Του Τάκη Μίχα
Αν έδινες σε έναν πολιτικό 100 εκατομμύρια ευρώ και του έλεγες να τα διαθέσει στα 10 πιο σημαντικά προβλήματα του πλανήτη, αυτό το οποίο θα έκανε θα ήταν πιθανότατα να μοιράσει το ποσό στα δέκα για να δώσει σε όλους. Μ' αυτόν τον τρόπο θα έκανε όλους ευτυχισμένους και θα μεγιστοποιούσε το πολιτικό του όφελος.
Όμως, αυτός ο τρόπος δεν είναι ορθολογικός, υποστηρίζει ο Δανός επιστήμονας Μπιορν Λόμποργκ. Με δεδομένο το γεγονός ότι δεν έχουμε άπειρους πόρους, θα πρέπει να βάλουμε μια ιεράρχηση στον τρόπο με τον οποίο τους δαπανούμε για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα του πλανήτη. Και το κατεξοχήν κριτήριο ιεράρχησης θα πρέπει να είναι η αποτελεσματικότητα στη χρήση των οικονομικών πόρων. Αυτό απαιτεί ο ορθολογισμός.
Ο Λόμποργκ έγινε παγκοσμίως γνωστός, πριν από μερικά χρόνια, με το βιβλίο του «Ο Σκεπτικός Περιβαλλοντολόγος», στο οποίο έδειχνε ότι οι διάφορες προβλέψεις για επικείμενες οικολογικές καταστροφές δεν ήταν κατ' ανάγκη σωστές. Στο συμπέρασμα αυτό έφτασε ο Δανός επιστήμονας, μετά από μια εξαντλητική ανάλυση των μαθηματικών και στατιστικών μοντέλων, στα οποία οι πεσιμιστές βασίζουν τις προβλέψεις τους. Το συμπέρασμά του ήταν αισιόδοξο. Η ανθρώπινη ιστορία δείχνει ότι λύνουμε περισσότερα προβλήματα απ' αυτά που δημιουργούμε.
Ο Λόμποργκ πιστεύει ότι ένα μεγάλο μέρος του οικολογικού κινήματος σήμερα βασίζεται περισσότερο στον συναισθηματισμό και τον ρομαντισμό, παρά στον ορθολογισμό. Ορθολογισμός στην αντιμετώπιση των προβλημάτων σημαίνει ιεράρχηση των προβλημάτων, με κριτήρια που αφορούν τη αποτελεσματικότητα της χρήσης των πόρων που απαιτούνται για την καταπολέμηση εκάστου εξ αυτών.
Για τον σκοπό αυτό κάλεσε το 2004 στην Κοπεγχάγη 8 από τους κορυφαίους οικονομολόγους στον κόσμο -συμπεριλαμβανομένων και 4 κατόχων Νόμπελ- και τους ζήτησε να ιεραρχήσουν μια σειρά προβλημάτων ανάλογα με την αποτελεσματικότητα αντιμετώπισής τους σε σχέση με το κόστος. Παρά το γεγονός ότι οι οικονομολόγοι ανήκαν σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, εντούτοις συμφώνησαν όλοι σε μια κοινή ιεράρχηση. Στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν το AIDS και ακολουθούσαν ο υποσιτισμός, η απελευθέρωση του εμπορίου και η ελονοσία. Στην τελευταία θέση της ιεράρχησης ήταν η θέρμανση της ατμόσφαιρας.
Ο λόγος είναι απλός. Ένα δολάριο το οποίο δαπανάται για την πρόληψη του AIDS έχει ως αποτέλεσμα 40 δολάρια σε κοινωνικό όφελος. Αντίθετα, ένα δολάριο που δαπανάται για την καταπολέμηση της θέρμανσης της ατμόσφαιρας θα είχε ως αποτέλεσμα μόνο 25 σεντς όφελος. Άρα, ο ορθολογισμός επιτάσσει, σύμφωνα με τον Λόμποργκ, να επιλέξεις το πρόγραμμα εκείνο που σου δίνει όφελος ανά δολάριο 40 δολάρια.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η θέρμανση της ατμόσφαιρας δεν αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα. Όμως, όπως έλεγε σε συνέντευξή του στη Wall Street Journal, θα πρέπει να εξετάσουμε τα δεδομένα:
«Οι προτεινόμενες λύσεις για τη θέρμανση της ατμόσφαιρας -δηλαδή η δραστική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σήμερα- ισοδυναμούν με το να προσπαθείς να λύσεις ένα πρόβλημα 100 ετών σε 10 έτη. Αυτό είναι λάθος. Έχει πενιχρά αποτελέσματα με μεγάλο κόστος. Έχει μεγαλύτερο νόημα να προσπαθήσεις να λύσεις ένα πρόβλημα 100 ετών σε μια διάρκεια 50 ετών και να λύσεις ένα πρόβλημα 10 ετών - όπως το AIDS- σε μια διάρκεια 5 ετών. Αυτός είναι ο ευφυής τρόπος να δαπανήσεις τα χρήματά σου».
Πρόσφατα ο Λόμποργκ επανέλαβε το πείραμά του στα Ηνωμένα Έθνη. Συμμετείχαν οι πρέσβεις 8 χωρών, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία. Τους παρουσίασαν μια σειρά προβλημάτων του πλανήτη και, παράλληλα, ένας ειδήμων σε κάθε πρόβλημα έκανε μια αναλυτική παρουσίαση της κατάστασης. Στο τέλος τέθηκε το εξής ερώτημα στους εκπροσώπους των διάφορων χωρών: «Αν είχατε 50 δισεκατομμύρα ευρώ, πώς θα ιεραρχούσατε τις δαπάνες σας;».
Τα αποτελέσματα ήταν για μια ακόμη φορά ενδιαφέροντα. Και πάλι προέκυψε μια κοινή ιεράρχηση, στην κορυφή της οποίας ήταν η βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης και ακολουθούσαν το καθαρό νερό, περισσότερα σχολεία και βελτίωση της διατροφής. Η θέρμανση της ατμόσφαιρας, για μια ακόμη φορά, βρέθηκε στην τελευταία θέση.
(Ελευθεροτυπία, 31/7/06)