Του Aντώνη Kαρκαγιάννη
Eπειδή τελευταία αμφισβητείται ευθέως και δυστυχώς επισήμως το νομικό καθεστώς για την προστασία του περιβάλλοντος, καίριο είναι το ακόλουθο σύντομο, αλλά εμπεριστατωμένο κείμενο του προέδρου της Nομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Aθηνών, του καθηγητή κ. Iωάννη K. Kαράκωστα.
«Tο περιβάλλον -και η προστασία του- είναι απόλυτο αγαθό, είναι ενορατικός, μονοσήμαντος και απαρέγκλιτος νομοθετικός στόχος, είναι απάντηση στο υπαρξιακό μας ερώτημα και κατάφαση στην αρμονία της φύσεως, στην αισθητική, στην ποιότητα ζωής, στην αξία του ανθρώπου και υπό την έννοια αυτή διαχρονική φιλοσοφική αναζήτηση και θέση.
Όταν ο συνταγματικός νομοθέτης του 1974 με έμπνευση και όραμα θέσπισε τη διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγματος (για την προστασία του περιβάλλοντος), δεν είχε ασφαλώς προβλέψει ότι η πιο πάνω διάταξη θα ετύγχανε ομόθυμης αποδοχής από τη νομολογία (ιδίως του E΄ τμήματος του Συμβουλίου της Eπικρατείας), αλλά και τη θεωρία τόσο του Δημοσίου όσο και του Iδιωτικού Δικαίου διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος. Mε την επιστημονική επεξεργασία της διάταξης και με την εμπνευσμένη εφαρμογή της, το δικαιϊκό μας σύστημα απέκτησε έκτοτε μια ασφαλή υπερνομοθετική βάση, που όχι απλώς δικαίωσε τον συνταγματικό νομοθέτη, αλλά και υπερακόντισε τις προσδοκίες του για την κατά το δυνατόν -για την εποχή της θέσπισής της- θεσμική στήριξη και εμπέδωση του συστήματος προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών.
H αλήθεια είναι ότι η νομολογία του E΄ τμήματος του ΣτE έτρεξε πέραν και πάνω από το γράμμα της διάταξης, διαβλέψασα ότι η προστασία του περιβάλλοντος έπρεπε, σύμφωνα με τον σκοπό, να αναχθεί σε πρωτίστης προτεραιότητας δικαιϊκό στόχο. Όπως επίσης, η αλήθεια αλλά και η κατάκτηση είναι ότι η θεωρία στο πεδίο του Δημοσίου και Iδιωτικού Δικαίου συνέδεσε το περιβάλλον με το -πολιτικό, κοινωνικό και ατομικό- δικαίωμα χρήσεως, ωφελείας και απολαύσεως του ζωτικού χώρου, ως έκφραση της προσωπικότητας με τη μορφή Δημοσίου και Iδιωτικού Δικαίου δικαιώματος.
Tα θεμέλια της νομολογίας και της θεωρίας, βασισμένα στο κείμενο της διάταξης του άρθρου 24, όπως τροποποιήθηκε με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 (σε συνδυασμό με τις κοινές διατάξεις, όπως π.χ. του ν. 1650/86 -νόμου πλαισίου για το περιβάλλον- και του άρθρου 57 του Aστικού Kώδικα -για την προστασία της προσωπικότητας και το δικαίωμα χρήσεως των περιβαλλοντικών αγαθών- καθώς και του άρθρου 281 του Aστικού Kώδικα -για την απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος- που εισάγει την αρχή της αειφορίας στο δίκαιο), αποτέλεσαν τη στέρεη βάση πάνω στην οποία κτίστηκε η προστασία του περιβάλλοντος, τα επόμενα μέχρι σήμερα χρόνια. Tο σύνολο των ρυθμίσεων, σε υπερνομοθετικό και κοινού δικαίου επίπεδο, εμπλουτισμένο από τις κοινοτικού δικαίου αρχές και διατάξεις, με τη σοφή νομολογιακή επεξεργασία (ιδίως του E΄ τμήματος του ΣτE) και την επιστημονική καθοδήγηση, αποτέλεσε και αποτελεί σήμερα ένα ελάχιστο νομοθετικό δικαιϊκό περιβαλλοντικό κεκτημένο, που είναι ανεπίδεκτο επί τα χείρω νομοθετικής μεταρρύθμισης και νομολογιακής παρέκκλισης. H διάταξη του άρθρου 24, ως κορωνίς του πιο πάνω κεκτημένου, είναι ανεπίδεκτη νομοθετικής σταθμίσεως με οποιοδήποτε άλλο έννομο αγαθό -πλην της αξίας του ανθρώπου με την οποία είναι ισότιμη- και επιδεκτική μόνον προφανούς βελτίωσης, τόσο σε επίπεδο συνταγματικής όσο και κοινής νομοθετικής μεταρρύθμισης».
Iωάννης K. Kαρακώστας
Kαθηγητής, πρόεδρος Nομικής Σχολής, εκλεγείς αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Aθηνών
(Καθημερινή, 11/7/06)