Πρώτον η καύση των υδρογονανθράκων δεν είναι η μοναδική πηγή έκλυσης CO2 όπως εσκεμμένα πρεσβεύουν οι διεστραμμένοι επιστήμονες και πιστεύουν οι πολιτικοί. Η μεγαλύτερη έκλυσης CO2 προέρχεται από τους ωκεανούς που περιέχουν 30 τρις τόνους CO2, έναντι της ατμόσφαιρας που περιέχει 3.22 τρις τόνους CO2, (412 ppm X 7.81Gt CO2/ ppm). Όταν η θάλασσα θερμαίνεται από τον ήλιο τότε το CO2 διαφεύγει από την θάλασσα και πάει στην ατμόσφαιρα, σύμφωνα με την αρχή του Le Chatelier. Ποιά είναι η συμμετοχή του εκλυόμενου από τους ωκεανούς CO2 στην ατμόσφαιρα είναι άγνωστο, αλλά πολύ σημαντική.
Οι θασιώτες της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. επικαλούνται την ατμοσφαιρική συγκέντρωση του CO2 κατά την προβιομηχανική εποχή, πριν το 1720, που ήταν 280 ppm. Δυστυχώς αυτή η περίοδος ήταν η χειρότερη στην ιστορία της ανθρωπότητας διότι λόγω ψύχους αποδεκατίστηκε η ανθρωπότητα. Η μέση γήινη θερμοκρασία ήταν 13.50 Κελσίου έναντι της ιδεώδους που είναι 15.00 Κελσίου, εικόνα 1. Τότε, 1645-1710, πάγωσαν οι λίμνες και οι ποταμοί όλου του κόσμου και πέθαναν από την πανώλη και το ψύχος 100 εκ. άνθρωποι από τα 400 εκ. που ήταν ο πληθυσμός της γης. Λόγω λοιπόν ψύχους είχαμε τότε και την πολύ μειωμένη συγκέντρωση των 280 ppm, διότι το ατμοσφαιρικό CO2 αποθηκεύτηκε στους ωκεανούς, αρχή του Le Chatelier. Άρα η αναφορά στην συγκέντρωση του ατμοσφαιρικού CO2 κατά την προβιομηχανική περίοδο είναι ατυχέστατη και υποβολιμαία. Φαίνεται όμως πέραν πάσης αμφιβολίας η σχέση της θερμοκρασίας με την συγκέντρωση του ατμοσφαιρικού CO2.
Δεύτερον, το ζωικό βασίλειο, άνθρωποι και ζώα, εκλύουν CO2. Το κάθε άτομο για να επιβιώσει χρειάζεται ημερησίως 2500 θερμίδες με αποτέλεσμα ετησίως ο κάθε άνθρωπος εκλύει στην ατμόσφαιρα 10 τόνους CO2 που προέρχεται από την ημερήσια χρήση/καύση των 2500 θερμίδων που χρειάζεται για να επιβιώσει. Ναι ο κάθε ζων οργανισμός είναι μια μικρή ΔΕΗ. Με δεδομένο ότι ο πληθυσμός της γης υπερβαίνει τα 8 δις άτομα το σύνολο του εκπεμπόμενου CO2 από το ανθρώπινο γένος υπερβαίνει τα 80 δις τόνους, ήτοι 80Gt/έτος. Και βεβαίως όλα τα ζώα οικόσιτα και μη, αγελάδες, βουβάλια, βίσωνες, ελάφια πρόβατα, κατσίκες γουρούνια, ελέφαντες, λιοντάρια, κοκ, επειδή όλοι μας είμαστε ετερότροφοι οργανισμοί, εκλύουμε στην ατμόσφαιρα τουλάχιστον άλλους 80 δις τόνους CO2. Σύνολο 160 δις τόνους ετησίως, έναντι των 39 δις τόνων CO2 πού προέρχονται από την χρήση των υδρογονανθράκων και την παραγωγή τσιμέντου.
Και πέραν αυτών των πηγών που παράγουν ατμοσφαιρικό CO2 υπάρχουν οι εκλύσεις από τα ηφαίστεια, καύση των δασών, οξείδωση της οργανικής ουσίας του εδάφους που προέρχεται από την καλλιέργεια των εδαφών, όργωμα, δισκοσβάρνισμα, κοκ.
Άρα συνολικά έχουμε τουλάχιστον 6 πηγές που προσφέρουν ατμοσφαιρικό CO2 και όχι μία. Η συμμετοχή των υδρογονανθράκων στο ατμοσφαιρικό CO2 είναι λιγότερη από το 10% Αυτή η πραγματικότητα αποκρύπτεται για να κατηγορήσουμε/απαγορεύσουμε την χρήση των υδρογονανθράκων.
Από αυτές τις εκατοντάδες δισεκατομμύρια τόνων CO2 που εκλύονται στην ατμόσφαιρα παραμένουν μόνο 15.7 δισεκατομμύρια τόνοι, ετήσια αύξηση του ατμοσφαιρικού CO2 κατά το πολύ 2 ppm (στοιχεία από το Αμερικανικό παρατηρητήριο Mauna Loa). Και εδώ γεννιούνται δύο ερωτήματα. Πρώτον που πάνε οι υπόλοιποι εκατοντάδες δισεκατομμύρια τόνοι του ατμοσφαιρικού CO2, τουλάχιστον πάνω από 300 δις τόνοι, και δεύτερον, ποια είναι η πηγή η από που προέρχονται αυτά τα 15.7 δισεκατομμύρια τόνοι CO2 που παραμένουν ετησίως στην ατμόσφαιρα; Προέρχονται από την καύση των υδρογονανθράκων η από τις υπόλοιπες πηγές που εκλύουν CO2 στην ατμόσφαιρα;
Το μεγαλύτερο ποσοστό του ατμοσφαιρικού CO2 επανέρχεται κάθε χρόνο στην γη με την βροχή. Το βρόχινο νερό είναι όξινο, pH 5.2, και πολύ άνετα μπορεί να προσδιοριστεί η ποσότητα του ατμοσφαιρικού CO2 που επανέρχεται στην γη. Αυτή η όξινη βροχή οδηγεί στην αποσάθρωση των πετρωμάτων και την δημιουργία εδάφους.
Το ερώτημα που αφορά την προέλευση του παραμένοντος ατμοσφαιρικού CO2, δηλαδή αν προέρχεται από τους υδρογονάνθρακες η τις άλλες πηγές που επίσης εκλύουν CO2 παραμένει εσκεμμένα αναπάντητο για να κατηγορήσουμε τους υδρογονάνθρακες και να επιβάλλουμε στην ανθρωπότητα φόρους. Κατά την κυρία Ursula van der Leyen χρειαζόμαστε να επιβάλλουμε φόρους αξίας $3 τρις. Μπορούμε όμως να στείλουμε αερόστατα που να έχουν παγίδες αέρος όπως έκαναν επί 160 χρόνια οι Ευρωπαίοι επιστήμονες από το 1820 μέχρι το 1960 για να μελετήσουμε και τα ισότοπα άνθρακα και να δούμε την προέλευση/πηγές του ατμοσφαιρικού CO2. Οι Ευρωπαίοι έστειλαν 93000 αερόστατα σε 4 Ηπείρους για να μελετήσουν την περιεκτικότητα και τις διακυμάνσεις του ατμοσφαιρικού CO2. Τα αποτελέσματα είναι δημοσιευμένα σε επιστημονικά περιοδικά και έδειξαν ότι το 1821 και το 1939 η περιεκτικότητα του ατμοσφαιρικού CO2 να είναι 429 ppm και 400 ppm αντιστοίχως. Αυτά τα στοιχεία δεν είδαν το φως της δημοσιότητας διότι ο μύθος της υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω χρήσης υδρογονανθράκων θα ήταν καθαρή απάτη. Κατά τον ίδιο τρόπο μπορούμε να εγκλωβίσουμε τον ατμοσφαιρικό αέρα και να αναλύσουμε το περιεχόμενό του με φασματογράφο μάζας και να πιστοποιήσουμε αν ο άνθρακας του CO2 έχει ατομικό βάρος 13, 13C, η 12, 12C. To ατμοσφαιρικό CO2 που προέρχεται από την καύση των υδρογονανθράκων έχει ατομικό βάρος 13,13C, διότι ο πυρήνας του έχει ένα επί πλέον ένα νετρίνο ενώ το ατμοσφαιρικό CO2 που προέρχεται από τις άλλες πηγές έχει ατομικό βάρος 12,12C, διότι δεν έχει κανένα επιπρόσθετο νετρίνο. Και όμως δεν το κάνουμε. Και αυτό γίνεται εκ του πονηρού για να κατηγορήσουμε τους υδρογονάνθρακες για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Επίσης είναι δυνατό να εξοπλίσουμε δορυφόρους με συσκευές λέϊζερ για να μελετήσουν τα ισότοπα του άνθρακα που έχει το ατμοσφαιρικό CO2. Ούτε αυτό δεν γίνεται.
Αλλά ας δούμε με αριθμούς την απόλυτη άνοδο των συγκεντρώσεων του ατμοσφαιρικού CO2. Θα εστιάσω την προσοχή μου όχι στην προβιομηχανική και καταραμένη εποχή της ανθρωπότητας όπου η μέση γήινη θερμοκρασία ήταν περίπου 2.50 Κελσίου κάτω από την σημερινή των 15.40 Κελσίου, και με ατμοσφαιρική συγκέντρωση CO2 τα 280 ppm, εικόνα 1, αλλά την ατμοσφαιρική συγκέντρωση του CO2 των 350 που αναφέρει ο ομότιμος καθηγητής της κλιματολογίας του πανεπιστημίου Columbia, USA, James Edward Hansen εικόνα 2, που δήλωσε στην βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ στα μέσα του 1988 ότι το 2010 η Νέα Υόρκη θα βρίσκεται 2 μέτρα κάτω από την θάλασσα. Αυτός θεωρείται ο μέντορας του Al Gore και ο οποίος πιθανόν να επηρέασε και τον δικό μας πρωθυπουργό όταν φοιτούσε εκείνη την εποχή στο πανεπιστήμιο Columbia. Από το 1970 μέχρι το 2020, η συγκέντρωση του ατμοσφαιρικού CO2 ανέβηκε στα 412 ppm, μία άνοδος των 62 ppm. Δηλαδή η αλλαγή της εκατοστιαίας σύνθεσης της ατμόσφαιρας όσον αφορά την συγκέντρωση του ατμοσφαιρικού CO2 είναι 62 χιλιοστά η καλλίτερα 0.0062%. Ερωτώ, υπάρχει νοήμων άνθρωπος με δείκτη νοημοσύνης μεγαλύτερο της κότας που να πιστεύει ότι μια τέτοια απειροελάχιστη αλλαγή του ατμοσφαιρικού CO2 αγνώστου προέλευσης να προκαλεί αυτές τις καταστροφικές προβλέψεις που απαιτούν κατά τους πολιτικούς, Ursula van Der Leyen. $ 3 τρις δολάρια για να μειώσουμε το ατμοσφαιρικό CO2 κατά 62 χιλιοστά που πιθανόν, επαναλαμβάνω, πιθανόν να ΜΗΝ προέρχεται από την χρήση των υδρογονανθράκων;
Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν κατά το Ολόκαινο, δηλαδή τα τελευταία 12000 χρόνια όταν υπήρχε ο άνθρωπος, είχαμε κλιματικές αλλαγές; Η απάντηση είναι ναι, (Βλέπε εικόνα 3). Και βεβαίως είχαμε σοβαρές και μεγάλης κλίμακας κλιματικές αλλαγές τα τελευταία 420 χρόνια και όπως μας δείχνουν τα στοιχεία της ΝΑΣΑ (Βλέπε εικόνα 1). Η περίοδος Maunder (Little Ice Age) κράτησε 70 χρόνια με μέση γήινη θερμοκρασία τους 13.50 Κελσίου ενώ μικρότερης διαρκείας ήταν οι μεσοπαγετώδεις περίοδοι Dalton και Glasberg με μέσες γήινες θερμοκρασίες κάτω των 14.00 Κελσίου. Εκείνο που η ΝΑΣΑ λέει είναι ότι από τον Δεκέμβριο του 2020 μπαίνουμε στην μεσοπαγετώδη περίοδο Eddy όπου η μέση γήινη θερμοκρασία θα πέσει στους 13.50 Κελσίου, ήτοι περίπου 2 βαθμούς Κελσίου κάτω από την σημερινή μέση γήινη θερμοκρασία των 15.50 Κελσίου. Αυτή η περίοδος θα κρατήσει 33+/- 11 χρόνια και θα έχουμε παρόμοιες καιρικές επιπτώσεις όπως είχαμε κατά την μεσοπαγετώδη περίοδο Maunder, (εικόνα 1).
Η κλιματική αλλαγή, αποδίδεται κατά τους επιστήμονες της NASA και ESA (European Space Agency), στην διέγερση η μη των 4 μαγνητικών πεδίων του ηλίου. Αυτή την συμπεριφορά έχουν αποστολή να μελετήσουν οι ηλιακοί δορυφόροι, Parker Solar Probe της NASA και Solar Orbiter της ESA, εικόνα 4. Η αρχή έγινε από το 2010 όταν NASA και ESA έστειλαν τον ηλιακό δορυφόρο Ulysses. Όταν τα 4 μαγνητικά πεδία βρίσκονται σε διέγερση τότε λαμβάνουν χώρα πολλές εκρήξεις στην επιφάνεια του ηλίου (sun spots) ο αριθμός των οποίων είναι συνάρτηση των διεγέρσεων. Αυτές οι διεγέρσεις προκαλούν τους ηλιακούς ανέμους (solar winds) που έχουν μεγάλες ταχύτητες και εντάσεις που επηρεάζουν τις γήινες τηλεπικοινωνίες. Αυτοί οι ηλιακοί άνεμοι που είναι πολύ ισχυροί διώχνουν την αστρική σκόνη (cosmic dust) με αποτέλεσμα οι ακτίνες του ηλίου να πέφτουν ανεμπόδιστα στην γη και να την θερμαίνουν. Όταν τα μαγνητικά πεδία του ηλίου πέσουν σε αδράνεια τότε δεν υπάρχουν ηλιακές εκρήξεις και δεν δημιουργούνται ηλιακοί άνεμοι με αποτέλεσμα η αστρική σκόνη που βρίσκεται μεταξύ ηλίου και γης να είναι πυκνή. Αποτέλεσμα είναι να εμποδίζονται οι ηλιακές ακτίνες να φθάσουν στην γη και να την θερμάνουν. Αυτό οδηγεί την γη σε παγετώδεις περιόδους όπως δείχνει η εικόνα 1 με πτώση της μέσης γήινης θερμοκρασίας κατά 1.50 Κελσίου. Αυτή η συσχέτιση μεταξύ ποσότητας αστρικής σκόνης που εμπεριέχει και το ισότοπο 10Be, που υπάρχει μόνο στις αστρικές σκόνες, παρουσιάζεται στην εικόνα 5 και 5α. Η εικόνα δείχνει την συσχέτιση της περιεκτικότητας του 10Be, άρα της ποσότητας της σκόνης που φθάνει στην γη, συναρτήσει του αριθμού των ηλιακών κηλίδων (sunspot numbers) και της μέσης γήινης θερμοκρασίας. Αυτή η συσχέτιση διαπιστώθηκε στην παγικολώνα Dye-3 μήκους 2037 μέτρων που λήφθηκε στην Γροιλανδία.
Με δεδομένο πλέον ότι ο ήλιος θερμαίνει την γη, δηλαδή ξηρά και θάλασσα, είναι πολύ λογικό μετά την θέρμανση της θάλασσας να εκλύεται ετεροχρονισμένα CO2 προς την ατμόσφαιρα από την θάλασσα που είναι και η μεγαλύτερη αποθήκη CO2 στον κόσμο, μεγέθους περίπου 30 Gt. Ήτοι πρώτα ζεσταίνεται η θάλασσα και μετά αρχίζει η έκλυσης CO2, εικόνα 6. Άρα η αιτία της αύξησης του ατμοσφαιρικού CO2 είναι το αποτέλεσμα της θέρμανσης της θάλασσας από τον ήλιο γεγονός που μας βάζει στην σκέψη αν το ετησίως παραμένον CO2 στην ατμόσφαιρα, 15.7 δις τόνοι, προέρχεται από την καύση των υδρογονανθράκων η την θάλασσα. Όπως προανέφερα αυτό άνετα μπορεί να αποδειχτεί κάνοντας ισοτοπικές αναλύσεις του ατμοσφαιρικού CO2.
Συμπερασματικά, δεν γνωρίζουμε την προέλευση του παραμένοντος στην ατμόσφαιρα CO2 διότι πέραν των υδρογονανθράκων υπάρχουν άλλες τέσσερις πηγές εκ των οποίων δύο πολύ σοβαρές, η θάλασσα και το ζωϊκό βασίλειο, που εκλύουν τεράστιες ποσότητες CO2 στην ατμόσφαιρα. Η ιδέα ότι μόνο η καύση των υδρογονανθράκων εκλύει CO2 είναι λανθασμένη. Επιπροσθέτως η αύξηση του ατμοσφαιρικού CO2 ως ποσοστό της εκατοστιαίας σύνθεσης της ατμόσφαιρας είναι τόσο απειροελάχιστη, 0.006%, που οι προβλέψεις όπως η ανύψωση της θαλάσσιας στάθμης κατά 7 μέτρα και η καταβύθιση της Νέας Υόρκης να είναι γελοίες.
Όσον αφορά το μέλλον των υδρογονανθράκων η χρήση τους θα είναι μάλλον αναγκαία. Όταν κάνουμε προβλέψεις θα πρέπει να κοιτάζουμε σφαιρικά τις προόδους σε τεχνολογία και βιοτεχνολογία/μοριακή βιολογία. Το 2018 απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ στην καθηγήτρια του CALTECH και σύμβουλο του προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden, κυρία Frances Hamilton Arnold διότι επενέβη στο γενετικό υλικό του ενζύμου Rubisco το οποίο είναι το βασικό ένζυμο στην διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Αυτό το ένζυμο πριν την επέμβαση δέσμευε 5% της ηλιακής ενέργειας και το μετέτρεπε σε βιομάζα. Με την γενετική παρέμβαση/τροποποίηση που έκανε η κυρία Arnold, αυτό το ένζυμο μπορεί να δεσμεύσει, μέσω φωτοσύνθεσης, 35% της ηλιακής ενέργειας και να το μετατρέψει σε βιομάζα. Αυτό σημαίνει υπερδιπλασιαμό της γεωργικής παραγωγής, που μεταφράζεται σε υπερδιπλασιασμό του πληθυσμού της γης από τα 8 δις στα 15 δις. Αυτή η εξέλιξη συνεπάγεται και διπλασιασμό των αναγκών σε ενέργεια κυρίως αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Τα αποθέματα θα βρεθούν από την εκμετάλλευση των μη συμβατικών αποθεμάτων πετρελαίου, σχιστολιθικό πετρέλαιο, και φυσικού αερίου,τους υδρίτες που είναι στερεοποιημένο φυσικό αέριο. Βεβαίως θα απαιτηθούν υψηλές τιμές για την εκμετάλλευσή τους, πάνω από $ 75/βαρέλι το αργό, και πάνω από $ 10/1000 κυβικά πόδια το φυσικό αέριο. Μεγάλες ποσότητες σχιστολιθικού πετρελαίου έχει ο γεωλογικός σχηματισμός Green River Shale, που απαντάται στις πολιτείες Utah,Wyoming , Colorado.Τα αποθέματα κυμαίνονται μεταξύ 1.3 τρις έως 2 τρις βαρέλια και τα εκμεταλλεύσιμα σε 700 δις βαρέλια. Υδρίτες απαντώνται σε όλη την υφήλιο όπου υπάρχουν συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες. Στην Ελλάδα έχουμε, δυτικά και νοτιοδυτικά του νομού Χανίων, κατά την εκτίμησή μου περίπου 50 τρις Μ3 φυσικού αερίου υπό μορφή υδριτών.
ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικόνα 1. Συσχετισμός του αριθμού των ηλιακών κηλίδων (Sunspot Numbers) με την αυξομείωση της μέσης γήινης θερμοκρασίας από το 1600 έως το 2020. Παγετώδεις περίοδοι Maunder, Dalton, Glassberg και, η αναμενόμενη παγετώδης περίοδος Eddy από το 2020 έως το 2053 +/-11 χρόνια
http//en.Wikipedia.org>wiki>Solar-cycle NASA has recently revealed this upcoming solar cycle (25) will be “the weakest of the past 200 years” and they’ve correlated previous solar shutdowns to prolonged periods of global cooling here.
Εικόνα 2. Το ανώτατο όριο, 450 ppm και κατώτατο όριο 350 ppm του ατμοσφαιρικού CO2 κατά τον James Edward Hansen, ομότιμο καθηγητή του πανεπιστημίου Columbia. Πηγή: Dave Rutledge CALTECH,
Εικόνα 3. Διακυμάνσεις της Μέσης Γήινης Θερμοκρασίας του Βορείου Ημισφαιρίου τα τελευταία 11000 χρόνια. Η μέση γήινη θερμοκρασία είναι 150 Κελσίου, Dansgaard et., al., 1969 και Dansgaard and Schonwiese,1995.
Εικόνα 4. Δεξιά, Parker Solar Probe, NASA, Dec. 4 2019, και αριστερά, Solar Orbiter ESA, Feb. 9, 2020
Εικόνα 5. Προσομοίωση των ηλιακών δραστηριοτήτων με βάση τις συγκεντρώσεις του ισοτόπου 10 Be που βρέθηκαν στην πάγο-κολώνα Dye-3 που λήφθηκε από την Γροιλανδία, Beer et. al,. 1994. Το 10 Be προέρχεται από την εισερχόμενη γαλακτική σποδό. Συσχετισμός με τον αριθμό των ηλιακών κηλίδων από το 1600 μ. Χ. έως το 2000 μ. Χ., Hoyt and Schatten 1998a and 1998b.
Εικόνα 5α. Τοποθεσία της γεώτρησης Due-3 στην Γροιλανδία
Εικόνα 6. Υστέρηση μεταξύ της εμφάνισης της μέσης γήινης θερμοκρασίας και της περιεκτικότητας της γήινης ατμόσφαιρας σε CO2 κατά τον Φανεροζωϊκό Αιώνα Αυτή η διαχρονική παρατήρηση μας λέει ότι η περιεκτικότητα του ατμοσφαιρικού CO2 είναι το αιτιατό και όχι η αιτία της ανόδου της γήινης θερμοκρασίας, Khilyuk and Chillingar, 2003.
Λίγα λόγια για το κ. Αντώνη Φώσκολο, Ομότιμο καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης και Ομότιμο Ερευνητή της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά
Μετά το πέρας των μεταπτυχιακών σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Berkeley της Καλιφόρνιας το 1966 προσελήφθηκα στο Ινστιτούτο της Ιζηματογενούς Γεωλογίας και Πετρελαίου της Καναδικής Κυβέρνησης, με στόχο την έρευνα υδρογονανθράκων στην Κεντρική Αλμπέρτα, Βορειοανατολική Βρετανική Κολομβία, την θαλάσσια περιοχή του Beaufort MacΚenzie και των εκβολών του ποταμού Mac-Kenzie και τα πολικά νησιά του Καναδά (Queen Elizabeth islands,Canadian Arctic ). Ένα τρίτο των επιστημονικών δημοσιεύσεων μου σχετίζονται με την έρευνα σε αυτές τις περιοχές. Το 1986 απεχώρησα από το Ινστιτούτο της Ιζηματογενούς Γεωλογίας και Πετρελαίου της Καναδικής Κυβέρνησης αλλά παρέμεινα έως σήμερα ομότιμος επιστημονικός ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά.
Το 1986 εξελέγην καθηγητής στο τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης. Αντικείμενο της διδασκαλίας ήταν η “Ανόργανη και Οργανική Γεωχημεία και Οργανική Πετρογραφία των Ιζηματογενών Πετρωμάτων”. Η διδασκαλία συνεχίστηκε μέχρι το 2003, ήτοι και μετά την συνταξιοδότησή μου.
Μεταξύ των ετών 1986 έως το 1997 (έτος συνταξιοδότησης) διετέλεσα ως Αντιπρόεδρος Ακαδημαϊκών θεμάτων του Πολυτεχνείου Κρήτης, 1988-1993, πρόεδρος του τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, 1993-1995, μέλος της συγκλήτου από το 1985 έως το 1997, σύμβουλος για θέματα ενεργειακά των Ηνωμένων Εθνών κατά την διάρκεια των θητειών των Kurt Waldheim και Xavier Perez de Cuellar,1976-1986, και συμβασιούχος καθηγητής στα τμήματα Γεωγραφίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρυ, Αλμπέρτας, 1975-1986.
Το επιστημονικό μου έργο συνοψίζεται σε: 84 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε περιοδικά με κριτές, Citation Index of 338, 52 ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια στην Ευρώπη στην Αμερική, Ευρώπη Ελλάδα και ΝΑΤΟ και 14 τεχνικές εκθέσεις για λογαριασμό των ΔΕΠ-ΕΚΥ (Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου-Έρευνα Κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων), ΔΕΗ, ΙΓΜΕ και τα Ηνωμένα Έθνη.