πολιτικοί ή/και οικονομικοί, είναι δυσδιάκριτοι. Η Ανατολική Μεσόγειος έχει γίνει ένα θέατρο γεωπολιτικών ανταγωνισμών, που έχουν την προέλευσή τους στις δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής ενέργειας. Πριν ξεσπάσει η τρέχουσα πανδημία, η ανακάλυψη μεγάλων πεδίων φυσικού αερίου ήταν συναρπαστικά νέα σε πολλές πρωτεύουσες των κρατών της περιοχής. Η Αίγυπτος έχει ήδη ξεκινήσει την παραγωγή στο πεδίο ΖΟΡ, ενώ ο Ισραηλινός Λεβιάθαν παρέχει το απαραίτητο αέριο σε μια χώρα που μέχρι πρότινος στερείτο σημαντικών ενεργειακών πόρων για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνοτουρκική κρίση στην ανατολική Μεσόγειο εισήλθε σε μια νέα τεταμένη φάση μετά την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας, η οποία οριοθέτησε εν μέρει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) μεταξύ των δύο χωρών, σε μια περιοχή που περιέχει υπεράκτια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ελλάδα και Τουρκία -και οι δύο σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ- διαφωνούν εδώ και δεκαετίες για τα θαλάσσια κι εναέρια όρια και την υφαλοκριπίδα. Η ένταση μεταξύ τους αναζωπυρώθηκε το περασμένο καλοκαίρι, με την Ελλάδα να προειδοποιεί ότι είναι προετοιμασμένη ακόμη και για στρατιωτική αναμέτρηση, στο ενδεχόμενο η Τουρκία να πραγματοποιήσει γεώτρηση ή ακόμα και εξερεύνηση στην περιοχή που θεωρεί ότι εκτείνεται η υφαλοκριπίδα της.
Οι δύο χώρες έφτασαν στο χείλος της ένοπλης αντιπαράθεσης μετά την απόφαση της Άγκυρας να στείλει το ερευνητικό σκάφος Ορούτς Ρείς, συνοδευόμενο από πολεμικά πλοία στην αμφισβητούμενη περιοχή μεταξύ του Καστελορίζου και της Νότιας Κρήτης. Τελικά, η Τουρκία συμφώνησε να αναστείλει το ερευνητικό της πρόγραμμα, μετά και την παρέμβαση της Γερμανίας κυρίως.
Ο Φάκελος που δημοσιεύουμε παρουσιάζει τα ενεργειακά προφίλ των δύο χωρών και το μεταξύ τους ισοζύγιο, καθώς και τη μεταξύ τους γεωπολιτική ισορροπία όπως διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα των παραπάνω.
Το ενεργειακό προφίλ και το πρόγραμμα της Τουρκίας: Η Άγκυρα τρέχει με… χίλια
Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας σε γεωπολιτικό επίπεδο δεν κρύβονται. Ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που, ενδεχομένως, εμποδίζει τα σχέδια της Άγκυρας να καταστεί η περιφερειακή υπερδύναμη που οραματίζεται ο ηγέτης της και να ελέγχει πράγματα και καταστάσεις στο τόξο από τον Καύκασο μέχρι την έρημο της Λιβύης, είναι η εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), το 2019 η συνολική κατανάλωση ενέργειας της Τουρκίας ήταν περίπου 147 εκατομμύρια τόνοι ισοδυνάμου πετρελαίου (mtoe), με το 69% συνολικά εισαγόμενο από το οποίο το 83,5% αντιστοιχεί σε εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.
Ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Τουρκίας
Η μεγάλη εξάρτηση της Τουρκίας από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου κατέστησε την ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού ως προτεραιότητα και έναν από τους κύριους πυλώνες της ενεργειακής της στρατηγικής. Έχει υιοθετήσει πολιτικές που βασίζονται στην ενίσχυση της εγχώριας έρευνας και παραγωγής πετρελαίου/φυσικού αερίου, στη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού της και σε υποδομές.
Γι’ αυτό το λόγο, έχει αποδυθεί σε μια εντυπωσιακή προσπάθεια κατασκευής αγωγών μεταφοράς υδρογονανθράκων από την πρώην Σοβιετική Ένωση και το Ιράν, καθώς έχει θέσει ως στόχο της να γίνει μεγάλος περιφερειακός κόμβος διαμετακόμισης και εμπορίου ενέργειας.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου από το Ιράν, ο αγωγός Blue Stream Natural Gas Pipeline (ΒΤΕ) που μεταφέρει αέριο από το Μπακού, μέσω Τιφλίδας, στο Ερζουρούμ, ο διασυνδετήριος αγωγός με την Ελλάδα Trans Anatolian Adriatic Pipeline (ΤΑΝΑΡ) από το κοίτασμα Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και ο TurkStream που ξεκινά από την Ανάπα της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα με δύο κλάδους, έναν που καταλήγει στο εσωτερικό της Τουρκίας κι έναν που καταλήγει στην Αν. Θράκη και στρέφεται προς τα Βαλκάνια και την Αν. Ευρώπη. Επίσης, έχουν κατασκευαστεί ή/και κατασκευάζονται οι αγωγοί μεταφοράς πετρελαίου από το Ιράκ και το Αζερμπαϊτζάν (ΒΤC).
Με την κατασκευή των αγωγών που παρακάμπτουν τον Βόσπορο, μεταφέρονται περίπου 0,7 εκατ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως από το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν, απευθείας στους τερματικούς εξαγωγικούς σταθμούς της Τουρκίας στη Μεσόγειο, όπως είναι το λιμάνι του Τσεϊχάν. Το Τσεϊχάν αποτελεί, επίσης, τον τελικό προορισμό για τον αγωγό πετρελαίου που διασχίζει το Ιρακινό Κουρδιστάν και μεταφέρει περίπου 0,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως.
Ιδιαίτερα επιτυχημένη ήταν η διαφοροποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο μέσω τριών Floating Storage Regasification Units (FSRUs), που υποστηρίζονται από διευρυμένες εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου. Αυτά επέτρεψαν στη χώρα να αυξήσει τις εισαγωγές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) από τη Νιγηρία, την Αλγερία, το Κατάρ και τις ΗΠΑ, προσθέτοντας έτσι στην ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Το LNG παρείχε περίπου το 30% από τις εισαγωγές φυσικού αερίου 48 bcm το 2020. Αντιθέτως, οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία αποτελούν περίπου το ένα τρίτο του συνόλου, με 24% από το Αζερμπαϊτζάν και 11% από το Ιράν.
Το 2015, η Τουρκία βασίστηκε στη Ρωσία για πάνω από το 55% των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Προφανώς, η χώρα ήταν αρκετά επιτυχής στη διαφοροποίηση του εφοδιασμού της με φυσικό αέριο, βελτιώνοντας έτσι την ενεργειακή ασφάλεια.
Σε τιμή 5,60 $ / mmbtu στο σημείο παράδοσης, το ρωσικό φυσικό αέριο είναι αρκετά φθηνό, ακόμη φθηνότερο από τις τρέχουσες τιμές φυσικού αερίου στη Δυτική Ευρώπη. Και με την ευκαιρία επαναδιαπραγμάτευσης των ρωσικών συμβάσεων φυσικού αερίου – που πρόκειται να ανανεωθούν σύντομα – η Τουρκία είναι σε καλή θέση να εξασφαλίσει ακόμη πιο ανταγωνιστικές τιμές υπό το φως των πρόσφατων ανακαλύψεων φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα. Ως αποτέλεσμα, η αμοιβαία επωφελής ενεργειακή σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία αναμένεται να συνεχιστεί μακροπρόθεσμα.
Έχει επίσης λάβει μέτρα για να αυξήσει την παραγωγή και τη χρήση εγχώριων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της καθαρής ενέργειας και του άνθρακα / λιγνίτη και σύντομα πυρηνική ενέργεια -με τον πυρηνικό σταθμό Ακουγιού- προκειμένου να αυξηθεί η ενεργειακή αυτάρκεια.
Το νέο κοίτασμα στη Μαύρη Θάλασσα θα διαπραγματεύεται στην Προθεσμιακή Αγορά EXIST
Τον περασμένο Μάιο, ο Τούρκος Πρόεδρος είχε ανακοινώσει την ανακάλυψη τριών νέων πηγαδιών πετρελαίου. Τα δύο βρίσκονται στη νοτιοανατολική επαρχία Ντιγιάρμπακίρ, με την ονομασία Akoba-1 και Yenis Ehir-1 και το τρίτο πηγάδι, Misinli-2, στη βορειοδυτική επαρχία Κιρκαρελί. Σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Φατίχ Ντονμέζ, το Akoba-1 και το Yenis Ehir-1 αναμένεται να παράγουν 2.800 και 3.000 bpd, αντίστοιχα, ενώ το Κιρκαρελί θα παράγει 1.000 bpd πετρελαίου. Έτσι, αναμένεται να αυξηθεί η παραγωγή πετρελαίου της χώρας κατά 6.800 bpd, η οποία είναι κατά μέσο όρο πάνω από 61.000 bpd.
Όμως, μετά την ανακάλυψη του νέου τεμαχίου απόδοσης 135 bcm Amasra-1 του κοιτάσματος φυσικού αερίου Σακάρια στη Μαύρη Θάλασσα, η Άγκυρα έχει αποδυθεί σε μια επιθετική πολιτική που αποσκοπεί στο να καταστεί ένας πραγματικά ενεργειακός παίκτης στην περιοχή. Η Εθνική Πετρελαϊκή Εταιρεία της Τουρκίας (TPAO) μάλιστα, σκέφτεται τώρα να αποκτήσει και τέταρτο πλοίο γεώτρησης από τη Νορβηγία. Το 2020, η Τουρκία είχε ανακοινώσει την ανακάλυψη κοιτάσματος 405 bcm στο πεδίο Tuna-1 στην ίδια περιοχή.
Η Τουρκία σχεδιάζει να κάνει γεωτρήσεις σε έως και 40 στόχους στο κοίτασμα φυσικού αερίου Σακάρια έως το 2028. Παρόλο που οι ακριβείς ποσότητες φυσικού αερίου δεν έχουν ακόμη επαληθευτεί, οι τεχνικές μελέτες προχωρούν γρήγορα, με στόχο τα πρώτα 3-5 bcm να προγραμματίζονται να παραχθούν έως το 2023 – το έτος που η Τουρκία θα γιορτάζει τα 100 χρόνια της δημοκρατίας της και είναι η χρονιά των Προεδρικών εκλογών. Εάν η παραγωγή φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο που αναμένεται το 2027-2028, η συμβολή αυτού του κοιτάσματος αερίου στην κατανάλωση της Τουρκίας θα μπορούσε να υπερβεί τα 15 bcm / έτος, που ισοδυναμεί με περίπου 30% της τρέχουσας κατανάλωσης.
Εάν τα δεδομένα που ανακοινώθηκαν είναι ακριβή και η ποιότητα των αποθεμάτων φυσικού αερίου ελκυστική για την αγορά, η εξάρτηση της Τουρκίας από τις εισαγωγές ενέργειας, ιδίως, φυσικού αερίου, θα μπορούσε να ελαττωθεί δραματικά. Υπό αυτό το πρίσμα, και σε μια κίνηση για να προσελκύσει ακόμη περισσότερη προσοχή στα πιθανά αποθέματα φυσικού αερίου της χώρας, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Τουρκίας, (EPDK) ανακοίνωσε ότι οι ποσότητες φυσικού αερίου της περιοχής θα μπορούν να διαπραγματεύονται από την πρώτη Οκτωβρίου 2021 στην προθεσμιακή αγορά του Χρηματιστήριου Ενέργειας της Πόλης (EXIST), με την ονομασία «Black Sea Gas Contract». Για να υποστηρίξει το σχέδιο η κυβέρνηση θα πρέπει να δημιουργήσει μιαν προθεσμιακή αγορά για το καύσιμο η οποία, σύμφωνα με τον επικεφαλής της EPDK, θα συνδεθεί με το υφιστάμενο Χρηματιστήριο Ενέργειας. Toύρκοι αξιωματούχοι ανέφεραν πως το Χρηματιστήριο προορίζεται να συμβάλει στην αποσυμφόρηση των συναλλαγών και να παράσχει μεγαλύτερη εμπορική σταθερότητα από την τρέχουσα αγορά spot για το αέριο.
Οι ανακαλύψεις των νέων κοιτασμάτων έρχονται σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο, καθώς 2021-22 λήγει το περίπου 30% των μακροπρόθεσμων συμβάσεων της Τουρκίας που είναι συνδεδεμένες με τις τιμές του πετρελαίου. Μεταξύ αυτών και ποσότητες ύψους 6,6 bcm από το Αζερμπαϊτζάν, καθώς και άλλες ύψους 8 bcm από την Ρωσία που επιβαρύνουν τον τουρκικό προϋπολογισμό. Οι συμβάσεις που αναπροσαρμόζονται βάσει των τιμών του αργού είναι σήμερα πιο δαπανηρές σε σύγκριση με πέρυσι. Όπως είναι επόμενο, η ανεύρεση σημαντικών υπεράκτιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση της Τουρκίας.
*Ο Αναστάσιος Τσιπλάκος είναι Διευθυντής του SOUTH EAST MEDITERRANEAN ENERGY & DEFENSE (SEMEDENERGYDEFENSE.COM)
(Από powergame.gr)