Για όσους εγεννήθηκαν πριν από το 1960 και άρα έζησαν την εποχή της πετρελαϊκής κρίσης του 1973 και την μετέπειτα του 1979/80, και έχουν ακόμα ζωντανές εντυπώσεις, το βαρέλι το πετρέλαιο στα 100 δολάρια φοβίζει. Θυμίζει ακρίβεια, καλπάζοντα πληθωρισμό, αβεβαιότητα και σε αρκετές περιπτώσεις μεγάλη ταλαιπωρία. Μέρες ολόκληρες χωρίς συγκοινωνίες, αυτοκίνητα χωρίς βενζίνη, σπίτια και επιχειρήσεις χωρίς ηλεκτρικό και θέρμανση. Σε ακραίες περιπτώσεις όπως στην Αγγλία στις αρχές του 1974 οι επιχειρήσεις ήταν αναγκασμένες να δουλεύουν τρεις ημέρες την εβδομάδα (3 day week), ώστε να εξοικονομείται ενέργεια.
Σήμερα όπου το βαρέλι έχει φθάσει τα 100 δολάρια και είναι εξαιρετικά πιθανό μέσα σ’ ένα χρόνο να φθάσει τα 130 ή και τα 150 δολάρια, δεν επικρατεί η ίδια ανησυχία ή φόβος. Οι επιπτώσεις στην οικονομία από την στρατοσφαιρική άνοδο της τιμής του πετρελαίου δεν είναι άμεσες αλλά ούτε και οδυνηρές. Ο πληθωρισμός δεν έχει δεκαπλασιασθεί όπως συνέβη το ’70, ούτε καν έχει διπλασιασθεί, οι τιμές της βενζίνης στα πρατήρια έχουν αυξηθεί σταδιακά περίπου 40% τα τελευταία τέσσερα χρόνια, από τότε δηλαδή που άρχισε η σταθερή άνοδος των τιμών, ενώ οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, είναι σχεδόν μηδαμινές. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (το IMF) έχει υπολογίσει ότι ένας διπλασιασμός των τιμών πετρελαίου θα είχε ως αποτέλεσμα την μείωση του ρυθμού της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης μόλις κατά 1.4% με ομαλοποίηση της κατάστασης μέσα σε δύο χρόνια, εφ’ όσον η τιμή του πετρελαίου δεν θα εξακολουθήσει να διπλασιάζεται κάθε χρόνο. Παράλληλα, σύμφωνα με το υπολογιστικό μοντέλο του IMF, ο τιμάριθμος θα αυξηθεί και αυτός μόνο κατά 1,5% με την χρονική περίοδο απότομης αύξησης των τιμών να διαρκεί μόνο 5 μήνες.
Είναι φανερό ότι οι επιπτώσεις στην οικονομία από το ακριβό πετρέλαιο την δεκαετία του 2000 δεν είναι οι ίδιες με αυτές της δεκαετίας του ’70 και ’80, για αυτό και δεν επικρατεί πανικός στις διεθνείς χρηματαγορές. Ιδού που οφείλεται αυτό:
(1) Σήμερα, σε αντίθεση με ότι συνέβαινε πριν 30 χρόνια, οι οικονομίες των χωρών του ΟΟΣΑ βασίζονται κυρίως σε υπηρεσίες και πολύ λιγότερο σε βιομηχανικά προϊόντα, η παραγωγή των οποίων απαιτεί υψηλή συμμετοχή ενέργειας.
(2) Η άνοδος των διεθνών τιμών πετρελαίου έγινε σταδιακά μέσα σε μία πενταετία, αυξανόμενη κατά 10 δολάρια το χρόνο μέσο όρο και έτσι η οικονομία είχε όλο τον χρόνο να προσαρμοσθεί. Η δε άνοδος υπήρξε σταδιακή και όχι απότομη όπως το 1973- όπου οι τιμές πενταπλασιάστηκαν μέσα σε ένα μήνα- γιατί οι λόγοι που οδηγούν προς τα επάνω το πετρέλαιο έχουν να κάνουν με την αύξηση της ζήτησης και όχι με κάποια απότομη διακοπή στην προμήθεια, και άρα έλλειψη του προϊόντος.
(3) Παράλληλα με την αύξηση της τιμής του πετρελαίου υπήρξε εξασθένιση του δολαρίου, έναντι άλλων σκληρών νομισμάτων, το οποίο ως γνωστό είναι το επίσημο νόμισμα της πετρελαιαγοράς. Από τα 0.85 δολάρια το ευρώ το 2000 η ισοτιμία έχει φθάσει σήμερα σχεδόν το 1.50 και με προοπτική να συνεχισθεί η πτώση του δολαρίου πριν αυτό ισορροπήσει σε μια κατώτερη ισοτιμία. Ακριβώς αυτή η αλλαγή της ισοτιμίας, προς όφελος των άλλων νομισμάτων, βοήθησε ώστε οι αυξήσεις της τιμής του πετρελαίου να μην μεταφερθούν εξ ολοκλήρου στις οικονομίες της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, οικονομίες εξωστρεφείς που επηρεάζουν σημαντικά τον υπόλοιπο κόσμο.
(4) Οι κυβερνήσεις, και πιο συγκεκριμένα οι Κεντρικές Τράπεζες, είναι σήμερα πολύ καλύτερα προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από το ακριβό πετρέλαιο χρησιμοποιώντας άφοβα το εργαλείο των επιτοκίων για να ελέγξουν τον πληθωρισμό ή και την προσφορά χρήματος.
(5) Η υψηλή φορολογία επί της τιμής του πετρελαίου, κυρίως στην Ευρώπη, εβοήθησε στην διατήρηση των τιμών σε λογικά επίπεδα, αφού υπήρχε περιθώριο για επιπλέον μείωση της φορολογίας, οπότε αυξάνονται υπέρμετρα οι τιμές Platts. Έτσι με μία μικρή και προσωρινή απώλεια φορολογικών εσόδων τα κράτη της ΕΕ μπορούν να ελέγχουν την τιμή της βενζίνης στα πρατήρια ώστε αυτές να μην ξεφεύγουν πολύ προς τα πάνω, απειλώντας με αύξηση του πληθωρισμού.
(6) Οι κυβερνήσεις, χάρη στην δραστηριοποίηση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) που ιδρύθηκε το 1974 από τις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) έχουν στη διάθεσή τους ένα πολύ προχωρημένο σύστημα πληροφόρησης που καλύπτει τόσο την παραγωγή και κατανάλωση πετρελαίου ανά την υφήλιο αλλά περιέχει επίσης λεπτομερή και ενήμερα στοιχεία για τα παγκόσμια αποθέματα. Χάρις σ’ αυτή την λεπτομερή και έγκαιρη ενημέρωση έχει αφαιρεθεί το στοιχείο του πανικού από τις αγορές αφού η γνώση για τα αποθέματα πετρελαίου και την διαθεσιμότητα τους προφυλάσσει από ατυχείς ή και ακραίες αποφάσεις.
Ασφαλώς και υπάρχουν αρκετοί ακόμη λόγοι που εξηγούν γιατί το ακριβό πετρελαίο σήμερα δεν έχει τις αρνητικές επιπτώσεις που είχε πριν μερικά χρόνια. Ίσως ο πλέον σημαντικός λόγος είναι το γεγονός ότι η κατανάλωση πετρελαίου ανά μονάδα παραγόμενου ΑΠΕ έχει μειωθεί κατά 50% σε σχέση με το 1970 και ότι ταυτόχρονα έχει βελτιωθεί κατά πολύ η απόδοση στην χρησιμοποίηση της ενέργειας (βλέπε Economist, 17 Νοεμβρίου σελ. 83 απ’ όπου και τα διαγράμματα). Αλλά και το ενεργειακό μίγμα των περισσότερων ανεπτυγμένων οικονομιών έχει αλλάξει με το πετρέλαιο να παίζει ολοένα και μικρότερο ρόλο. Με άλλα καύσιμα όπως το φ. αέριο, ο λιθάνθρακας, η πυρηνική και οι ΑΠΕ να έχουν αντικαταστήσει εν μέρει το πετρέλαιο. Και αυτό βέβαια δεν θα συνέβαινε εάν οι τιμές του πετρελαίου είχαν μείνει στα 3 και 5 δολάρια το βαρέλι.
Οι σημερινές υψηλές τιμές πετρελαίου, και αύριο ακόμη υψηλότερες, είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν σε μία νέα εποχή ανάπτυξης εναλλακτικών καυσίμων και περαιτέρω διαφοροποίησης του ενεργειακού μίγματος, πράγμα που θα έχει μάλλον θετικές επιπτώσεις στην οικονομία. Για αυτό και η ζωή πάνω από τα 100 δολάρια προβλέπεται να είναι και εφικτή και υγιής.