Όταν αναμειγνύονται το νερό και η πολιτική α και όταν η συνεργασία μετασχηματίζεται σε σύγκρουση, το γλυκό νερό αναδεικνύεται σε ζήτημα ανθρώπινης και εθνικής ασφάλειας και εργαλείο βίας.
Η μακρά ιστορία των συγκρούσεων στην περιοχή είναι συνυφασμένη με την ιστορία του νερού. Η πρώτη καταγεγραμμένη σύγκρουση για τα αποθέματα νερού είναι μια διαμάχη που εκτυλίχτηκε γύρω στο 2400 π.Χ. για τη χρήση των αρδευτικών καναλιών στις αρχαίες πόλεις της Μεσοποταμίας, Ούμα και Λαγκάς, που ήταν κτισμένες ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη. Όταν τα τείχη και οι ναοί της Βαβυλώνας καταστράφηκαν περί το 690 π.Χ., τα νερά του Ευφράτη χρησιμοποιήθηκαν για να ξεπλύνουν τα ερείπια.
Χιλιάδες χρόνια αργότερα, τα ίδια αυτά νερά εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο δεκάδων περιστατικών, όπου το νερό απετέλεσε την αφορμή και έγινε το όπλο για το ξέσπασμα της βίας.
Το 2016, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ ανέφερε ότι ο έλεγχος των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη αποτελούσε την κύρια στρατηγική τακτική του Ισλαμικού Κράτους. Ο ISIS κυκλοφόρησε εικονογραφημένο μήνυμα με το οποίο παροτρύνει τους οπαδούς του να χρησιμοποιούν το νερό ως όπλο για να δηλητηριάζουν το πόσιμο νερό των εχθρών του. Κατά τη διάρκεια του συνεχιζόμενου εμφύλιου πολέμου στη Συρία και της αιματηρής βίας στο Ιράκ, όλα τα μεγάλα φράγματα στην περιοχή έχουν υποστεί επιθέσεις, υπερχειλίσει σκόπιμα, ή χρησιμοποιήθηκαν ως όπλο για να διακοπεί η παροχή νερού, ή για να πλημμυρίσουν χωριά και αγροκτήματα.
Αυτές οι προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του σκληρού ανταγωνισμού για τα σπανίζοντα ύδατα της περιοχής, έχουν ελκύσει, επίσης, την προσοχή των διεθνών υπηρεσιών άμυνας και πληροφοριών. Όπως ανέφερε η Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ το 2012: «Κατά τα επόμενα 10 χρόνια, τα προβλήματα με το νερό θα αυξήσουν τα επίπεδα αστάθειας για τα κράτη που θεωρούνται σημαντικά για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Η ανεπάρκεια νερού, η κακή ποιότητά του και οι πλημμύρες, καθαυτές, είναι απίθανο να οδηγήσουν στην κατάρρευση ενός κράτους. Όμως, τα προβλήματα μ το νερό, σε συνδυασμό με τη φτώχεια, τις κοινωνικές εντάσεις, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την αναποτελεσματική ηγεσία και τους αδύναμους πολιτικούς θεσμούς, θα συμβάλλουν σε κοινωνικές αναταραχές που μπορεί να επιφέρουν την κατάρρευση ενός κράτους.»
Το Pacific Institute και World Resources Institute (WRI) ισχνηλατούν το ρόλο του νερού στο ευρύτερο πλαίσιο του τομέα της ασφάλειας και προσπαθούν να προσδιορίσουν στρατηγικές που θα μειώσουν τον κίνδυνο διασάλευσης της διεθνούς ειρήνης εξαιτίας του νερού. Το project Water, Peace and Security (WPS) που δημιουργήθηκε το 2017, αποσκοπεί στην ανάπτυξη εργαλείων και στρατηγικών που θα βοηθήσουν στην απομάκρυνση του ζητήματος για το νερό από τη σφαίρα των συγκρούσεων και θα αυξήσουν τις πιθανότητες να αποτελέσει, τελικά, πηγή συνεργασίας.
Έχουμε ήδη αρχίσει να μαθαίνουμε το πώς να μειώσουμε τους κινδύνους για την παγκόσμια ασφάλεια, που σχετίζονται με το νερό. Οι βασικές προσεγγίσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του WPS, περιλαμβάνουν:
Ανάπτυξη τεχνικών και αναλυτικών εργαλείων για την κατανόηση και τον εντοπισμό πιθανών απειλών που σχετίζονται με το νερό για την ανθρώπινη ασφάλεια σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.
Εφαρμογή επιτόπιων ταχέων αξιολογήσεων για την επαλήθευση και περαιτέρω έρευνα των απειλών και τον εντοπισμό πιθανών παρεμβάσεων.
Διενέργεια επαφών με διπλωμάτες και εμπειρογνώμονες στον τομέα της άμυνας και της ανάπτυξης καθώς και με τις εθνικές κυβερνήσεις των αναπτυσσόμενων χωρών όπου εντοπίζουμε απειλές.
Παροχή κατάρτισης και ανάπτυξη ικανοτήτων, με ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την εξεύρεση των αποτελεσματικών λύσεων και των βέλτιστων πρακτικών, για να βοηθήσουμε τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες και τις μελλοντικές κρίσεις, καθώς και να αποτρέψουμε πιθανές αποσταθεροποιητικές συγκρούσεις, τη μετανάστευση, ή την οξεία επισιτιστική ανασφάλεια.
Σύγκλιση για διάλογο αναφορικά με το νερό μεταξύ των βασικών ενδιαφερομένων σε διεθνές, εθνικό, ή υποεθνικό επίπεδο, με σκοπό την εκτόνωση των εντάσεων και τη διάνοιξη διόδων για την εξεύρευση λύσεων.
Βελτίωση και επιβολή του διεθνούς δικαίου για το νερό, που προστατεύει τους πολίτες και τις μη στρατιωτικές υποδομές, όπως τα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης.
Οικοδόμηση της ανθεκτικότητας των συστημάτων ύδρευσης για την ενίσχυση της ικανότητας των κοινοτήτων να ανθίστανται και στη συνέχεια, να ανακάμψουν ύστερα από περιόδους ένοπλων συγκρούσεων.
Αυτό δεν θα είναι εύκολο να επιτευχθεί, ειδικά όταν αναφερόμαστε στη Μέση Ανατολή, όπου οι πολιτικές, θρησκευτικές, ιδεολογικές και οικονομικές εντάσεις εξακολουθούν να αποδομούν την περιοχή. Και το χειρότερο είναι ότι η βία που σχετίζεται με τον έλεγχο του νερού εμφανίζει αυξητικές τάσεις. Μόνο κατά το 2016 και το 2017, δεκάδες φράγματα και συστήματα ύδρευσης υπέστησαν επιθέσεις, ένεκα των οποίων εκατομμύρια ανθρώπων στερήθηκαν της πρόσβασης σε ασφαλές νερό και αποχέτευση. Ούτε οι υποδομές γλύτωσαν από τη βία στην περιοχή. Για παράδειγμα το Ισλαμικό Κράτος προκάλεσε καταστροφικές πλημμύρες, καταστρέφοντας τα φράγματα που κατέλαβε στρατιωτικά κατά μήκος των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, με σκοπό να εκδικηθούν τις κοινότητες που αντιτάχθηκαν στην ιδεολογία τους, αλλά και για να επιβραδύνουν την προέλαση των στρατιωτικών δυνάμεων που κινούνταν εναντίον του.
Υπό αυτό το πρίσμα γίνεται κατανοητό πως η παγκόσμια κοινότητα θα πρέπει να διευρύνει τις προσπάθειες για την προώθηση ενός πιο αειφόρου και ειρηνικού μέλλοντος για το νερό. Θα πρέπει να εξασφαλίσει πως οι υδάτινοι πόροι δεν θα χρησιμοποιούνται ως όπλο, αλλά θα ενταχθούν στη σφαίρα της συνεργασίας των κρατών. Όπως δήλωσε ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν: «Οι υδάτινοι πόροι του πλανήτη είναι η γραμμή ζωής μας για επιβίωση και βιώσιμη ανάπτυξη. Μαζί πρέπει να τους διαχειριστούμε καλύτερα και να διασφαλίσουμε την αειφόρο χρήση τους για τις επόμενες γενιές».