Ανύπαρκτος κατ' ουσίαν, είναι ο ρόλος της Ευρώπης κατά την εν εξελίξει κρίση του Λιβάνου. Σε αντίθεση με τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου και την μετέπειτα κρίση στο Κοσσυφοπέδιο, όπου η Ευρώπη είχε παίξει καθοριστικό ρόλο, κατά τα τελευταία χρόνια η Γηραιά Ηπειρος τίθεται σταδιακώς στο περιθώριο.
Κατά την δεύτερη κρίση στο Ιράκ, η Ευρωπαϊκή Ενωσις προσπάθησε μεν να αρθρώση κάποια φωνή, αλλά τελικώς περιορίσθηκε σε ευχολόγια. Ετσι, ο ρόλος της μοιραίως υποβαθμίσθηκε ακόμη περισσότερο. Και τώρα, κατά την κρίση του Λιβάνου, δεν υπήρξε καν κοινή ευρωπαϊκή φωνή. Κάθε χώρα εκφράζει την δική της άποψη.
Οι κυριώτερες αιτίες
Οι αιτίες γιά την σταδιακή αυτή εξασθένηση του ρόλου της Ευρώπης στο παγκόσμιο γίγνεσθαι είναι πολλές:
- ΘΕΣΜΙΚΟ ΚΕΝΟ: Η απόρριψις της Συνταγματικής Συνθήκης στα δημοψηφίσματα της Γαλλίας και της Ολλανδίας έχει στοιχίσει πολύ ακριβά στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι ολοφάνερο ότι σήμερα υπάρχει ένα τεράστιο θεσμικό κενό. Η Συνθήκη προέβλεπε σταθερή προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και όχι εκ περιτροπής ανά εξάμηνο, που διασπά την συνέχεια. Και βεβαίως προέβλεπε θεσμοθετημένη θέση Υπουργού Εξωτερικών εξουσιοδοτημένου να εκπροσωπή την Ευρωπαϊκή Ενωση ως σύνολο. Την θέση αυτήν καλύπτει σήμερα ο κ. Σολάνα, αλλά ελλείψει θεσμικής ρυθμίσεως ο ρόλος του είναι σαφώς υποβαθμισμένος.
- ΠΑΝΣΠΕΡΜΙΑ ΑΠΟΨΕΩΝ: Τα γενικά συμφέροντα των 25 κρατών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως ασφαλώς συμβαδίζουν. Ομως σε συγκεκριμένους τομείς η πολιτική κάποιων χωρών μπορεί να είναι εκ διαμέτρου αντίθετη από εκείνην άλλων χωρών. Τί κοινό μπορεί να έχουν π.χ. η Λεττονία και η Εσθονία με την Ελλάδα και την Κύπρο σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του Μεσανατολικού; Σε τελική ανάλυση αυτό είναι το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωσις. Είναι κατά βάσιν μία οικονομική -και εν μέρει νομισματική- ένωσις κρατών, που δύσκολα θα μπορέση να μετεξελιχθή σε πολιτική ένωση κρατών.
- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΙΣ: Γιά να έχη ισχυρή φωνή διεθνώς κάποιο κράτος ή ένωσις κρατών υπάρχει μία βασική προϋπόθεσις: Να είναι εξ ίσου ισχυρή και η οικονομία της. Και σήμερα, η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει διαρκώς έδαφος σε σύγκριση προς το παρελθόν. Η ισχυρότερη οικονομία του κόσμου ήταν και παραμένει αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ οι ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις βρίσκονται στην Απω Ανατολή και όχι στην Ευρώπη. Επομένως και το στοιχείο αυτό εξασθενίζει σημαντικά την όποια φωνή προσπαθεί να αρθρώση σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωσις. Είναι φανερό ότι δεν εισακούεται πλέον, όπως στο παρελθόν.
- ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ: Εκτός από τις εθνικές διαφορές των 25 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως υπάρχουν και σοβαρές πολιτικές διαφορές. Κάθε χώρα έχει την δική της κυβέρνηση, η οποία αλλού είναι συντηρητική, αλλού φιλελεύθερη και αλλού σοσιαλιστική. Και κάθε κόμμα έχει την δική του άποψη γιά τα διεθνή ζητήματα, κατ' εξοχήν δε γιά το Μεσανατολικό. Το γεγονός αυτό λοιπόν, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την εξεύρεση κοινής γραμμής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πώς να συμφωνήσουν λοιπόν δεξιοί και αριστεροί ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών, όταν δεν είναι σε θέση να συμφωνήσουν μέσα στις ίδιες τις χώρες τους;
Το μοιραίο λάθος
Μπορεί αυτό να ηχή δυσάρεστα, αλλά γεγονός είναι ότι ο ρόλος της Ευρώπης περιορίζεται. Η Ευρωπαϊκή Ενωσις προσπάθησε να κάνη κάποια άλματα στον τομέα της ενοποιήσεώς της, χωρίς όμως να έχη δημιουργήσει το κατάλληλο θεσμικό υπόβαθρο.
Το μοιραίο -όπως απεδείχθη- λάθος, ήταν ότι η διεύρυνσις της Ε.Ε. από 15 σε 25 κράτη-μέλη προηγήθηκε της ψηφίσεως της Συνταγματικής Συνθήκης. Αν η σειρά ήταν αντίστροφη, οι 15 θα είχαν συμφωνήσει πολύ πιό εύκολα σε ένα κοινό καταστατικό χάρτη ο οποίος θα εκινδύνευε πολύ λιγώτερο να καταψηφισθή. Τα δε νέα κράτη-μέλη θα ήταν εκ των πραγμάτων υποχρεωμένα να τον αποδεχθούν. Αν ήθελαν να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, θα έπρεπε να δεχθούν και τους κανόνες της.
Η αλήθεια βέβαια, είναι πως η καταψήφισις της Συνταγματικής Συνθήκης δεν έγινε από τα νέα κράτη-μέλη της Ε.Ε., αλλά από δύο παλαιά και δή ιδρυτικά: Γαλλία και Ολλανδία. Ομως μία από τις κυριώτερες αιτίες της καταψηφίσεως του Ευρωσυντάγματος είναι ακριβώς ο φόβος τον οποίο προεκάλεσε στους Γάλλους και τους Ολλανδούς η απότομη διεύρυνσις της Ευρωπαϊκής Ενώσεως από 15 σε 25 κράτη-μέλη, σε συνδυασμό και με την προοπτική μελλοντικής εντάξεως της Τουρκίας.
Αβέβαιο το μέλλον
Ολα αυτά έχουν συνδράμει στην εξασθένηση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και στον, εμφανή πλέον, περιορισμό του ρόλου της στο διεθνές γίγνεσθαι. Και αυτό πρέπει πρωτίστως να προβληματίση τους Ευρωπαίους ηγέτες στις συνόδους κορυφής: Οτι η Ευρωπαϊκή Ενωσις, που κάποτε είχε ισχυρή φωνή ως σώμα, σήμερα όχι μόνον έχει χάσει την ισχύ της αλλά αδυνατεί ακόμη και να διατυπώση ενιαίο λόγο.
Τα κρίσιμα ερωτήματα είναι:
- Θέλει η Ευρωπαϊκή Ενωσις να μετεξελιχθή σε πολιτική ένωση κρατών, ή θέλει να παραμείνη απλώς οικονομική ένωσις;
- Αν θέλη να μετεξελιχθή σε πολιτική ένωση, μπορεί να το επιτύχη; Και αν ναί, ποιός είναι ο προσφορώτερος δρόμος;
Και το κρισιμώτερο ερώτημα:
- Αν, όπως δυστυχώς διαφαίνεται, δεν μπορεί η Ευρωπαϊκή Ενωσις να μετεξελιχθή σε ισχυρή πολιτική ένωση κρατών, θα μπορέση μελλοντικώς να επιβιώση ως οικονομική ένωσις;
(ΕΣΤΙΑ, 31/7/06)