Του Κ.Ν. Σταμπολή
Η εντός έξι μηνών δεύτερη επίσκεψη του προέδρου της Ρωσίας στην Αθήνα κάθε άλλο παρά τυχαία μπορεί να χαρακτηρισθεί. Εάν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψη ότι ο πρόεδρος Πούτιν είχε βρεθεί πάλι στη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 2005, οπότε είχε επισκεφθεί το Άγιο Όρος, τότε παρατηρούμε μία ασυνήθιστη περιοδικότητα στο ταξιδιωτικό πρόγραμμα του σημερινού ενοίκου του Κρεμλίνου η προτίμηση του οποίου για την ηλιόλουστη χώρα μας είναι κάτι περισσότερο από εμφανής.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας κ. Βλαντιμίρ Πούτιν ο οποίος αφίχθη στην Αθήνα χθες βράδυ, προερχόμενος από την Ιταλία όπου ο ενεργειακός εφοδιασμός της γείτονος με Ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αποτέλεσαν βασικό μέρος των συνομιλιών του με τον πρωθυπουργό κ. Ρομάνο Πρόντι. Σήμερα το μεσημέρι ο κ. Πούτιν θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό κ. Κ. Καραμανλή και μαζί με τον Βούλγαρο πρωθυπουργό κ. Σεργκέι Στάνισεφ θα παραστεί στην τελετή υπογραφής της οριστικής διακρατικής συμφωνίας για την κατασκευή του πολυσυζητημένου πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη. Η παρουσία του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας σε μία εκδήλωση ήσσονος σημασίας, όπως είναι η υπογραφή ενός περιφερειακού έργου περιορισμένου οικονομικού ενδιαφέροντος, είναι ένα μάλλον ασύνηθες γεγονός. Οι λόγοι για την έλευση στην Αθήνα του ισχυρού ηγέτη της μετακομουνιστικής Ρωσίας πρέπει να αναζητηθούν αλλού.
Το μήνυμα της επίσκεψης του κ. Πούτιν στην ανοιξιάτικη Αθήνα ξεπερνάει τα γεωγραφικά όρια της χώρας μας και φαίνεται ότι έχει πολλαπλούς αποδέκτες ανατολικά και δυτικά των Δαρδανελίων, η παράκαμψη των οποίων επιδιώκεται με τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης. Προς Ανατολάς, δηλαδή προς την Τουρκία, το μήνυμα είναι ότι η Ρωσία δεν επιθυμεί να δει μία περαιτέρω ενδυνάμωση της γεωπολιτικής της θέσης με την κατασκευή ακόμη ενός αγωγού με απόληξη στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι σαφές ότι η Μόσχα θέλει να ελέγξει τον διαμετακομιστικό ρόλο της Τουρκίας στην ενέργεια. Να σημειώσουμε ότι μέσω της γείτονος διέρχονται δυο σημαντικοί αγωγοί. Πρώτον, ο υποθαλάσσιος, δια της Μαύρης Θάλασσας, αγωγός φυσικού αερίου Blue Stream, ο οποίος μεταφέρει μεγάλες ποσότητες Ρωσικού φυσικού αερίου και καταλήγει στην Σαμσούντα και ο πετρελαιαγωγός που μεταφέρει αργό από το Μπακού, μέσω Τυφλίδος, και ηπειρωτικής Τουρκίας και καταλήγει στο λιμάνι Τσεϊχάν στη Ν.Α Τουρκία. Η λειτουργία του αγωγού Μπακού – Τσεϊχάν (γνωστού ως BTC) χωρητικότητας 1,0 εκατ. βαρέλια/ημέρα, ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο και τη χρηματοδότηση του ανέλαβε κοινοπραξία διεθνών εταιρειών. Το μήνυμα προς Δυσμάς είναι ότι η Ρωσία επιθυμεί να συμβάλλει εμπράκτως στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης με την ενεργό συμμετοχή της στην δημιουργία νέων ενεργειακών διαδρόμων, όπως ο περιφερειακός πετρελαιαγωγός που θα ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο. Δεν είναι τόσο το μέγεθος του αγωγού που μετράει όσο η στρατηγική του σημασία που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ενεργειακά συμφέροντα της Ρωσίας αφού στην ουσία αποτελεί προέκταση του δικτύου αγωγών της κρατικής εταιρείας μεταφοράς πετρελαίου Transneft.
Επιπλέον, ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου με την συχνή παρουσία του στην Αθήνα επιθυμεί την οικοδόμηση προσωπικών σχέσεων με τους ανερχόμενους οικονομικούς συνεργάτες και εταίρους της Ρωσίας, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα, θέλοντας έτσι να επιβεβαιώσει την έναρξη μίας νέας εποχής δηλαδή διευρυμένων οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με το σημαντικό αυτό άξονα της Ν.Α Ευρώπης.
Όπως πολύ ορθά παρατηρεί ο Κώστας Ιορδανίδης σε πρόσφατο άρθρο του στην Καθημερινή (11/3/2007) «υποστήριξαν ορισμένοι ότι η επικριτική τοποθέτηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών στις δηλώσεις του Ρώσου στρατηγού Νικολάι Σολοφστόφ, εξ αφορμής της αναπτύξεως αμερικανικού αντιπυραυλικού συστήματος στην Πολωνία και στην Τσεχία, θα μπορούσε να οδηγήσει στη ματαίωση της επισκέψεως του κ. Πούτιν. Η εκτίμηση απεδείχθη εσφαλμένη –και δεν μπορούσε να συμβεί αλλιώς– διότι ο κ. Πούτιν ενεργεί με βάση μια ευρύτερη ημερησία διάταξη και δεν αντιδικεί με την όποια απόπειρα νομιμοφροσύνης προς τις ΗΠΑ κάποιων στελεχών ή ακόμη και της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος.
Αντίθετα με τις πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητος την περασμένη εβδομάδα, ο κ. Πούτιν φαίνεται να αποσυνδέει την πολιτική –με την ευρεία και κλασική έννοια της λέξεως– από την οικονομική συνεργασία, διότι πιστεύει πιθανότατα ότι η ανάπτυξη οικονομικών σχέσεων θα δημιουργήσει και τις συνθήκες πολιτικής οσμώσεως, σε κάποια φάση στο μέλλον. Πρόκειται με άλλα λόγια για πλήρη αντιστροφή της πρακτικής που ακολουθούσε το Κρεμλίνο επί του κομμουνιστικού καθεστώτος, όταν αγωνιζόταν να επιβεβαιώσει την ισχύ του, περίπου αποκλειστικά, σε επίπεδο πολιτικό και στρατιωτικό, πριν οδηγηθεί στην κατάρρευση».
Πέραν του πετρελαιαγωγού Ελλάδος – Βουλγαρίας υπάρχει ακόμη ένα άλλο μεγάλο έργο στην ευρύτερη περιοχή που αποτελεί εστία ενδιαφέροντος για τον Ρώσο Πρόεδρο και αφορμή για μία ακόμη επίσκεψη στην Αθήνα. Η δημιουργία ενός Νότιου Άξονα που η μεταφορά αερίου από τη Ρωσία και τις χώρες της Κασπίας προς την Ευρώπη αποτελεί σταθερή επιδίωξη τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Ρωσίας, τα γεωπολιτικά ενδιαφέροντα των οποίων συμπίπτουν για μία ακόμη φορά στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης. Αντίθετα με τα όσα υποστηρίζουν μετ’ επιτάσεως αμερικανικοί παράγοντες το τελευταίο διάστημα περί δήθεν αστείρευτων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Κασπία, και άρα οι παραινέσεις των περί αποκλειστικής προμήθειας από το Αζερμπαϊτζάν, η αλήθεια είναι ότι το γνωστό μεγάλο κοίτασμα της περιοχής το Shah Deniz είναι περιορισμένης δυναμικότητος και άρα αδυνατεί να καλύψει τις πραγματικά τεράστιες ανάγκες της Δυτικής Ευρώπης κατά τα επόμενα χρόνια. Άρα για να ομιλήσομε σε ρεαλιστική βάση οι μόνες αξιόπιστες πηγές τροφοδοσίας δεν μπορεί να είναι άλλες από τη Ρωσική Gazprom, η οποία στηρίζεται στα όντως μεγάλα κοιτάσματα της Σιβηρίας, και αργότερα το Ιράν το οποίο και αυτό διαθέτει αποδεδειγμένα εκτενή κοιτάσματα.
Στις επαφές του με την ελληνική κυβέρνηση ο πρόεδρος Πούτιν, θα επιβεβαιώσει για μία ακόμη φορά το ρωσικό ενδιαφέρον για προμήθεια φυσικού αερίου και προώθησή του μέσω του Νότιου Άξονα (ο αγωγός ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από ανατολάς προς την Ιταλία μέσω Τουρκίας και Ελλάδος) στην αγορά της Ιταλίας, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα το ενδιαφέρον ρωσικών εταιρειών να συμβάλλουν οικονομικά στην κατασκευή και λειτουργία του έργου, αξίας άνω του 1 δισεκ. ευρώ, το οποίο δεν στερείται οικονομικού ενδιαφέροντος σε βάθος χρόνου. Η ευκαιρία που δίδεται στην Αθήνα με αφορμή την τελετή υπογραφής συμφωνίας για τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης δεν μπορούσε να είναι πιο κατάλληλη για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων, τα οποία σε ένα μεγάλο βαθμό εξυπηρετούν και τις ελληνικές φιλοδοξίες περί δημιουργίας ενεργειακού διαδρόμου στην Βόρειο Ελλάδα.
Αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι εάν θα υπάρξει ταύτιση απόψεων με την Ελληνική κυβέρνηση η οποία στην προσπάθειά της να κρατήσει λεπτές ισορροπίες με τις ΗΠΑ, ικανοποιώντας τις εξωπραγματικές απαιτήσεις της Ουάσιγκτον, για αποκλειστική προμήθεια αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, κινδυνεύει για μία ακόμα φορά να βρεθεί εκτός παιγνίου.