Εδώ και λίγες εβδομάδες, οι επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC/Giec) σήμαναν συναγερμό: σε έναν κόσμο όπου η μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2 βαθμούς Κελσίου, που είναι ο μίνιμουμ στόχος της συμφωνίας του Παρισιού του 2015, οι επιπτώσεις θα είναι πολύ σημαντικότερες σε σχέση με έναν κόσμο που θα βρίσκεται στον +1,5 βαθμό Κελσίου, που είναι και ο ιδανικός στόχος της συμφωνίας.
Αλλά, για να παραμείνει ο πλανήτης στον +1,5 Κελσίου θα απαιτηθεί μείωση κατά 50% μέχρι το 2030 των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σε σχέση με το 2010, την στιγμή που οι δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι χώρες παραπέμπουν σε άνοδο κατά 3 C, με τις θύελλες, τα κρούσματα ξηρασίας και τις πλημμύρες που θα συνοδεύουν αυτήν την εξέλιξη.
Απέναντι στα σήματα κινδύνου, αρκετές αντιπροσωπείες χωρών και κυρίως των πιο ευάλωτων νησιωτικών κρατών, ήλπιζαν ότι σε αυτήν την 24η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP24) στο Κατοβίτσε της Πολωνίας οι χώρες θα αναλάμβαναν την δέσμευση να αναθεωρήσουν μέχρι το 2020 τους στόχους τους για την μείωση εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Αλλά σε μία δυσμενή γεωπολιτική συγκυρία, τα κράτη επικεντρώθηκαν στην επεξεργασία των κανόνων που θα επιτρέψουν την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, προς μεγάλη ικανοποίηση των αντιπροσωπειών, τα μέλη των οποίων χειροκρότησαν όρθια με ενθουσιασμό το κλείσιμο των εργασιών της COP24 με συμφωνία.
Οι κανόνες εφαρμογής της συμφωνίας του Παρισιού υπήρξαν αντικείμενο τριετούς εργασίας που ολοκληρώθηκε τις τελευταίες 14 ημέρες - και μερικές νύκτες- στο Κατοβίτσε. Περιέχονται σε ένα κείμενο εκατό σελίδων που ορίζει τους τρόπους εφαρμογής ανά κράτος και προσφέρει κάποια ευελιξία στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Από το «manual» είναι αρκετά σαφές για να καταστήσει λειτουργική της Συμφωνία του Παρισιού και είναι μία καλή είδηση», σχολίασε η υπουργός Περιβάλλοντος της Ισπανίας Τερέσα Ριβέρα.
«Τα κράτη κατέγραψαν πρόοδο, αλλά αυτό που είδαμε στην Πολωνία είναι μία θεμελιώδης έλλειψη κατανόησης της σημερινής κρίσης», δήλωσε ο Μανουέλ Πουλγάρ-Βιδάλ, της WWF, υπενθυμίζοντας ότι το Giec δίνει περιθώριο 12 ετών για να την ανάληψη δράσης. «Αυτή η απραγία απέναντι στην έκθεση του Giec είναι σοκαριστική», λέει η Τζένοφερ Μόργκαν, της Greenpeace. «Δεν μπορούν να συνέρχονται έπειτα από αυτό και να λένε ότι δεν μπορούν να κάνουν περισσότερα!».
Το τελικό ανακοινωθέν της COP περιορίζεται στο να επαναλαμβάνει το αίτημα ανανέωσης των στόχων μέχρι το 2020, η οποία έχει ήδη διατυπωθεί στην συμφωνία του Παρισιού. Τονίζεται ο επείγων χαρακτήρας της αναπροσαρμογής των στόχων, χωρίς ωστόσο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Η διάσταση των θέσεων απέναντι στα συμπεράσματα της έκθεσης του Giec εμφανίσθηκε κατά την διάρκεια των εργασιών της COP24, με τις ΗΠΑ, την Σαουδική Αραβία και την Ρωσία να αρνούνται με επιμονή την λέξη «αποδέχονται» στο κείμενο του τελικού ανακοινωθέντος.
Στα πρόθυρα της εξόδου από τη συμφωνία του Παρισιού - αν και παραμένουν, προσωρινά - οι Ηνωμένες Πολιτείες υπερασπίσθηκαν σθεναρά τις παραδοσιακές θέσεις τους, επισημαίνουν οι παρατηρητές, οι οποίοι εκτιμούν ότι οι αμερικανικές θέσεις έπαιξαν ρόλο-κλειδί για τους κανόνες που αφορούν στις αναπτυσσόμενες χώρες.
«Ο μεγαλύτερος ρυπαντής της ιστορίας και ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου λέει, σήμερα, στις αναπτυσσόμενες χώρες "έχετε τις ίδιες υποχρεώσεις με εμάς", εμποδίζοντας, παράλληλα, την πρόοδο στην απαραίτητη μεταφορά τεχνολογίας και στην οικονομική υποστήριξη», κατήγγειλε η Μίνα Ραμάν, της ΜΚΟ Third World Network.
Απέναντι στο κενό που αφήνει η μελλοντική αμερικανική αποχώρηση, η Κίνα πέρασε στην υψηλότερη ταχύτητα», δήλωσε η υπουργός Περιβάλλοντος του Καναδά Κάθριν ΜακΚένα, η οποία θεωρεί ότι οι Κινέζοι επέδειξαν «ευελιξία».
Οσο για την Πολωνία, ο πρόεδρος της οποίας υπερασπίσθηκε σκληρά τη βιομηχανία άνθρακα, κατά την διάρκεια της Διάσκεψης, δέχθηκε, επίσης, έντονες επικρίσεις. «Είτε πρόκειται για την διαστροφή της χρησιμοποίησης αυτής της διάσκεψης ως εμπορικής έκθεσης κάρβουνου...ή για την έλλειψη ενδιαφέροντος για φιλόδοξα αποτελέσματα, δεν θα θυμόμαστε με τρυφερότητα τους Πολωνούς», δήλωσε ο Μοχάμεντ Αντοφ, της ΜΚΟ Christian Αid.
Η χρηματοδότηση των πολιτικών για το Κλίμα είναι η άλλη μεγάλη ανησυχία των φτωχών χωρών, κυρίως όμως ο τρόπος οργάνωσης των πόρων που έχει υποσχεθεί να προσφέρει ο Βορράς από το 2025 και εντεύθεν. Οι χώρες του Βορρά έχουν υποσχεθεί ότι θα αυξήσουν σε 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, τη χρηματική βοήθεια για το κλίμα, έως το 2020, με την Γερμανία να ανακοινώνει νέες παροχές, κυρίως στο Πράσινο Ταμείο, ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα υποσχέθηκε να παράσχει 200 δισεκατομμύρια δολάρια για την περίοδο 2021-2025.
«Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να προχωρήσουμε περισσότερο και να κάνουμε περισσότερες συγκεκριμένες εξαγγελίες για να πείσουμε τις αναπτυσσόμενες χώρες ότι θα υποστηριχθούν στις προσπάθειές τους για την μετάβαση προς την χαμηλή κατανάλωση άνθρακα», τονίζει ο Ντέινβιντ Λεβάι, του Institut des Relations Internationales.
Το πιο απροσδόκητο, ήταν το γεγονός ότι οι κανόνες των μηχανισμών ανταλλαγής ποσοστώσεων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, παρεμπόδισαν επί ώρες την ολοκλήρωση των εργασιών, με την Βραζιλία να ηγείται του κύματος αμφισβήτησης. Το κύριο μέρος αυτού του πολύ τεχνικού θέματος, το οποίο όμως είναι απαραίτητο για να προληφθεί ο υπολογισμός των εκπομπών ρύπων δύο φορές, αποσύρθηκε από το τελικό κείμενο.