Της Judy Dempsey
Την επόμενη εβδομάδα, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγιερ, θα μεταβεί, συνοδευόμενος από υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Ε.Ε., στο Καζαχστάν όπου θα συναντηθεί με τους προερχόμενους από τα κράτη της κεντρικής Ασίας ομολόγους του. Υπό τα ηνία αυταρχικών ηγετών, οι οποίοι γύριζαν προκλητικά την πλάτη στις δυτικές έννοιες του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της έννομης τάξης, τα κράτη της κεντρικής Ασίας δεν απασχόλησαν την Ε.Ε. ή τη Γερμανία μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου.
Η αποστολή Γερμανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν και η ανάγκη εγκατάστασης βάσεων για την υποστήριξή τους κοντά στην εμπόλεμη ζώνη υποχρέωσε, ωστόσο, το Βερολίνο να επιδιώξει τη βελτίωση των σχέσεων με το Ουζμπεκιστάν και το αυταρχικό καθεστώς του προέδρου, Ισλάμ Καρίμοφ. Παρά την πλήρη έλλειψη σεβασμού ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, η σημασία των χωρών που βρίσκονται ανατολικά της Κασπίας για την Ε.Ε διαρκώς μεγαλώνει. Ο λόγος δεν είναι άλλος από τα αποθέματα φυσικού αερίου στο υπέδαφος των εν λόγω χωρών και η ανάγκη των Ευρωπαίων για ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία. Προκειμένου, ωστόσο, να εξασφαλιστούν τα ενεργειακά αποθέματα της κεντρικής Ασίας, οι Ευρωπαίοι καλούνται να επιδείξουν μια ασυνήθιστη για τους ίδιους συναίνεση, καθώς ο ρωσικός κρατικός γίγαντας της Gazprom φιλοδοξεί να τους απομακρύνει από την περιοχή.
«Η κεντρική Ασία αποτελεί το νέο μήλον της Έριδος στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα», λέει ο ειδικός επί θέματων ρωσικής ασφάλειας του ολλανδικού υπουργείου Άμυνας, αντισυνταγματάρχης Μαρσέλ ντε Χάας. «Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο φυσικό αέριο, αλλά πρέπει να περιορίσει την εξάρτηση από τη Ρωσία», τονίζει ο ίδιος. «Είναι δεδομένο ότι παιχνίδι θα παιχτεί στην κεντρική Ασία, αλλά παραμένει άγνωστο αν οι Ευρωπαίοι διαθέτουν την πολιτική πυγμή για να υλοποιήσουν τους στόχους τους», υπογραμμίζει ο κ. Ντε Χάας.
Η πολιτική θέληση των κρατών–μελών της Ε.Ε. θα διαφανεί στη διαχείριση του φιλόδοξου σχεδίου κατασκευής του αγωγού «Nabucco» για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας. Μέχρι στιγμής, πέντε εταιρείες έχουν υπογράψει τη σύμβαση συμμετοχής στην κοινοπραξία για την κατασκευή του αγωγού. Πρόκειται για την τουρκική Botas, τη βουλγαρική Bulgargaz, τη ρουμανική Tranzgaz, την ουγγρική Mol και την αυστριακή OMV. Το κόστος κατασκευής ανέρχεται στα 6,6 δισεκατομμύρια δολάρια και το έργο δεν αναμένεται να παραδοθεί προς χρήση πριν από το 2012. Ένα από τα προβλήματα του σχεδίου «Nabucco», λοιπόν, αφορά τη χρηματοδότησή του.
Η χρηματοδότηση του έργου, ωστόσο, αποτελεί το μικρότερο πρόβλημα. Όταν τον περασμένο Ιούνιο η επίτροπος για θέματα Ενέργειας της Ε.Ε. ανακοίνωνε την ίδρυση της κοινοπραξίας, η Gazprom είχε ήδη συνάψει συμφωνίες με τους «παίκτες–κλειδιά» της Κασπίας. Ο ρωσικός ενεργειακός γίγαντας έχει ήδη υπογράψει συμφωνία για τη μακροπρόθεσμη εκμετάλλευση μέρους των αποθεμάτων του Καζαχστάν, του Τουρκμενιστάν και του Ουζμπεκιστάν. Πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών της Βαρσοβίας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στόχος της Gazprom είναι να θέσει υπό πλήρη έλεγχο τα ενεργειακά αποθέματα της περιοχής και τις διόδους μεταφοράς τους προς την κεντρική Ευρώπη. Πρόσφατα, μάλιστα, η Ουγγαρία συμφώνησε να συμμετάσχει στην επέκταση του αγωγού «Blue Stream» της Gazprom, ενώ η Τουρκία έχει θέσει ζήτημα ελέγχου του κόστους μεταφοράς του αερίου και φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο προώθησης ακόμα και ρωσικού αερίου στον αγωγό. Η στάση της Τουρκίας, όπως ήταν αναμενόμενο, έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στις Βρυξέλλες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των Ευρωπαίων είναι η έλλειψη αποφασιστικότητας. «Οι Ευρωπαίοι δεν αντιλαμβάνονται ότι η κωλυσιεργία απωθεί τους επενδυτές και ότι ο κίνδυνος της ολοκληρωτικής κυριαρχίας της Gazprom είναι αληθινός», καταλήγει ο κ. Ντε Χάας.
(Καθημερινή - The International Herald Tribune, 23/3/07)