Του Κ. Ν. Σταμπολή
Για όσους έχουν παρακολουθήσει τη διαχρονική πορεία του Βλαντιμίρ Πούτιν, την ανέλιξή του στο ύπατο αξίωμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και την επικράτησή του ως του πιο ισχυρού άνδρα του Κρεμλίνου, θα γνωρίζουν ότι δύο από τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η μεθοδικότητα και η επιμονή του στην επίτευξη στόχων. Όπως επίσης η τάση του να απομονώνεται, χωρίς συνεργάτες ή συμβούλους, και να λαμβάνει αποφάσεις μόνος του, αξιολογώντας πλήθος στόχων και παραμέτρων, μια συνήθεια από την εποχή που εργαζόταν στις μυστικές υπηρεσίες.
Αυτή ακριβώς η επιμονή του και η δυνατότητά του να ελίσσεται μόνος του στον διεθνή χώρο ήταν αυτό που μέτρησε και έφερε αποτελέσματα στην περίπτωση του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, η ολοκλήρωση της συμφωνίας του οποίου εξελίχθη σε διπλωματικό και οικονομικό θρίλερ με πολλές άγνωστες πτυχές, που παραπέμπουν σε έναν υπόγειο πόλεμο οικονομικών συμφερόντων και γεωπολιτικών επιδιώξεων. Έτσι, όταν ο πρόεδρος Πούτιν κατάλαβε ότι οι προσπάθειες για την επίτευξη της ανωτέρω συμφωνίας ετορπιλίζοντο συστηματικά από διάφορα εγχώρια πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, δεν εδίστασε να επισκεφθεί αιφνιδίως την Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 2006, θέτοντας αυτός προσωπικά το χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωσή της. Όταν πάλι διαπίστωσε ότι, παρά το προσωπικό του ενδιαφέρον, το έργο παράκαμψης των Δαρδανελίων παρεμποδίζετο για μία ακόμη φορά από τα γνωστά συμφέροντα, άρχισε να στέλνει στην Αθήνα σε τακτά διαστήματα υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους του Κρεμλίνου, όπως λ.χ. τον πρωθυπουργό Φράντκοφ, τον υπουργό Εξωτερικών Λαβρόφ, τον υπουργό Ενέργειας Χριστένκο κ.ά., εξασκώντας έτσι μία άνευ προηγουμένου πίεση στην ελληνική κυβέρνηση όπως επισπεύσει τις διαδικασίες. Τέλος, δεν εδίστασε στις αρχές Φεβρουαρίου, στη γνωστή δημόσια συνέντευξή του στη Μόσχα, να απειλήσει τα συμβαλλόμενα μέρη -και κυρίως τη Βουλγαρία- με ακύρωση της συμφωνίας σε περίπτωση που προωθούντο τα γνωστά ανταγωνιστικά σχέδια της γείτονος για τον πετρελαιαγωγό AMBO (Μπουργκάς – Σκόπια – Αυλώνα).
Σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες, η επόμενη κίνηση του προέδρου Πούτιν στην περιοχή μας αποβλέπει στην προώθηση του αγωγού φυσικού αερίου, γνωστού ως Νότιος Άξονας, ο οποίος θα μεταφέρει αέριο από τη Ρωσία και τις χώρες της Κασπίας προς τις δυτικές αγορές και κυρίως προς την Ιταλία. Η ιδέα για τη δημιουργία της νέας αυτής ενεργειακής οδού είναι παλαιά και ανάγεται στην περίοδο 2000-2002, όταν κατέστη εμφανές ότι η Ευρώπη θα εχρειάζετο πολύ περισσότερο αέριο απ’ ό,τι αρχικά είχε εκτιμηθεί και άρα θα απαιτούντο νέοι μεγάλοι αγωγοί, οι οποίοι θα ακολουθούν ξεχωριστές διαδρομές αποφεύγοντας την κορεσμένη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη και παρακάμπτοντας την Ουκρανία, η οποία από τότε αποτελούσε προβληματική ζώνη για τη Ρωσία.
Ο Νότιος Άξονας αφορά έναν αγωγό διαμέτρου 36 ιντσών και μήκους 1.100 περίπου χλμ., ο οποίος θα μεταφέρει αέριο μέσω Τουρκίας, Ελλάδος και Αλβανίας και υποθαλασσίως μέσω Αδριατικής προς την Νότιο Ιταλία. Ένα μέρος του αγωγού αυτού έχει ήδη αρχίσει να κατασκευάζεται και αποτελεί το τμήμα μήκους 280 χλμ. που θα ενώνει την Τουρκία από την πόλη Καρατσαμπέ, θα διέρχεται υποθαλασσίως από τα στενά του Μαρμαρά και θα φθάνει στους κήπους του Έβρου και από εκεί στην Αλεξανδρούπολη. Αυτός ο αγωγός, η κατασκευή του οποίου αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον ερχόμενο Ιούλιο, θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Τουρκία στην Ελλάδα, βάσει σύμβασης προμήθειας που έχει υπογραφεί μεταξύ της ΔΕΠΑ και της τουρκικής εταιρείας BOTAS (προβλέπονται ποσότητες μέχρι 0,75 BCM κατ’ έτος).
Για την κατασκευή του κυρίου τμήματος του Νοτίου Άξονα, δηλαδή αυτού που θα ενώνει την Αλεξανδρούπολη με την Νότιο Ιταλία, υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη δύο φαινομενικά ανταγωνιστικά σχήματα. Το πρώτο είναι η κοινοπραξία της ελληνικής ΔΕΠΑ με την ιταλική EDISON, γνωστό ως IGI, της οποίας ο αγωγός παρακάμπτει την Αλβανία και υποθαλασσίως μέσω Αδριατικής φθάνει στο Λέτσε της Ιταλίας. Το άλλο σχήμα είναι η κοινοπραξία της Ελβετικής εταιρείας EGL, γνωστός ως αγωγός TAP, ο οποίος θα διέρχεται μέσω της Αλβανίας για να καταλήξει υποθαλασσίως στο Πρίντεζι της Ιταλίας. Και οι δύο αγωγοί είναι σχεδιασμένοι να μεταφέρουν 10-12 BCM’s το χρόνο ενώ ανταγωνίζονται και οι δύο για την εξασφάλιση πηγών τροφοδοσίας. Οι εκτιμήσεις της αγοράς είναι ότι τελικά θα κατασκευαστεί ο ένας από τους δύο αγωγούς αφού σε αυτό το στάδιο είναι αδύνατο να εξασφαλιστούν επαρκείς ποσότητες δηλαδή πάνω από 20 BCM’s το χρόνο και για τους δύο αγωγούς. Καθίσταται πλέον εμφανές ότι ο βασικός προμηθευτής για τον Νότιο Άξονα δεν μπορεί να είναι άλλος από τη ρωσική Gazprom, η οποία μέσω του υποθαλασσίου αγωγού Blue stream στην Μαύρη Θάλασσα μεταφέρει μεγάλες ποσότητες αερίου στην Τουρκία. Επίσης, η στάση της Τουρκίας και η δυνατότητα μεταφοράς αερίου μέσω του συστήματος αγωγών της αναδεικνύεται ως ένας ακόμη καθοριστικός παράγων για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος.
Μελλοντικά, ο Νότιος Άξονας θα μπορεί να τροφοδοτείται με επιπλέον ποσότητες αερίου από το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, όμως προς το παρόν η μόνη ρεαλιστική λύση ως προς την προμήθεια αερίου παραμένει η Ρωσία. Οι επανειλημμένες συστάσεις της κυβέρνησης Μπους, μέσω της Υπουργού Εξωτερικών κας Κοντολίζα Ράις και του υφυπουργού κ. Μάθιου Μπράιζα, προς την Ελληνική κυβέρνηση για προμήθεια αποκλειστικά και μόνο Αζερικού αερίου στερούνται σοβαρότητος αφού είναι γνωστό:
(α) ότι τα αποθέματα του γνωστού κοιτάσματος Shah Deniz στην Κασπία αυτή την στιγμή δεν αρκούν καν να καλύψουν τις ανάγκες του ίδιου του Αζερμπαϊτζάν, ενώ μέσα στα επόμενα 2 – 3 χρόνια θα καλυφθούν οι ανάγκες της Γεωργίας και της Τουρκίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας Statoil, η οποία έχει την ευθύνη λειτουργίας του κοιτάσματος, μόνο μετά το 2014 θα υπάρξουν κάποιες μικρές ποσότητες για εξαγωγή προς τις Ευρωπαϊκές χώρες.
(β) ότι η Ιταλία είναι αυτή που θα προμηθεύεται το αέριο από τον Νότιο Άξονα και έχει μεγάλες ανάγκες και όχι η μικρή αγορά της Ελλάδας, η οποία είναι ζήτημα εάν θα συμπληρώνει τις εισαγωγές της με 1 BCM το χρόνο μέσω του συγκεκριμένου αγωγού.
Είναι εμφανές ότι η αμερικανική σφήνα αποβλέπει στην αποδυνάμωση του σχεδίου ολοκλήρωσης της κατασκευής του Νοτίου Άξονα, την προώθηση του οποίου φανερά πλέον υποστηρίζει η Μόσχα. Εξάλλου είναι γνωστό το ενδιαφέρον της Gazprom, μέσω δηλώσεων του προέδρου της κ. Μίλερ, όπως συμμετάσχει οικονομικά στην κατασκευή και λειτουργία του όλου έργου. Η προώθηση του έργου του Νοτίου Άξονα, ο οποίος αποτελεί έναν τελείως ξεχωριστό αγωγό από τον πολυδιαφημισμένο Nabucco, αποτελεί πλέον άμεση προτεραιότητα για το Κρεμλίνο το οποίο και γνωρίζει ότι δεν υπάρχουν ικανές ποσότητες από άλλους παραγωγούς για να γεμίσει ο αγωγός αυτός το 2010 οπότε και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί. Ως γνωστόν, η Ρωσία διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα και παραγωγή φυσικού αερίου στον κόσμο με παραγωγή 641 BCM’s τον χρόνο. Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο αγωγός Nabucco, ο οποίος θα ξεκινάει από την Τουρκία, θα διέρχεται μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας και θα καταλήγει στην Αυστρία, αποτελεί έναν τελείως ξεχωριστό αγωγό και δεν συνδέεται κατ’ ουδ’ ένα τρόπο με τον αγωγό του Νότιου Άξονα. Πέρα από την ξεχωριστή διαδρομή εντός της Τουρκίας (όπου θα κατασκευαστεί αγωγός που θα διέρχεται κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας) αυτός θα μεταφέρει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες αερίου, που υπολογίζονται στα 30 BCM’s το χρόνο και θα έχει ένα συνολικό μήκος 3,5 χιλιάδων χλμ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών, παρά την σημαντική πολιτική υποστήριξη που διαθέτει, οι προοπτικές να κατασκευαστεί στα επόμενα χρόνια δεν είναι ιδιαίτερα θετικές αφού οι ποσότητες αερίου που προϋποθέτει δεν είναι διαθέσιμες αυτήν την περίοδο. Απεναντίας ο αγωγός του Νότιου Άξονα εμφανίζεται να έχει πολλά προτερήματα, αφού είναι μικρότερος σε διαδρομή και οι ποσότητες αερίου που πρόκειται να διακινηθούν είναι σε προσιτά επίπεδα.
Ο πρόεδρος Πούτιν αμέσως μετά την δρομολόγηση κατασκευής του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη επιδιώκει περαιτέρω ενίσχυση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας του επιθυμώντας να είναι ο αυριανός ενεργειακός εταίρος της Ευρώπης, συμβάλλοντας έτσι στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της Ε.Ε..
Άμεση επιδίωξη του προέδρου Πούτιν αποτελεί η περαιτέρω αναβάθμιση του διαμεσολαβητικού ρόλου της ΝΑ Ευρώπης και ιδιαίτερα της Ελλάδας, η οποία φαίνεται ότι θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την ανάπτυξη των ρωσικών συμφερόντων, κυρίως μέσω μεγάλων ενεργειακών επενδύσεων, και την εδραίωση μιας ρωσικής σφαίρας επιρροής στην ευρύτερη περιοχή.
Αυτό αποτελεί και τον επόμενο στρατηγικό στόχο του προέδρου Πούτιν.