Αναμφισβήτητα, η εβδομάδα που διανύσαμε ήταν από τις πλέον ταραχώδεις των διεθνών χρηματαγορών στην πρόσφατη ιστορία τους. Από τη μαύρη Δευτέρα των χρηματιστηρίων και για τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, περάσαμε σε μια αιφνιδιαστική μείωση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης από την Fed την Τρίτη. Και αναμένεται και άλλη μείωση την επόμενη εβδομάδα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο κ. Τρισέ αρνείται πεισματικά, για την ώρα τουλάχιστον να ακολουθήσει το παράδειγμα του κ. Μπερνάνκε. Αν κάνει καλά ή όχι, αυτό θα το δείξει η ιστορία.
Να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η πτώση των χρηματιστηρίων είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις τεράστιες ζημιές των τραπεζών από την αγορά του ενυπόθηκου δανεισμού υψηλού κινδύνου γνωστού ως subprime. Πέρα από τα απογειώσεις των τραπεζών, το δεδομένο είναι ότι ο μέσος Αμερικανός αδυνατεί να πληρώσει τα χρέη του στις τράπεζες, διότι είναι υπερχρεωμένος, διότι δανείστηκε αρκετά την εποχή των χαμηλών επιτοκίων και ούτω καθ' εξής. Τα οικονομικά αποτελέσματα των περισσοτέρων αμερικανικών τραπεζών ήταν κυριολεκτικά αποκαρδιωτικά. Και για να έρθουμε και στα πλησιέστερα προς εμάς δρώμενα, πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες δεν έμειναν και δεν θα μείνουν ανεπηρέαστες. Άρα, αν κάποιος επενδύει στα θεμελιώδη μεγέθη των εταιρειών και στις προοπτικές τους είναι κάτι παραπάνω από εύλογη η πτώση των χρηματαγορών.
Συνήθως-τουλάχιστον έτσι λεγόταν παλιότερα- τα χρηματιστήρια είναι κάτοπτρο της οικονομίας και της επιχειρηματικής δράσης μιας χώρας. Πόσο θεμιτό είναι το φθηνό χρήμα – όχι για την αναθέρμανση της οικονομίας, αλλά για την εκτόξευση των χρηματαγορών; Πόσο λογικό είναι οι χρηματαγορές και μόνο αυτές να προσδιορίζουν την χάραξη μιας ευρύτερης οικονομικής πολιτικής; Και για να είμαστε πιο ακριβείς οι κερδοσκόποι αυτών των αγορών οι οποίοι “παίζουν και πιέζουν”;
Τις ημέρες της μεγάλης πτώσης με αποκορύφωμα τη Δευτέρα και την Τρίτη είδαμε σημαντική πτώση και στις τιμές του πετρελαίου, όπως και του χρυσού- μορφές επένδυσης που παραδοσιακά θεωρούνται οι ασφαλείς επιλογές σε περιόδους κρίσης. Και αν για το πετρέλαιο υπάρχει η δικαιολογία, ότι δηλαδή μια παγκόσμια ύφεση θα επηρεάσει τη ζήτηση, τί δικαιολογία μπορεί να υπάρχει για την σημαντική υποχώρηση του χρυσού; Πάντως αρκετοί αναλυτές δεν απέδωσαν την πτώση των τιμών του πετρελαίου μόνο σε μια διαφαινόμενη ύφεση στις ΗΠΑ. Απλά οι “παίκτες-κερδοσκόποι” για να καλύψουν τις χασούρες τους στις μετοχές πουλούσαν ανεξέλέγκτα ό,τι είχαν στα χέρια τους. Και κακά τα ψέματα, το πετρέλαιο ήταν μια από τις πλέον αγαπημένες επιλογές τους τον τελευταίο καιρό.
Μ' άλλα λόγια, αυτό που παρατηρήθηκε στην πρόσφατη αυτή κρίση είναι ότι χάθηκε αυτό που θα λέγαμε επενδυτικές επιλογές και ισορροπία των αγορών. Είδαμε ανεξέλεγκτες επενδυτικές συμπεριφορές από κερδοσκόπους παντός καιρού. Και το χειρότερο είναι ότι αυτής της μορφής οι επενδυτές επηρεάζουν τις τύχες των υπολοίπων ανθρώπων στον πλανήτη.
Η ΕΚΤ βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό πίεση στο να μειώσει τα επιτόκια της. Για την ώρα ο κ. Τρισέ φαίνεται να κωφεύει και να τον απασχολεί ο πληθωρισμός της ευρωζώνης. Από την άλλη πλευρά, οι ρυθμοί ανάπτυξης των χωρών του ευρώ επιβραδύνονται. Επίσης, δεν είναι εξισορροπητικό η Αμερική να έχει βασικό επιτόκιο 3% την επόμενη εβδομάδα και η Ευρώπη 4%. Διεθνείς αναλυτές προβλέπουν μια μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ το δεύτερο εξάμηνο του έτους- που τότε μπορεί να είναι και παρωχημένη σε σχέση με το τι θα έχει συμβεί μέχρι εκείνη τη στιγμή στην Αμερική.
Το ερώτημα παραμένει- ποιός τελικά κάνει το οικονομικό “κουμάντο” σε αυτόν τον πλανήτη. Οι κυβερνήσεις, οι κεντρικές τράπεζες, οι επιχειρήσεις, οι επενδυτές, οι τυχάρπαστοι παντός καιρού κερδοσκόποι, οι οποίοι πλουτίζουν εις βάρος τίνος;