Με αφορμή την οριστικοποίηση της σύμβασης της Εταιρείας Υποδομών Φυσικού Αερίου (ΕΤΥΦΑ) με την επιτυχούσα κοινοπραξία για την έναρξη των εργασιών κατασκευής του τερματικού υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό, ο πρόεδρος της ΕΤΥΦΑ και της Δημόσιας Επιχείρησης Φυσικού Αερίου (ΔΕΦΑ), δρ Συμεών Κασσιανίδης, μας εξηγεί τον δρόμο προς την επίτευξη της μεγάλης αυτής συμφωνίας που κάνει ορατή την έλευση του φυσικού αερίου στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Που, όχι τυχαία, χαρακτηρίζεται ως το μεγαλύτερο έργο πνοής που θα αναμορφώσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι αναμενόμενο να διαταράξει ισορροπίες και να ενοχλήσει συμφέροντα, εξηγεί ο δρ Κασσιανίδης. «Ο δρόμος είναι μακρύς αλλά κερδίσαμε τη σημαντικότερη ίσως μάχη έως σήμερα απέναντι σε κατεστημένα και άλλου είδους συμφέροντα», τονίζει, για να θυμηθούμε ότι παρεμβάσεις της τελευταίας στιγμής ανέτρεψαν την πορεία παρόμοιων διαδικασιών την τελευταία δεκαπενταετία..
-Κύριε Κασσιανίδη, μετά από πολλά χρόνια, φτάνουμε σήμερα σ’ ένα αίσιο τέλος…
Πράγματι. Είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι που τίθενται πλέον οι βάσεις για την υλοποίηση μιας προσπάθειας πολλών χρόνων, μιας προσπάθειας που θέτει στο επίκεντρο του υφιστάμενου στρατηγικού σχεδιασμού της Κυπριακής Δημοκρατίας την ενεργειακή αναβάθμιση της χώρας. Μάθαμε από τα λάθη του παρελθόντος, οι συνθήκες ωρίμασαν, βελτιώσαμε τον τρόπο δουλειάς μας, αλλά το σημαντικότερο απ’ όλα ήταν ότι με τη
σύμπνοια και αγαστή συνεργασία όλων των λειτουργών της εταιρείας, του δ.σ. και των εταίρων, κερδίσαμε το πρώτο μεγάλο στοίχημα. Ο δρόμος ωστόσο είναι μακρύς, έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας.
-Γιατί είναι σημαντική η χρονική συγκυρία για την εισαγωγή φυσικού αερίου στην Κύπρο;
Η αγορά της Κύπρου είναι μία μικρή αγορά, γεγονός που δημιουργεί προκλήσεις για τη βιώσιμη υλοποίηση ενός τέτοιου έργου. Το έργο έγινε βιώσιμο καθώς η ΔΕΦΑ κατάφερε να εξασφαλίσει χορηγία 40% επί της κεφαλαιουχικής δαπάνης με ανώτατο όριο τα €101 εκατομμύρια από την Ε.Ε., τη σωστή δομή του έργου διαχωρίζοντας την ανάπτυξη υποδομών από το εμπορικό κομμάτι της εισαγωγής ΥΦΑ, αλλά και τη συμμετοχή της ΑΗΚ με €43 εκατ. Επίσης είμαστε σε προχωρημένο στάδιο για να οριστικοποιηθεί η χρηματοδότηση υπό μορφή δανεισμού από ΕΙΒ και ΕΒRD με κρατική στήριξη και συνεπακόλουθα ευνοϊκούς όρους με πολύ χαμηλό κόστος, έτσι ώστε το όφελος να μεταφέρεται στον τελικό καταναλωτή. Τέλος, ακόμα και αυτή τη στιγμή εξετάζονται επιπλέον επιλογές που μπορεί να βελτιστοποιήσουν το όφελος. Το επενδυτικό αυτό έργο, ύψους συνολικά €289 εκατ. για την κατασκευή των έργων και €10,5 εκατ. ανά έτος για δεκαετή λειτουργία-συντήρηση, με δικαίωμα ανανέωσης για άλλα 10 χρόνια, θα καταστήσει πραγματικότητα την εισαγωγή του φυσικού αερίου στην Κύπρο.
-Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για την εγχώρια αγορά και κυρίως για τους Κύπριους καταναλωτές;
Η δημιουργία της αγοράς φυσικού αερίου θα ενισχύσει την ανάπτυξη σε ολόκληρο τον τομέα της ενέργειας και της βιομηχανίας στην Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν θεωρείται τυχαία το φυσικό αέριο το καύσιμο του 21ου αιώνα, αφού η χρήση αυτού συμβάλλει δυναμικά στην ανάπτυξη της οικονομίας, διασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος, υπόσχεται μία καλύτερη ποιότητα ζωής. Μιλάμε για τη θεμελίωση του μεγαλύτερου ενεργειακού έργου στην Κύπρο, το οποίο θα προσφέρει στους Κύπριους πολίτες χαμηλό ενεργειακό κόστος αλλά και θα συμβάλλει στην αναβάθμιση του γεωστρατηγικού ρόλου της Κύπρου στην ευρύτερη περιοχή.
-Πόσο θα μειωθεί η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος;
Έχουν γίνει μελέτες τόσο από τη ΔΕΦΑ όσο και από την ΑΗΚ, οι οποίες σύμφωνα με συντηρητικές παραδοχές δείχνουν μείωση του μεταβλητού κόστους παραγωγής από 15% - 25%, έναντι της χρήσης υγρών καυσίμων. Βασική επιδίωξη τόσο της ΔΕΦΑ όσο και της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι η σύγκλιση με την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και βέβαια η επίτευξη της χαμηλότερης δυνατής τιμής προς όφελος των καταναλωτών. Διαφορετικά, σε περίπτωση που δεν συζητούσαμε σήμερα για το έργο έλευσης του φυσικού αερίου και στεκόμασταν σε αυτά που γράφονται και υποστηρίζονται από τους δημοσιολογούντες, αντιλαμβάνεστε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία και οι Κύπριοι καταναλωτές θα βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση καθώς θα βρίσκονταν, εκτός των άλλων, αντιμέτωποι με υψηλά και αυξανόμενα πρόστιμα εκπομπής ρύπων από την Ε.Ε.
-Ποια είναι τα επόμενα βήματα μέχρι να δούμε το φυσικό αέριο στην Κύπρο;
Στόχος είναι μέσα στις επόμενες 90 ημέρες να ξεκινήσουν οι εργασίες κατασκευής του τερματικού στο Βασιλικό και, όπως όλα δείχνουν, καθώς και οι συζητήσεις με τις τράπεζες βρίσκονται σε πολύ προχωρημένο στάδιο, έχουν δοθεί εκείνα τα εχέγγυα που κάνουν εφικτό τον στόχο. Παράλληλα, συνεχίζουμε την ενημέρωση σε όλα τα επίπεδα. Άλλωστε, είναι επιθυμία μας να έχουμε ως συμμάχους όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, σε κάθε σημαντικό βήμα στο οποίο προχωρούμε. Ο δρόμος είναι μακρύς, χρειαζόμαστε τη σύμπραξη όλων για την επιτυχημένη ολοκλήρωση του μεγαλύτερου ενεργειακού έργου στην Κύπρο, το οποίο θα οδηγήσει με ασφαλείς προβλέψεις τη χώρα στους ευρωπαϊκούς δρόμους της ανάπτυξης.
-Πολλά έχουν ακουστεί για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε στον διαγωνισμό για την υλοποίηση τερματικού εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου. Γιατί φτάσαμε στον αποκλεισμό της «AKTΩΡ» λίγο πριν την κατακύρωση του διαγωνισμού;
Ο αποκλεισμός της εταιρείας «ΑΚΤΩΡ» προέκυψε ύστερα από σχετικό έλεγχο και σχετική γνωμοδότηση των νομικών συμβούλων της ΔΕΦΑ κατά τη διαδικασία κατακύρωσης του διαγωνισμού. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η ΕΤΥΦΑ, θυγατρική της ΔΕΦΑ και ως αναθέτουσα Αρχή, προκήρυξε στις 5 Οκτωβρίου 2018 διαγωνισμό για την υλοποίηση τερματικού εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου. Κατά την καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών και συγκεκριμένα στις 12 Ιουλίου 2019, υποβλήθηκαν 3 προσφορές από διεθνείς κοινοπραξίες. Μετά από αξιολόγηση, την οποία διαχειριζόταν η ΕΤΥΦΑ με εξωτερικούς εμπειρογνώμονες της αγοράς (εξειδικευμένοι τεχνικοί, νομικοί, εμπορικοί και οικονομικοί σύμβουλοι), η διεθνής κοινοπραξία του JV China Petroleum Pipeline Engineering Co Ltd, AKTOR S.A., METRON S.A., με τις Hudong-Zhonghua Shipbuilding Co. Ltd and Wilhelmsen Ship Management Limited κατετάγη πρώτη στην αξιολόγηση. Από τον έλεγχο και την αξιολόγηση των στοιχείων, ύστερα από σχετική γνωμάτευση των νομικών συμβούλων, αποφασίστηκε ότι η εταιρεία «ΑΚΤΩΡ» δεν μπορούσε να είναι μέλος της κοινοπραξίας στην οποία θα γινόταν η ανάθεση του έργου κατασκευής, ως απόρροια σύνδεσής της με τη «HELECTOR Κύπρου», η οποία αποκλείστηκε (με οριζόντιο αποκλεισμό) το 2018 από τα έργα του Δημοσίου στην Κύπρο και για 5 έτη (από τις 9 Μαρτίου 2016). Τηρουμένων των προβλεπόμενων διαδικασιών, η κοινοπραξία προχώρησε χωρίς την «ΑΚΤΩΡ», και η ΕΤΥΦΑ προχώρησε με απόλυτη επιτυχία και ταχύτητα στην ολοκλήρωση των σταδίων που απαιτούνται για την επιτυχή υλοποίηση του σκοπού της.
Ο Γενικός Ελεγκτής δεν φαίνεται να συμμερίζεται αυτή την άποψη.
Σε περίπτωση που διαφεύγει της προσοχής σας, θα πρέπει να σας ενημερώσω ότι όλα τα έγγραφα του διαγωνισμού και το πρότυπο Συμβόλαιο Ανάθεσης συζητήθηκαν εκτενώς, έτυχαν διαμόρφωσης και έλαβαν τελική έγκριση στην Επιτροπή Διαχείρισης του έργου, στην οποία συμμετέχουν είτε ως μέλη είτε ως παρατηρητές άτομα που εκπροσωπούν όλες τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. Σε αυτή την Επιτροπή φυσικά συμμετέχει και εκπρόσωπος του Γενικού Ελεγκτή ως παρατηρητής. Η Αναθέτουσα Αρχή τηρούσε ενήμερη την υπό αναφορά Επιτροπή, για όλα τα στάδια της διαδικασίας του διαγωνισμού. Το τελικό έγγραφο δεν μπορούσε να δημοσιευτεί αν δεν εγκρινόταν από αυτή την Επιτροπή, όπως και έγινε. Με την τελική διαμόρφωση και έγκριση προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός.
Μετά την ανακοίνωση λοιπόν των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού και τον αποκλεισμό της «ΑΚΤΩΡ» μέχρι και σήμερα, δεχτήκαμε αλλεπάλληλες οχλήσεις, ενώ η αναθέτουσα Αρχή απάντησε σε μία σειρά θεμάτων όπως αυτά ετέθησαν από τον Γενικό Ελεγκτή.
Η «ΑΚΤΩΡ» προσέφυγε αρχικά στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών (ΑΑΠ) ζητώντας ακύρωση της απόφασης για αποκλεισμό της από την κοινοπραξία και ενδιάμεσα μέτρα για να σταματήσει η υπογραφή του Συμβολαίου με τα υπόλοιπα μέλη της κοινοπραξίας. Η ΑΑΠ στις 6 Νοεμβρίου 2019 αποφάσισε να μην κάνει δεκτή την προσφυγή της «ΑΚΤΩΡ» για τη λήψη προσωρινών μέτρων, συνεκτιμώντας και συνυπολογίζοντας τις πιθανές συνέπειές τους στο κρίσιμο αυτό έργο για την Κυπριακή Δημοκρατία.
Στις 22 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στο Προεδρικό σύσκεψη, παρουσία του ΠτΔ, των αρμόδιων υπουργών, καθώς και όλων των εμπλεκομένων φορέων, όπου αναλύθηκαν όλα τα θέματα και παρουσιάστηκε όλη η διαδικασία που ακολουθήθηκε. Εκεί αποφασίστηκε όπως η ΕΤΥΦΑ προχωρήσει τις διαδικασίες οριστικοποίησης και κατακύρωσης συμβολαίου, με τη συνεισφορά και καθοδήγηση της Νομικής Υπηρεσίας. Μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις με την κοινοπραξία και υπό την πολύτιμη καθοδήγηση της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, στις 13 Δεκεμβρίου 2019 υπεγράφη το Συμβόλαιο Ανάθεσης με την επιτυχούσα κοινοπραξία όχι εν κρυπτώ αλλά σε ανοιχτή εκδήλωση στο προεδρικό μέγαρο παρουσία των ΜΜΕ, πολιτειακών παραγόντων και όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Η έλευση φυσικού αερίου αλλάζει τις ισορροπίες
-Πιστεύετε ότι όλος αυτός ο θόρυβος που δημιουργήθηκε τελευταία ήταν υποκινούμενος;
-Είναι κατανοητό και έως ένα βαθμό θεμιτό ιδιωτικά συμφέροντα, τα οποία θεωρούν ότι θίγονται, να απευθυνθούν σε κρατικούς και πολιτικούς φορείς του τόπου προσπαθώντας να προωθήσουν τις δικές τους θέσεις ή να μπλοκάρουν την εξέλιξη του έργου. Το έργο του τερματικού έλευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου αποτελεί ένα κομβικό σημείο για την εξέλιξη της Κυπριακής Οικονομίας και την είσοδό μας στην εποχή του φυσικού αερίου. Αναπόφευκτα είναι και σημείο αλλαγής, διαδικασιών, ισορροπιών και αλλαγής για πολλές προσεγγίσεις, καθώς επίσης και προσδιορισμού μιας νέας επιχειρηματικής δράσης. Ήταν και είναι ο στόχος μας να επιτύχουμε σε αυτή την αποστολή, μαζί με τη συμβολή και συνεργασία όλων αυτών οι οποίοι επιθυμούν διαφάνεια και το καλύτερο για τον Κύπριο καταναλωτή και την Κυπριακή Δημοκρατία.
-Η διαφορά στη βαθμολογία που εντοπίζει ο Γενικός Ελεγκτής πόσο επηρέασε το τελικό αποτέλεσμα;
-Η ποσοστιαία διαφορά των 2 χιλιοστών (74,85% αντί 75,05%), που ορθά εντόπισε ο Γενικός Ελεγκτής, δεν αλλοιώνει ουσιωδώς το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ούτε καθιστά αναξιόπιστη τη διαδικασία, η οποία ακολουθώντας τις απαιτήσεις του διαγωνισμού ολοκληρώθηκε επιτυχώς, ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα είχε κηρυχθεί άκυρη και σήμερα δεν θα βρισκόμασταν να συζητάμε για τις προοπτικές του φυσικού αερίου στη Δημοκρατία.
-Οι καθυστερήσεις που προέκυψαν από αυτή τη διαδικασία εκτιμάται ότι θα έχουν επιπτώσεις στο έργο έλευσης του φυσικού αερίου;
-Η ΕΤΥΦΑ είναι μια εταιρεία-όχημα ειδικού σκοπού η οποία στηρίζεται στη μητρική της (ΔΕΦΑ) για τη λειτουργία και την εκτέλεση των βασικών εργασιών της. Η ΔΕΦΑ είναι ένας οργανισμός υποστελεχωμένος του οποίου οι εργαζόμενοι έχουν καταβάλει υπεράνθρωπες προσπάθειες για να έχουμε σήμερα αυτή την ευτυχή κατάληξη. Οι συνεχείς παρεμβάσεις πέραν της ανθρώπινης απογοήτευσης που είναι λογικό να προκαλούν κόστισαν σε χρόνο αλλά και σε χρήμα ώστε να τεκμηριωθούν και νομικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπάρχει απόλυτη διαφάνεια και αποσαφήνιση κάθε απορίας σχετικά με την όλη διαδικασία, οπότε είναι απολύτως θεμιτές στον βαθμό που δεν δημιούργησαν δυσχερείς επιπτώσεις στην εξέλιξη του έργου.
Δεν αποκλείεται ο αγωγός λόγω του τερματικού
-Έχουν λεχθεί πολλά και με επιχειρήματα για το αν η ενδεδειγμένη λύση για την Κύπρο είναι το LNG ή ο αγωγός. Γιατί τα συζητάμε σε αντιπαραβολή και όχι σε συνδυασμό;
-Είναι πολύ σωστή η παρατήρησή σας. Θα ήθελα να υπενθυμίσω βέβαια ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο πνοής που θα αναμορφώσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι αναμενόμενο να διαταράξει ισορροπίες και να ενοχλήσει συμφέροντα. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα η Κύπρος είναι μία μικρή αγορά, γι’ αυτό και κάθε ενεργειακή λύση απαιτεί ευελιξία τόσο στην επιλογή προμηθευτή ανάλογα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται σε γεωστρατηγικό και σε οικονομικό επίπεδο όσο και στη διαχείριση σύμφωνα με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες. Απαιτεί όμως και ανεξαρτησία, γι’ αυτό και οι εγκαταστάσεις θα ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν νομίζω ότι η Κυβέρνηση και σίγουρα όχι εμείς είμαστε αντίθετοι στην ύπαρξη του συγκεκριμένου ή άλλου αγωγού που θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Ωστόσο, υπό τις παρούσες συνθήκες υπό τη χορηγία της ΕΕ και για λόγους που σας προανέφερα, τη βέλτιστη επιλογή για την Κυπριακή Δημοκρατία ως άμεσα εφαρμόσιμη αποτελεί η επιλογή εισαγωγής υγροποιημένου φ.α. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η παρούσα δομή του έργου και οι διαδικασίες που ακολουθήθηκαν βασίζονται στα αποτελέσματα μελετών της ΡΑΕΚ και της ΔΕΦΑ.
-Αν η Κύπρος δεν είχε κηρυχθεί αναδυόμενη, θα μπορούσαν να συνδυαστούν δηλαδή και οι δυο λύσεις ταυτόχρονα;
-Καταρχάς είναι σκόπιμο να εξηγήσουμε γιατί η Ε.Ε. και πότε κατατάσσει μία αγορά ως αναδυόμενη. Η Οδηγία 2009/73 Ε.Κ. της Ε.Ε. σχετικά́ με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική́ αγορά φυσικού αερίου είναι σαφής. Ο στόχος δεν είναι να προστατευθεί το δημόσιο αλλά το ευρωπαϊκό και εθνικό συμφέρον και αυτό συνδέεται με την προστασία των καταναλωτών, τη δημιουργία των απαιτούμενων υποδομών, την ομαλή λειτουργία της αγοράς κατά την αρχική περίοδο δημιουργίας της, καθώς και τη δυνατότητα ομαλής μετάβασης στο καθεστώς πλήρους απελευθερωμένης αγοράς. Το ότι η ΔΕΦΑ, η ΕΤΥΦΑ αποτελούν δημόσιες επιχειρήσεις δεν αφαιρεί από την υποχρέωση εξέτασης του μέτρου του καθορισμού των τιμών υπό το πρίσμα των κανόνων του ανταγωνισμού και ο στόχος αυτός παραμένει διαρκώς από πλευράς ΡΑΕΚ. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και υπό το καθεστώς μιας αναδυόμενης αγοράς, δεν αποκλείεται κανένας ο οποίος επιθυμεί να εισάγει φ.α. στην Κύπρο να απευθυνθεί στη ΔΕΦΑ και να καταθέσει το αίτημά του.
(συνέντευξη στον Πέτρο Θεοχαρίδη, "Φιλελεύθερος Κύπρου")