδομής πετρελαιαγωγών και αντλιοστασίων που θα επιτρέψουν τη μεταφορά του στα παραθαλάσσια εξαγωγικά τέρμιναλ.
Ερευνητική Εμπειρία
Πέρα από τη συμμετοχή των ΕΛΠΕ σε μία σοβαρή κοινοπραξία με καταξιωμένες διεθνώς εταιρείες όπως είναι η Repsol και η Woodside, και την προοπτική εξεύρεσης πετρελαίου με τα’ αναμενόμενα αντίστοιχα έσοδα και κέρδη, ένας ακόμα σοβαρός λόγος για την προώθηση των εκτός Ελλάδος δραστηριοτήτων της εταιρείας, είναι η απόκτηση ερευνητικής εμπειρίας που προσφέρει μία τέτοια ερευνητική προσπάθεια. Γιατί πέρα από τη συμμετοχή του επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού των ΕΛΠΕ, ως παρατηρητή στις διάφορες εργασίες και συναντήσεις εργασιών της Κοινοπραξίας, η εταιρεία έχει αναλάβει βάσει ξεχωριστών συμβάσεων και μία σειρά συγκεκριμένων «επί του εδάφους» εργασιών για λογαριασμό της Κοινοπραξίας. Βέβαια το τίμημα για όλα αυτά είναι εξίσου σοβαρό αφού οι συνολικές προγραμματισμένες επενδύσεις της Κοινοπραξίας για όλες τις ερευνητικές περιοχές μέχρι το 2009 εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 150 εκ. δολ. (τα ΕΛΠΕ συμμετέχουν στο ποσοστό του μεριδίου τους). Βέβαια εάν τα πράγματα εξελιχθούν θετικά, ένα μεγάλο ποσοστό της εν λόγω επένδυσης, εάν όχι όλη, θα αποσβεσθεί από τα έσοδα του παραγόμενου πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η δραστηριοποίηση των ΕΛΠΕ στη Λιβύη θεωρείται κομβική από κάθε άποψη τόσο σε επίπεδο δημιουργίας εσόδων από ίδια παραγωγή και την πρόσθεση παγίων υπό την μορφή εγγεγραμμένων αποθεμάτων (bookable reserves) όσο και από την απόκτηση εμπειρίας. Αυτή θεωρείται ιδιαίτερα απαραίτητη γιατί θα επιτρέψει αύριο στα ΕΛΠΕ να μπορέσουν να διεκδικήσουν από μόνα τους μία πρωταρχική θέση σε επίπεδο ανάληψης εργασιών ως operators σε μία μελλοντική κοινοπραξία, ή και μόνοι τους, στη Λιβύη και αλλού. Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο η NOC όσο και άλλες εθνικές εταιρείες πετρελαίων υπεύθυνες για παραχωρήσεις (όπως λ.χ. GPC στην Αίγυπτο) θέτουν ως όρο στις ξένες εταιρείες, προκειμένου να αναλάβουν ως operators, να έχουν δική τους παραγωγή τουλάχιστον 50.000 βαρέλια ημερησίως. Δυστυχώς τα ΕΛΠΕ δεν παράγουν ούτε ένα βαρέλι από τα 300.000 βαρέλια που διυλίζουν σε ημερήσια βάση. Γι’ αυτό πολλά χρήματα και ελπίδες έχουν επενδυθεί στη Λιβύη τα οποία και αναμένεται ότι σύντομα θα αρχίσουν να αποδίδουν.