Του Μιχάλη Καϊταντζίδη
Πονοκεφάλους σε υπερατλαντικούς και ευρωπαίους συμμάχους προκαλεί ο ευρωπαϊκός περίπατος του Πούτιν (Ιταλία-Ελλάδα), ενώ δεν αποκλείεται να αισθανθούμε ότι κινδυνεύουμε να υποστούμε παράπλευρες απώλειες.
Ωστόσο, η επιθετική ενεργειακή διπλωματία της Ρωσίας, όπως δείχνουν τα πράγματα, ασκείται σε μια περίοδο που την ευνοεί, καθώς τα ευρωπαϊκά κράτη, το ένα μετά το άλλο, επιδιώκουν μακροχρόνιες συμμαχίες-συνεργασίες για την εξασφάλιση ενεργειακών αγαθών.
Η υπογραφή της τριμερούς συμφωνίας για τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης την περασμένη Πέμπτη, σύμφωνα με τα όσα είπε ο Πούτιν, θα αποτελέσει μοντέλο και για άλλους αγωγούς, από τους οποίους θα διοχετεύεται ρωσικό πετρέλαιο στις δυτικές αγορές.
Επόμενες κινήσεις
Στην ουσία δηλαδή, η Ρωσία προετοιμάζει το έδαφος και για άλλες αντίστοιχες συμφωνίες, όπως με Βουλγαρία-ΠΓΔΜ και Αλβανία για τον αγωγό ΑΜΒΟ, ή Κωστάντζα-Τεργέστη. Γι' αυτούς, όπως είπε ο Πούτιν την περασμένη Πέμπτη, υπάρχει αρκετό πετρέλαιο για να γεμίσουν.
Ωστόσο, εάν τα πράγματα είναι κατά κάποιον τρόπο ελεγχόμενα στην περίπτωση του πετρελαίου, καθώς με τα συγκεκριμένα έργα εξυπηρετούνται και πολλές δυτικές εταιρείες, η ένταση θα μεγαλώνει όσο ωριμάζουν τα σχέδια των διεθνών διασυνδέσεων για το φυσικό αέριο. Κι αυτό, γιατί η Ρωσία ενδιαφέρεται να προτιμηθεί το δικό της αέριο, ενώ οι ΗΠΑ πιέζουν για άλλες πηγές όπως από το Αζερμπαϊτζάν.
Εδώ το πόκερ θα είναι πιο σκληρό, αφού οι εξαρτήσεις που δημιουργούν οι αγωγοί φυσικού αερίου και οι μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειάς του είναι πολύ πιο ισχυρές από το πετρέλαιο, όπου οι συμφωνίες προμήθειας μπορούν να αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο.
Όλα αυτά δείχνουν ότι έχουμε μπει για τα καλά στην εποχή υλοποίησης μεγάλων προγραμμάτων υποδομής, τα οποία θα δημιουργήσουν τον νέο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης και τις νέες συμμαχίες στη βάση της διαθεσιμότητας ενεργειακών πρώτων υλών.
Αναφορικά με το πετρέλαιο και τις προοπτικές που δημιουργεί ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, αρκεί να αναφέρουμε ότι αυτός μπορεί να αποτελέσει την απαρχή για επέκταση και διείσδυση του πετρελαίου στην καρδιά των Βαλκανίων. Κάτι τέτοιο υπαινίχθηκε σαφώς ο πρόεδρος Πούτιν, μιλώντας μετά την υπογραφή της συμφωνίας, όταν επεσήμανε ότι το έργο, «δημιουργεί καινούριες δυνατότητες για την ίδρυση στη Βουλγαρία και την Ελλάδα μεγάλων περιφερειακών κέντρων διέλευσης ρωσικών υδρογονανθράκων προς ευρωπαϊκές και παγκόσμιες αγορές».
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι από τη στιγμή που φάνηκε ότι μπορεί να γίνει πραγματικότητα ο πετρελαιαγωγός, έπεσαν στο τραπέζι σκέψεις για σύνδεση των εγκαταστάσεών του στην Αλεξανδρούπολη, με το διυλιστήριο Θεσσαλονίκης μέσω αγωγού, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη τροφοδοσία του. Με δεδομένο ωστόσο ότι το διυλιστήριο Θεσσαλονίκης ήδη συνδέεται με αγωγό πετρελαίου και με το διυλιστήριο των Σκοπίων ΟΚΤΑ, οι προοπτικές επέκτασής του βόρεια για την τροφοδοσία και σερβικών διυλιστηρίων γίνεται πλέον περισσότερο ρεαλιστική.
Σε ό,τι αφορά στη λειτουργία του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, η δημοσιοποίηση της συμφωνίας απέδειξε αυτά που ήταν γνωστά ως πληροφορίες. Ότι δηλαδή το μοντέλο που προωθούν οι Ρώσοι και αποδέχτηκαν οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Βουλγαρίας, προβλέπει παραχώρηση όλων των ζωτικών λειτουργιών μιας τέτοιας επιχείρησης στον έλεγχο της ρωσικής Τρανσνέφτ.
Η τελευταία είναι η κρατική εταιρεία που κατασκευάζει και διαχειρίζεται το τεράστιο δίκτυο αγωγών πετρελαίου της Ρωσίας. Όσο για την ταυτότητά της, αρκεί να πούμε ότι ελέγχει αγωγούς μακράς απόστασης, συνολικού μήκους 48.610 χιλιομέτρων με διάμετρο από 420 έως 1.220 χιλιοστά. Επίσης, ελέγχει 861 χώρους αποθήκευσης καυσίμων δυναμικότητας 14,1 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, και μεταφέρει το 93% του πετρελαίου που παράγεται στη Ρωσία, δηλαδή περίπου 450 εκατομμύρια τόνους το 2004.
Το ζήτημα είναι πόσο θα ωφελήσει τις εμπλεκόμενες χώρες ένα τέτοιο μοντέλο. Στην περίπτωση του Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν θετικά και αρνητικά στοιχεία.
Στα θετικά μπορούμε να καταγράψουμε:
* Αναβάθμιση του ρόλου της χώρας στον γεωπολιτικό χάρτη.
* Διασφάλιση εφοδιασμού σε πετρέλαιο.
* Δημιουργία στενότερων δεσμών με Ρωσία και Βουλγαρία.
* Νέες θέσεις εργασίας.
* Προοπτικές για νέες επενδύσεις.
Στα κατά συγκαταλέγονται τα εξής:
Έλεγχος
* Αποκλειστικός έλεγχος του αγωγού από ρωσικές εταιρείες.
* Μικρά οικονομικά οφέλη με τέλος διέλευσης 1 δολάριο στον τόνο.
* Κίνδυνος περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε δέλτα και ακτές.
* Προσέγγιση πετρελαιοφόρων μεγάλου μεγέθους.
Τέλος, στο φυσικό αέριο, το πόκερ θα γίνεται όλο και πιο σκληρό.
Από τη μία μεριά η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ πιέζουν για απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, ενώ από την άλλη τα ευρωπαϊκά κράτη το ένα μετά το άλλο, πλησιάζουν όλο και περισσότερο τη Ρωσία για τη δέσμευση ποσοτήτων φυσικού αερίου. Και ο λόγος δεν είναι άλλος από τη διαθεσιμότητα. Με εξαίρεση το Ιράν, ελάχιστο αέριο υπάρχει διαθέσιμο από άλλες πηγές και έτσι υποχρεωτικά όλοι στρέφονται στη Ρωσία.
Έτσι ο ελληνοϊταλικός αγωγός πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι αν προλάβει να γίνει πραγματικότητα, θα τροφοδοτηθεί και με ρωσικό αέριο. Το ίδιο ισχύει για τον αγωγό που πρότεινε η ελβετική EGL, αλλά και γι' αυτόν που σχεδιάζει η ρωσική Gazprom με την ιταλική ENEL, ο οποίος από τη Βουλγαρία θα καταλήγει στην Ουγγαρία και στηρίζεται πολύ θερμά από την κυβέρνηση της τελευταίας.
(Ελευθεροτυπία, 18/3/07)